EwaGurba - ADAPTACYJNY CHARAKTER MYŚLENIA POSTFORMALNEGO
Myślenie formalno - operacyjne nie zapewnia adaptacji w okresie dorosłości, jest ono niewystarczające.
Tyszkowa porządkuje koncepcje wykraczające poza teorię Piageta na 2 nurty:
1. postpiagetowskie (np. koncepcja myślenia metasystemowego Commonsa i Richardsa, dialektycznego Bassechesa, odkrywania problemów Arlin, autonomicznego „Ja” Labouvie-Vief)
2. neopiagetowskie (Pascual-Leone)
Określenie pojęcia adaptacji
Adaptacja to proces równoważenia między asymilacją i akomodacją, ostateczny stan równowagi zostaje osiągnięty wraz z ukształtowaniem się struktur formalno-operacyjnych (Piaget).
Gurba proponuje funkcjonalne zdefiniowanie pojęcia adaptacji jako procesu, który umożliwia podmiotowi realizację zadań i celów, jakie są mu wyznaczone lub jakie sam sobie wyznacza. Elementy składowe tego procesu to adekwatna reprezentacja rzeczywistości tych zadań oraz wybór lub konstruowanie właściwych schematów aktywności.
Nie wszystkie zad można rozwiązać za pomocą myślenia operacyjnego.
Hevighurst wprowadził pojęcie zadań rozwojowych - to zadanie, które wyrasta w pewnym okresie życia jednostki, a którego rozwiązanie prowadzi do zadowolenia i sukcesu w rozwiązywaniu późniejszych zadań, podczas gdy niepowodzenie prowadzi do niezadowolenia, odrzucenia przez środowisko, trudności w radzeniu sobie z późniejszymi zad.
Levinson lokalizuje zad rozwojowe w obrębie zdarzeń życiowych, które współtworzą strukturę życia człowieka.
We wczesnej dorosłości następuje modyfikacja relacji społ w rodzinie i relacji jednostki z osobami i instytucjami.
Jednostka, dla odpowiedniego wypełnienia ról człowieka dorosłego, musi być zdolna harmonizować i dopasowywać wymagania, często wzajemnie sprzeczne, wynikające z tych ról. Zdolność rozwiązywania sprzeczności jest najbardziej konieczną i specyficzną umiejętnością człowieka dorosłego.
W obrębie struktur formalno-operacyjnych możliwy jest 1 rodzaj rozwiązania sprzeczności - poprzez jej likwidację (system hipotetyczno-dedukcyjny nie dopuszcza akceptacji sprzeczności). Tymczasem akceptacja sprzeczności stanowi konieczny warunek dojrzałego rozw społ konfliktów.
Myślenie formalno-operacyjne nie spełnia funkcji adaptacyjnej ponieważ:
kładzie nacisk na tzw. „czystą logikę”, (oderwana od pragmatyki dnia codziennego, nie obejmuje praktycznego, indukcyjnego rozumowania)
struktury logiczne są mało przydatne w nabywaniu wiedzy społecznej, niezbędnej do twórczego rozw problemów
stanowi podstawę procesów generowania i testowania hip, co użyteczne jest w odniesieniu do tzw „dobrze zdefiniowanych”, zamkniętych problemów (czyli problemów, w których istnieje pojedyncze, poprawne rozw)
Osoba formalnie myśląca nie może twórczo rozwiązywać zad właściwych dorosłości, dlatego w sytuacjach trudnych ujawnia zach obronne. Ten typ myślenia spełnia funkcje adaptacyjne w okresie dorastania.
JAKI RODZAJ MYŚLENIA POTRZEBNY JEST CZŁOWIEKOWI DOROSŁEMU?
Labouvie-Vief - wypełnione doświadczeniem schematy poznawcze kończą generowanie myślenia typu „jeżeli...to”. jest ono eliminowane, bo nie może być dłużej adaptacyjne. Zadaniem dorosłego jest jak najlepsze wykorzystanie wiedzy.
Struktury postformalne z jednej strony kształtują się w trakcie rozw zad, a z drugiej są niezbędne aby dorosły mógł te zad jak najlepiej wypełniać. Znajdują się w różnych rodzajach myślenia.
Commons i Richards charakteryzują je w kontekście myślenia metasystemowego,
Sinnot - relatywistycznego (kształtuje się poprzez rozumowanie formalno-operacyjne w trakcie rozw codziennych problemów,
Basseches - dialektycznego,
Arlin- wiąże z nimi odkrywanie, a nie tylko rozw problemów.
Labouvie-Vief - struktury postformalne są strukturami równoważącymi 2 sfery umysłu:
myślenia logicznego - tworzy reprezentację rzeczywistości, która może być wyrażona w formie dyskursu logicznego
myślenia mitycznego - opartego na subiektywnych wyobrażeniach o dużym ładunku emocjonalnym, tworzonych w sposób intuicyjny. O wartości poznania opartego na tym rodzaju myślenia stanowi bogactwo wrażeń estetycznych i uczuć, jakie im towarzyszą.
Struktura Ja stanowi wg Labouvie-Vief nadrzędny system regulacyjny. Jego adaptacyjna rola ujawnia się w dorosłości, choć system ten tworzy się i funkcjonuje od początku rozwoju jednostki.
System Ja to podmiotowy, nadrzędny system regulacji, o określonej, zmieniającej się w ciągu życia strukturze, która kształtuje się i ujawnia w toku adaptacji jednostki do środowiska, szczególnie w trakcie interakcji z innymi i w trakcie refleksyjnej interakcji samej z sobą.
Edelstein i Noam- system Ja spełnia 3 funkcje w toku życia:
określa pewną stałość zmieniających się doświadczeń, umożliwia kształtowanie się poczucia tożsamości
pośredniczy w społecznych interakcjach będąc jednocześnie ich rezultatem - w dorosłości tak tworzona jest biografia (historia zinterioryzowanych interakcji)
koordynuje 2 centralne podsystemy: emocjonalny i poznawczy, prowadząc w dorosłości do stanu równowagi między nimi (mądrości)
POZIOMY ROZWOJU STRUKTURY JA
Labouvie-Vief ujmuje rozwój jako rekursywnie konstruowaną hierarchię regulacji zachowania. Rozwój rządzony jest 2ma, równorzędnymi mechanizmami: podtrzymywania i zakłócania równowagi. Reaktywność umożliwia adaptację do środowiska, w którym to tkwią czynniki zakłócające. Równowaga dystoniczna - prowadzą do niej zewn indukowane reakcje. Równowaga syntoniczna- w późniejszych vetapach rozwoju, wynik reorganizacji działania ze względu na wyznaczony cel, który raczej wyprzedza działanie, aniżeli jest jego konsekwencją. Czyli rozwój to proces przechodzenia od dystonicznego do syntonicznego zrównoważenia organizmu.
Zmiany w strukturze Ja opisują 4 poziomy rozwojowe:
presystemowy
opisuje wczesne dzieciństwo
ja definiowane przez sensomotoryczne regulacje (bez koordynacji nadrzędnego systemu
reaktywność
konkretność myślenia - spostrzeganie siebie i przeżyć w kat zewn obserwowanych działań
aktywność rządzona przez bodźce sensoryczne
intrasystemowy (regulacji symbolicznych)
elementy Ja koordynowane w ramach pojedynczych, abstrakcyjnych systemów
usystematyzowane rozumienie rzeczywistości, która jest spostrzegana jako liniowo uporządkowana przez uniwersalne, normatywne prawa
ocena rzeczywistości za pomocą jednoznacznych kat prawdy i fałszu, którym nadaje obiektywny charakter - logiczny absolutyzm
struktura Ja ujawnia się w małym stopniu, ponieważ jest zdominowana przez uniwersalny i absolutny system logiki klasycznej
aktywność wyrazem prawd formalnych
intersystemowy
kształtowany na podłożu intrasystmowego
wyłaniają się w wyniku koordynacji pojedynczych schematów logicznych
rzeczywistość i logika jako odrębne, równoważne systemy, które są wzajemnie kordynowane
dualistyczne pojmowanie prawdy (ten sam sąd może uzyskać, w zależności od kontekstu, różne oceny na skali prawda/fałsz) - przejście od logicznego absolutyzmu do logicznego relatywizmu
relatywizm-1 aspekt rzeczywistości może być reprezentowany w obrębie różnych systemów
możliwość zobaczenia siebie w kontekście ja/inni
integracja w obrębie systemu nadrzędnego teoretycznej wiedzy z ograniczeniami praktycznej, konkretnej rzeczywistości
aktywność rządzona przez normy społeczne
autonomicczny
najwyższy poziom rozwoju
regulator to strukura Ja, która spełnia rolę metasystemu.
Ja integruje 3 sfery: myślenie, emocje, działania
Aktywność wyrazem dążeń, celów, wartości jednostki
Autonomia- zdolność do odpowiedzialności
Wielopłaszczyznowe ( poznanie+afekt ), subiektywne doświadczanie problemów
Uniezależnienie się od zewn norm - szansa ujawnienia się pełni własnej osobowości
Przekazywanie społeczeństwu twórczego aspektu osobowości
Myślenie postformalne umożliwia jednostce wypełnianie zadań i obowiązków dorosłego życia.
U Labouvie-Vief w przeciwieństwie do Kohlberga, jednostka po osiągnięciu określonego stadium, ujawnia właściwości tego stadium we wszystkich formach swojej aktywności.
Główny trzon struktur stanowi schemat równoważenia wykształconych struktur logicznych i kontekstu treściowego - dlatego nazywamy je strukturami równoważenia logiczno-treściowego
3