Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 lutego 1995r.
w sprawie organizacji, zadań i wyposażenia ratownictwa górniczego przedsiębiorcy i podmiotu zawodowo trudniącego się ratownictwem górniczym oraz prowadzeniem akcji ratowniczej
PRZEPISY OGÓLNE
Ratownictwo górnicze w zakładzie górniczym tworzą:
- służby ratownicze przedsiębiorcy,
- CSRG i inne podmioty zawodowo trudniące się ratownictwem tzw. „ jednostki ratownictwa
Ratownictwo górnicze muszą organizować przedsiębiorcy w:
- podziemnych zakładach górniczych,
- zakładach wydobywających kopaliny metodą otworową w granicach lądu i szelfu,
- w odkrywkowych zakładach górniczych w których utrzymywane są wyrobiska podziemne
oraz występuje niebezpieczeństwo powstania atmosfery niezdatnej do oddychania,
- zakładach wykonujących prace geologiczne, obejmujące roboty wykonywane w granicach
obszaru górniczego utworzonego dla kopaliny podstawowej, wykonujących roboty z użyciem
materiałów wybuchowych, lub w których projektowana głębokość wyrobiska przekracza 30m,
- w zakładach składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych.
Przedsiębiorca może spełnić obowiązek posiadania ratownictwa również przez:
- zorganizowaną współpracę służb ratownictwa kilku przedsiębiorców,
- powierzenie jednostce ratownictwa w całości lub części czynności w zakresie ratownictwa,
- w odkrywkowym zakładzie górniczym, w którym nie ma niebezpieczeństwa powstania
atmosfery niezdatnej do oddychania oraz nie występują wyrobiska podziemne można spełnić
ten obowiązek przez powierzenie czynności ratowniczych innym podmiotom trudniącym się
wykonywaniem zadań niesienia pomocy w razie zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub
zagrożenia mienia.
W każdym z tych przypadków należy sporządzić stosowną umowę regulującą przede wszystkim:
- harmonogram dyżurów zastępów wraz z zasadami delegowania przez przedsiębiorcę
ratowników do dyżurujących zastępów w jednostce ratownictwa,
- zasady współpracy w zakresie możliwości korzystania ze sprzętu i wyposażenia,
- koordynatora przedsięwzięć związanych z ratownictwem,
- wysokość odpłatności za świadczone usługi,
- zasady współpracy z CSRG, a w szczególności:
- rodzaj specjalistycznych służb CSRG zobowiązanych do uczestniczenia w akcji
- zasady wykorzystywania specjalistycznego sprzętu,
- zasady koordynacji zadań związanych z akcją ratowniczą,
- wysokość odpłatności za świadczone usługi.
Zadaniem ratownictwa górniczego jest niesienie pomocy w razie zagrożenia życia lub zdrowia osób znajdujących się w zakładzie górniczym, a także w razie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego, powstałych w szczególności wskutek:
- pożaru,
- wybuchu gazów, pyłu węglowego lub pyłów siarkowych,
- wyrzutu gazów i skał,
- wdarcia się wody do kopalni,
- obwału, zawału lub tąpnięcia,
- erupcji otworowej lub wydzielaniem się siarkowodoru,
- awarii energomechanicznej.
W celu prawidłowego funkcjonowania ratownictwa górniczego należy w każdym zakładzie sporządzić plan ratownictwa na wypadek wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub ruchu zakładu od wyżej wymienionych zagrożeń. Plan ten musi wskazywać sposób wykonywania obowiązków w zakresie ratownictwa górniczego, a w szczególności:
- organizację służb ratownictwa w zakładzie górniczym,
- podmioty zobowiązane do współpracy ze wskazaniem ustalonego zakresu współpracy,
- niezbędne wyposażenie w sprzęt ratowniczy.
Plan ten podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego (OUG).
ZADANIA, ORGANIZACJA I WYPOSAŻENIE SŁUŻB RATOWNICTWA W ZG
W zakładzie górniczym powinna być zorganizowana drużyna ratownicza oraz odpowiednio wyposażona kopalniana stacja ratownictwa górniczego (KSRG). W przypadku zakładów wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi obowiązek posiadania KSRG może być spełniony przez utrzymywanie zakładowej stacji ratownictwa górniczego, obejmującej zakresem działania cały teren objęty robotami prowadzonymi przez przedsiębiorcę.
Za stan ratownictwa górniczego w zakładzie górniczym odpowiada kierownik ruchu zakładu. Wyznacza on, spośród osób kierownictwa lub wyższego dozoru kopalni, kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego (KSRG) oraz jego co najmniej dwóch zastępców. Co najmniej jeden z nich musi być czynnym ratownikiem górniczym. W podziemnych zakładach górniczych wydobywających kopalni palne kierownik KSRG nie może równocześnie pełnić innych funkcji w dozorze ruchu lub kierownictwie ZG. Kierownik KSRG i jego zastępcy powinni mieć co najmniej 5-letni staż ratownika górniczego, ukończyć kurs dla kandydatów na kierowników KSRG odnawiany co 5 lat oraz mieć możliwość niezwłocznego przybycia na wezwanie z zakładu górniczego.
Do obowiązków kierownika KSRG należy:
- zapewnienie odpowiedniego wyszkolenia drużyny ratowniczej,
- zapewnienie odpowiedniego wyposażenia drużyny ratowniczej i wyposażenia KSRG,
- dbanie o stałą gotowość drużyny ratowniczej,
- dbanie o odpowiedni stan pomieszczeń,
- dbanie o właściwe zatrudnianie zastępów ratowniczych,
- dbanie o sprawne działanie sprzętu stanowiącego wyposażenie KSRG,
- prowadzenie ćwiczeń ratowników,
- terminowe kierowanie ratowników na badania lekarskie i szkolenia,
- kontrola prac mechaników sprzętu ratowniczego,
- nadzór nad pracą punktów wydawania tlenowych aparatów ucieczkowych i pochłaniaczy
ochronnych,
- prowadzenie szkoleń załogi w użytkowaniu sprzętu ochrony dróg oddechowych,
- kontrola co najmniej raz w miesiącu stanu tlenowych aparatów oddechowych roboczych
i pozostałego sprzętu będącego na wyposażeniu KSRG,
- prowadzenie ewidencji członków drużyny ratowniczej z udokumentowaniem w niej badań
lekarskich, ćwiczeń, dyżurów, szkoleń i udziału w akcjach ratowniczych,
- prowadzenie ewidencji osób przeszkolonych w zakresie ratownictwa, a nie będących
ratownikami,
- przestrzeganie zasad obowiązujących przy obchodzeniu się z gazami sprężonymi, terminów
przeglądów odpowiednich części aparatów oddechowych oraz legalizacji butli i przyrządów
kontrolno pomiarowych,
- ustalanie harmonogramu ćwiczeń dla zastępów ratowniczych w uzgodnieniu
z jednostką ratownictwa górniczego,
- wyznaczanie ratowników do pełnienia dyżurów w górniczym pogotowiu ratowniczym
utrzymywanym przez jednostkę ratownictwa,
- powiadomienie kierownika ruchu zakładu o każdym wypadku podczas użycia aparatów
roboczych lub ewakuacyjnych - w takim przypadku powinien również zapewnić:
- odczytanie w aparacie, w którym zdarzył się wypadek, zapasu tlenu na manometrze
oraz zamknięcie i zaplombowanie zaworu butli tlenowej,
- zabezpieczenie aparatu, wraz z przykręconą do niego maską używaną podczas
wypadku, do dalszych badań,
- 3 sztuki nie używanych i zaplombowanych pochłaniaczy CO2 tej samej partii, serii
i daty produkcji, jakich użyto w aparacie , w którym zdarzył się wypadek,
- przesłanie aparatu wraz z pochłaniaczami do dalszych badań jednostce wskazanej
przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego.
Drużynę ratowniczą stanowią kierownik kopalnianej stacji ratownictwa, jego zastępcy, ratownicy górniczy, mechanicy sprzętu ratowniczego oraz inne osoby posiadające szczególne kwalifikacje w zakresie zwalczania zagrożeń górniczych i prowadzenia akcji ratowniczej. W drużynie ratowniczej wydzielone są zastępy ratownicze składające się z zastępowego i czterech ratowników, z których jeden pełni dodatkowo funkcję zastępcy zastępowego. Liczba zastępowych w drużynie ratowniczej powinna być odpowiednio większa od liczby zastępów. Zastępowych wyznacza kierownik ruchu zakładu na wniosek kierownika KSRG. Zastępowym może być ratownik górniczy mający co najmniej 6-letni staż pracy oraz 3-letni staż w ratownictwie górniczym. W szczególnie uzasadnionych przypadkach w drużynie ratowniczej utrzymuje się również zastępy specjalistyczne do wykonywania prac specjalistycznych zwłaszcza w zakresie obsługi urządzeń specjalistycznych.
Przynależność do drużyny ratowniczej jest dobrowolna. Ratownikiem górniczym może być osoba, która:
- ukończyła 21 lat, a nie przekroczyła 45 roku życia,
- ma co najmniej roczny staż pracy w zakładzie górniczym w danej specjalności,
- ma odpowiedni stan zdrowia oraz odpowiednie predyspozycje psychiczne, potwierdzone
specjalistycznymi badaniami,
- ukończony kurs podstawowy dla ratowników górniczych i zdany egzamin z wynikiem
pozytywnym.
Ratownik obowiązany jest:
- uczestniczyć w pogotowiu ratowniczym,
- brać czynny udział w ćwiczeniach i akcjach ratowniczych,
- w razie wezwania lub ogłoszenia alarmu niezwłocznie stawić się w zakładzie górniczym,
- poddawać się corocznym badaniom lekarskim, a także badaniom lekarskim po każdym
trwającym dłużej niż 14 dni okresie niezdolności do pracy z powodu choroby,
- co 5 lat odbywać kurs okresowy dla ratowników górniczych.
W razie niewywiązywania się z obowiązków ratownik może być czasowo lub na stałe wykluczony z drużyny ratowniczej.
Znaczki ratowników w markowni powinny odróżniać się od znaczków innych pracowników. W razie stosowania komputerowej ewidencji pracowników, identyfikatory ratowników powinny odróżniać się od identyfikatorów pozostałych pracowników.
Mechanikiem sprzętu ratowniczego może być ratownik lub były ratownik, który:
- ma wykształcenie co najmniej zawodowe techniczne,
- ma co najmniej 3 letni staż ratowniczy,
- ukończył kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego i zdał egzamin
z wynikiem pozytywnym.
Do obowiązków mechanika należy w szczególności:
- utrzymanie na swojej zmianie w stałej gotowości do akcji aparatów oddechowych roboczych oraz pozostałego sprzętu,
- kontrola, naprawa, konserwacja i dezynfekcja tlenowych i powietrznych aparatów
oddechowych roboczych oraz pozostałego sprzętu stanowiącego wyposażenie KSRG,
- zaopatrzenie wszystkich urządzeń ratowniczych w numery i znaki własności stosowane
w zakładzie górniczym,
- przedstawianie raz w miesiącu kierownikowi KSRG do wglądu i potwierdzenia wszystkich
prowadzonych książek ewidencyjno-kontrolnych,
- zapewnienie aby w pomieszczeniach przeznaczonych na przechowywanie tlenowych
i powietrznych aparatów oddechowych roboczych oraz pozostałego sprzętu ratowniczego
znajdował się wyłącznie sprzęt sprawny, przygotowany do akcji.
- zgłaszanie dyspozytorowi ruchu ZG miejsca pobytu dyżurujących na dole zastępów
ratowniczych z podaniem sposobu ich alarmowania,
- ułożenie kart wezwań ratowników według stanu zatrudnienia, na podstawie wykazów
markowni,
Mechanikowi zabrania się dokonywania w tlenowych i powietrznych aparatach oddechowych napraw i regulacji podzespołów, które są zastrzeżone przez producenta danego sprzętu. Naprawy i regulacje w tym zakresie mogą być wykonywane wyłącznie przez serwisy techniczne producentów.
W kopalniach podziemnych mechanicy powinni być zatrudniani w KSRG na wszystkich zmianach, zarówno w dniach roboczych jak i w dniach wolnych od pracy. Oprócz mechaników stale zatrudnionych w kopalnianej stacji (punkcie) ratownictwa górniczego, zakład górniczy powinien zatrudniać co najmniej dwóch mechaników rezerwowych. Mechanicy rezerwowi obowiązani są raz na kwartał pełnić 5-dniowy dyżur w KSRG na zmianie , na której jest zatrudniony pierwszy mechanik.
Kierownik ruchu zakładu górniczego jest zobowiązany ustalić liczebność i skład drużyny ratowniczej, uwzględniając stopień zagrożeń występujących w zakładzie.
W podziemnych zakładach górniczych liczba ratowników i wyposażenie KSRG jest zależne od liczby pracowników zatrudnionych w ciągu doby pod ziemią. Ustalono następujące kategorie stacji ratownictwa górniczego:
Kategoria Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego |
Liczba pracowników zatrudnionych pod ziemią w ciągu doby |
Minimalna liczba ratowników |
Minimalna liczba aparatów oddecho-wych w KSRG |
I |
do 500 |
15 |
18 |
II |
od 501 do 2000 |
50 |
24 |
III |
powyżej 2000 |
80 |
36 |
Osoby dozoru powinny stanowić nie mniej niż 20 % stanu osobowego drużyny ratowniczej.
W zakładach górniczych wydobywających ropę naftową i gaz ziemny należy utrzymywać co najmniej:
- w granicach lądu:
- 2 zastępy ratownicze przy występującym zagrożeniu siarkowodorowym,
- 1 zastęp ratowniczy przy występowaniu innych zagrożeń,
- w granicach obszarów morskich rzeczpospolitej Polskiej - 2 zastępy ratownicze na każdym
z obiektów wydobywczych zakładu.
W zakładach górniczych wydobywających siarkę otworami wiertniczymi metodą wytapiania minimalna liczba zastępów powinna być następująca:
Kategoria Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego |
Liczba pracow-ników zakładu górniczego |
Liczba zastępów |
I |
do 100 |
2 |
II |
od 101 do 500 |
4 |
III |
powyżej 500 |
8 |
W zakładach górniczych poszukujących ropę naftową i gaz ziemny, prowadzących roboty geologiczne wykonywane w granicach obszaru górniczego, utworzonego dla kopaliny podstawowej lub wykonywane z użyciem materiałów wybuchowych albo gdy projektowana głębokość wyrobiska przekracza 30 m należy utrzymywać:
- co najmniej 4 zastępy ratownicze, gdy roboty są wykonywane w granicach lądu stałego,
- 2 zastępy dla każdego z obiektów (platformy wiertniczej) gdy roboty są wykonywane
w granicach obszarów morskich Rzeczpospolitej Polskiej.
W innych typach zakładów górniczych skład drużyny ratowniczej ma być zgodny z planem ratownictwa zatwierdzanym przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego.
Szkoleniu z zakresu ratownictwa podlegają również osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, nie wchodzące w skład drużyny ratowniczej. Szkolenia te odbywają się w jednostce ratownictwa górniczego i obejmują przede wszystkim znajomość posługiwania się tlenowymi aparatami oddechowymi.
W kopalniach podziemnych eksploatujących kopaliny palne należy utrzymywać pod ziemią stałe (na wszystkich zmianach) dyżury zastępów ratowniczych zarówno w dni robocze jak i wolne od pracy. Liczbę takich zastępów ustala kierownik ruchu zakładu zgodnie z planem ratownictwa. Zastępy te są zatrudniane w pracach profilaktycznych, w wyrobiskach, z których mają zapewniony szybki transport do innych rejonów kopalni. Rodzaje i miejsce prac ustala kierownik działu wentylacji kopalni. Zmiana zastępów dyżurujących odbywa się w miejscu pracy lub w drodze dojścia do KSRG.
Zastęp powinien mieć stała łączność z centralą telefoniczną ZG. Informacja o miejscu pracy i sposobach łączności powinna znajdować się w KSRG, u dyspozytora ruchu ZG i na centrali telefonicznej ZG. Zastęp powinien składać się z ratowników różnej specjalności. Oprócz wyposażenia osobistego ratowników zastęp powinien być również wyposażony w sprzęt ratowniczy. Ratownicy powinni być zapoznani z układem wyrobisk ZG. W uzasadnionych przypadkach, w dni wolne od pracy mogą być utrzymywane dyżury zastępów ratowniczych dla kilku zakładów górniczych. Są to zastępy składające się co najmniej z 2 zastępowych, 10 ratowników i mechanika aparatowego, a także osoby dozoru ruchu będącej ratownikiem górniczym. Zastępy te mogą przebywać w pomieszczeniach KSRG lub w jej pobliżu i powinny mieć zapewnioną opiekę lekarską. Do ich dyspozycji powinny być również zapewnione środki transportu wraz z kierowcami, przystosowane dla ludzi i sprzętu.
Kopalniana stacja ratownictwa górniczego powinna mieć:
- pomieszczenia przeznaczone do przechowywania i konserwacji sprzętu ratowniczego,
- pomieszczenia przeznaczone do szkolenia praktycznego i teoretycznego ratowników,
- pomieszczenia przeznaczone do grupowania ratowników zmobilizowanych do akcji
ratowniczej,
- komorę ćwiczeń do prowadzenia praktycznych szkoleń ratowników oraz innych
pracowników zakładu w posługiwaniu się sprzętem ochrony dróg oddechowych,
W szczególności w KSRG powinny się znajdować:
- sala aparatowa,
- komora przetłaczarek tlenu,
- warsztat do naprawy, oczyszczania i dezynfekcji sprzętu,
- magazyn podręczny mechanika sprzętu ratowniczego,
- sala wykładowa,
- komora ćwiczeń,
- biuro KSRG,
- magazyn do przechowywania narzędzi, sprzętu i ubrań roboczych.
Projekt budowy (przebudowy) KSRG powinien być zgodny z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania, a ustalonymi w porozumieniu z CSRG. W podziemnym zakładzie górniczym KSRG powinna być usytuowana w pobliżu szybu zjazdowego. Jeżeli w zakładzie roboty górnicze i zjazd załogi odbywa się w kilku rejonach znacznie oddalonych od siebie należy utrzymywać w nim oprócz KSRG również punkt (punkty) ratownictwa górniczego (PRG). Decyzję o uruchomieniu PRG i jego lokalizacji podejmuje kierownik ruchu zakładu górniczego. Wyposażenie PRG w tlenowe aparaty robocze i ewakuacyjne, materiały i sprzęt do prowadzenia akcji, kontroli, konserwacji i napraw oraz rodzaje niezbędnych pomieszczeń ustala właściwy organ państwowego nadzoru górniczego, na wniosek kierownika ruchu zakładu. PRG powinien być wyposażony co najmniej w 10 tlenowych aparatów roboczych oraz dwa pozostające w rezerwie. Pomieszczenia KSRG i PRG muszą zapewniać odpowiednie warunki do składowania, konserwacji i kontroli sprzętu.
W razie potrzeby w ZG należy utrzymywać również w stanie gotowości środki transportu niezbędne do natychmiastowego przewozu sprzętu ratowniczego na miejsce akcji ratowniczej. Zasady organizacji i koordynacji takich działań powinny być ujęte w planach ratownictwa zainteresowanych kopalń.
Szczegółowe wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego określają przepisy zawarte w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 lutego 1995r. Wyposażenie tam zawarte jest wyposażeniem minimalnym dla poszczególnych kategorii KSRG. Sprzęt stosowany w KSRG powinien dopuszczony do stosowania w warunkach zagrożeń na podstawie odrębnych przepisów. Stan tego sprzętu powinien w szczególności zapewnić skuteczne prowadzenie akcji ratowniczej oraz bezpieczeństwo ludzi w czasie likwidacji zagrożenia, zwłaszcza podczas wykonywania prac niebezpiecznych, wymagających użycia sprzętu specjalistycznego. Sprzęt ten powinien być w odpowiedni sposób przechowywany, konserwowany i okresowo kontrolowany. Sprzęt powinien być oznakowany symbolem zakładu górniczego i kolejnym numerem ewidencyjnym, a także innymi oznaczeniami, jeżeli obowiązek taki wynika z odrębnych przepisów.
W szczególności KSRG powinna być wyposażona w:
- tlenowe aparaty oddechowe robocze, ewakuacyjne i ucieczkowe wraz z maskami,
- butle stalowe na tlen do wszystkich typów aparatów,
- pochłaniacze CO2 do wszystkich typów aparatów,
- rotamierze, manometry i inny sprzęt do kontroli aparatów oddechowych,
- urządzenia do podawania tlenu pod maskę,
- części zamienne do aparatów oddechowych,
- urządzenia do dezynfekcji aparatów oddechowych,
- przetłaczarki tlenu,
- radiotelefony i telefony ratownicze wraz z zasilaczami, ładownicami i bębnami z przewodem,
- metanomierze, wykrywacze gazów, rurki dymne,
- termometry, psychroaspiratory lub inne przyrządy do określania wilgotności,
- barografy, manometry wodne,
- linki ratownicze, szelki bezpieczeństwa,
- ubrania i buty robocze, hełmy, sprzęt oświetleniowy,
- sprzęt do sztucznego oddychania, inhalatory, nosze, torby sanitarne z wyposażeniem,
- elektronarzędzia, narzędzia pneumatyczne, narzędzia ręczne i inny sprzęt niezbędny
do prowadzenia akcji ratowniczej.
Konserwację sprzętu należy prowadzić po każdorazowym jego użyciu, a także w okresach określonych instrukcjami. Do konserwacji, kontroli i naprawy sprzętu ratowniczego zobowiązani są mechanicy sprzętu ratowniczego.
6
7