JEDNOSTKA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO

Zadania jednostki ratownictwa górniczego (JRG), oprócz niesienia pomocy w razie wypadku, to:

- organizowanie i prowadzenie kursów szkoleniowych z zakresu ratownictwa górniczego,

- przeprowadzanie ćwiczeń z zakresu ratownictwa górniczego,

- przeprowadzanie badań lekarskich ratowników górniczych,

- badanie i opiniowania sprzętu ratowniczego,

- wykonywanie specjalistycznych analiz chemicznych prób powietrza,

- dodatkowe zadania wynikające z umowy w razie powierzenia przez ZG jednostce ratownictwa

czynności w zakresie ratownictwa górniczego, w szczególności obejmujące udzielanie pomocy

technicznej przy organizowaniu i wyposażaniu ratownictwa w zakładzie górniczym.

JRG powinna spełniać wymagania niezbędne do wykonywania czynności w zakresie ratownic-twa, w szczególności dysponować zastępami ratowniczymi i pogotowiami specjalistycznymi oraz sprzętem niezbędnym do realizacji jej zadań. Jednostka ratownictwa górniczego podlega właściwemu organowi państwowego nadzoru górniczego (OUG).

Jednostka ratownictwa górniczego wykonuje swoje zadania za pomocą:

- dyżurujących zawodowo zastępów ratowniczych,

- zawodowych pogotowi specjalistycznych, do których mogą również wchodzić ratownicy

delegowani z zakładów górniczych

- dyżurujących zastępów dla grup zakładów górniczych, w skład których wchodzą ratownicy

delegowani przez przedsiębiorców na okres nie przekraczający 15 dni..

W JRG powinna być zorganizowana całodobowa służba dyspozytorska oraz medyczna służba ratownictwa górniczego, w której skład powinni wchodzić lekarze-ratownicy. Kandydat na lekarza-ratownika górniczego powinien spełniać wysokie wymagania zdrowotne i ukończyć kurs podstawowy dla ratowników. Jest on zobowiązany co 5 lat odbyć kurs okresowy dla ratowników, nie rzadziej niż co 12 miesięcy przejść badania lekarskie dla ratowników oraz brać czynny udział w szkoleniach specjalistycznych i ćwiczeniach ratowniczych. Jednostka powinna również utrzymywać odpowiednie służby dla realizacji innych, wymienionych na wstępie, zadań.

Dla umożliwienia prawidłowego działania jednostka powinna posiadać następujące pomieszczenia:

- salę aparatową,

- warsztat mechanika sprzętu ratowniczego,

- magazyn części zamiennych do sprzętu ochrony dróg oddechowych,

- dyspozytornię,

- komorę ćwiczeń,

- salę szkoleniową,

- magazyn sprzętu ratowniczego,

- szatnię,

- pomieszczenia sanitarno-higieniczne,

- pokoje dla wypoczynku ratowników.

Jednostka powinna również dysponować środkami transportu do przewozu zastępów ratowniczych oraz pogotowi specjalistycznych wraz z niezbędnym wyposażeniem do akcji ratowniczej w zakładzie górniczym.

Wyposażenie jednostki ratownictwa górniczego (JRG) jest zbliżone do wyposażenia typowej kopalnianej stacji ratownictwa górniczego w danym rejonie. Dodatkowo w skład wyposażenia JRG wchodzi wyposażenie pogotowi:

- pomiarowego (chromatografy, analizatory gazowe, zestawy do zdalnego pobierania prób

powietrza, termometry, wilgotnościomierze, eksplozymetry, metanomierze, analizatory O₂, CO₂,

CO, NO, NO₂, H₂S, SO₂, anemometry i przyrządy do pomiaru ciśnienia bezwzględnego

powietrza),

- pożarowo-pianowego (generatory piany lekkiej, sprężonej i ciężkiej, prądownice, osprzęt

gaśniczy, zestawy do wykonywania tam przeciwwybuchowych, zestawy do wykonywania

izolacji górotworu, przepusty do przeciwwybuchowych tam pożarowych),

- zawałowo-wiertniczego (zestawy podnośników hydraulicznych, stojaki hydrauliczne, poduszki

powietrzne, rozpieraki hydrauliczne, nożyce hydrauliczne, piły posuwisto-zwrotne tarczowe i

łańcuchowe, bezdetonacyjne rozsadzacze skał, młotki udarowo-obrotowe, palniki acetylenowo-

tlenowe i benzynowo-tlenowe, przenośniki ratownicze, urządzenia do lokalizacji ludzi w zawale,

wiertnice dołowe z narzędziami i osprzętem, pojemniki zaopatrzeniowe, kabiny ewakuacyjne,

liny i przewody szybkozłączne, kołowroty),

- wodnego (pompy wodne i szlamowe, pompy do cieczy chemicznie agresywnych, agregaty

głębinowe, osprzęt i narzędzia),

- przewoźnych wyciągów awaryjnych (samojezdny wyciąg ratowniczy umożliwiający

ciągnienie z głębokości 1300 m, kabiny i klatki ratownicze dla różnych typów prowadników),

- nurków (aparaty nurkowe, skafandry nurkowe, telefony nurkowe, sprężarki, przyrządy

kontrolno-pomiarowe, sprzęt pływający, podwodny sprzęt oświetleniowy, sprzęt osobistego

wyposażenia nurka, sprzęt pomocniczy dla prowadzenia prac podwodnych).

Jednostka ratownictwa górniczego dla podziemnych zakładów górniczych powinna utrzymywać na każdej zmianie roboczej, zarówno w dniach pracy, jak i w dniach wolnych od pracy, co najmniej dwa dyżurujące zastępy ratownicze. W skład tych zastępów na każdej zmianie powinni wchodzić:

- kierownik zawodowych zastępów ratowniczych,

- 2 zastępowi,

- 9 ratowników górniczych,

- mechanik sprzętu ratowniczego, będący zawodowym ratownikiem górniczym,

- lekarz-ratownik górniczy.

W skład pogotowia ratowniczego w jednostce ratownictwa górniczego dla zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi powinni wchodzić:

- kierownik zespołów ratowniczych,

- 5 ratowników górniczych,

- mechanik sprzętu ratowniczego.

Jednostka taka może również tworzyć pogotowia specjalistyczne w zależności od rodzaju występujących zagrożeń. Medyczna służba ratownictwa górniczego w takiej jednostce może być zorganizowana w porozumieniu ze służbą medyczną zakładu górniczego lub z publicznym zakładem opieki zdrowotnej. Zasady te stosuje się również do jednostek ratownictwa górniczego dla zakładów wykonujących prace geologiczne.

PROWADZENIE AKCJI RATOWNICZEJ

Każdy, kto spostrzeże stan zagrożenia życia i zdrowia pracowników zakładu górniczego, zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego lub zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego w związku z ruchem zakładu górniczego, powinien niezwłocznie zawiadomić dyspozytora zakładu górniczego lub najbliżej znajdującą się osobę dozoru ruchu. Następnie wspólnie z innymi osobami powinien zorganizować, przy najbliższym aparacie telefonicznym lub innym środku łączności, punkt łączności z dyspozytorem ruchu zakładu górniczego, w celu stałego utrzymywania z nimi kontaktu i pośredniczenia w porozumieniu się osób kierujących akcją ratowniczą z pracownikami przebywającymi w miejscu zagrożonym lub w jego sąsiedztwie. W zakładzie należy niezwłocznie podjąć i prowadzić akcję ratowniczą. Wszyscy powinni podporządkować się ściśle poleceniom dyspozytora ruchu i osób kierownictwa lub dozoru ruchu, które organizują akcję ratowania ludzi i likwidacją zagrożenia.

Dyspozytor ruchu powinien:

- powiadomić o tym niebezpieczeństwie osobę kierownictwa lub dozoru ruchu, przebywającą

najbliżej miejsca zagrożenia, w celu zorganizowania akcji zabezpieczenia ludzi i likwidacji zagrożenia,

- spowodować wyłączenie prądu elektrycznego w strefie zagrożenia,

- powiadomić o niebezpieczeństwie, wszelkimi dostępnymi środkami, ludzi znajdujących się w wyrobiskach zagrożonych i wskazać im miejsca, do których muszą się wycofać ze strefy zagrożonej, oraz skierować do udziału w akcji zastępy ratownicze dyżurujące w zakładzie górniczym,

- powiadomić o zagrożeniu kierownika ruchu zakładu górniczego lub jego zastępcę, osobę

kierownictwa, osobę kierownictwa lub dozoru ruchu odpowiedzialną za pracę w zakładzie na

danej zmianie roboczej, KSRG oraz inne osoby i instytucje, zgodnie z planem ratownictwa,

- wezwać do udziału w akcji zastępy ratownicze spoza zakładu górniczego - na polecenie

kierownika akcji ratowniczej.

Osoba przejmująca prowadzenie akcji powinna:

- wstrzymać ruch na zagrożonych stanowiskach pracy,

- wycofać ludzi w bezpieczne miejsce,

- zorganizować akcję ratowniczą,

- dokonać oceny stanu zagrożenia,

- zastosować wszelkie możliwe środki w celu likwidacji zagrożenia dążąc do maksymalnego ograniczenia strat,

- przekazać dokładne informacje o stanie zagrożenia oraz podjętych działaniach kierownikowi ruchu zakładu górniczego, po przejęciu przez niego kierownictwa akcji.

Akcja powinna być prowadzona zgodnie z planem ratownictwa oraz ogólnymi zasadami prowadzenia akcji. Akcję ratowniczą prowadzi kierownik ruchu zakładu górniczego. Jedynie w razie jego nieobecności funkcję tę pełni jego zastępca lub osoba z kierownictwa przez niego wyznaczona. Do czasu jego przybycia akcją kieruje najwyższa funkcyjnie osoba kierownictwa lub dozoru ruchu obecna w zakładzie górniczym. W czasie akcji ratowniczej wszystkie decyzje związane z prowadzeniem akcji podejmuje jednoosobowo kierownik akcji ratowniczej gdyż jedynie on odpowiada za przebieg i skutek prac ratowniczych. Kierownikowi akcji podlegają wszyscy pracownicy służb uczestniczących w akcji.

Kierownik akcji ratowniczej jest zobowiązany:

- dokonać oceny zagrożenia dla załogi i ruchu zakładu górniczego,

- wyznaczyć strefę zagrożenia oraz ustalić sposób zabezpieczenia tej strefy,

- wycofać ludzi ze strefy zagrożenia,

- powołać kierownika akcji na dole (w obiekcie) i kierownika bazy ratowniczej,

- powołać sztab doradczy kierownika akcji ratowniczej, zwany dalej „ sztabem akcji”, spośród służb zakładu górniczego oraz wyznaczyć kierownika,

- ustalić lokalizację bazy ratowniczej oraz sposób jej zabezpieczenia przed skutkami zagrożenia,

- wyznaczyć, w razie potrzeby, miejsca pomocniczych baz ratowniczych oraz określić sposób ich organizacji i zakres działania,

- ustalić miejsca, w których prowadzona będzie kontrola stanu zagrożenia, w szczególności kontrola parametrów powietrza i gazów pożarowych,

- opracować plan likwidacji zagrożenia, który powinien być aktualizowany na bieżąco,

- określić liczbę ratowników oraz innych pracowników, potrzebnych do likwidacji zagrożenia oraz ustalić sposób koordynacji wykonywania prac,

- ustalić rodzaje i ilość sprzętu urządzeń i sprzętu niezbędnego do likwidacji zagrożenia,

- ustalić sposób i częstotliwość kontroli stanu zagrożenia,

- ustalić zakres udziału w akcji służb ratownictwa górniczego ZG oraz innych podmiotów przewidzianych planem ratownictwa,

- współpracować z osobami wchodzącymi w skład sztabu akcji,

- dopilnować prowadzenia odpowiedniej dokumentacji obrazującej przebieg zagrożenia oraz

działań zmierzających do jego likwidacji.

W razie poważniejszych zagrożeń kierownik akcji powołuje spośród grona specjalistów sztab akcji, który jest organem doradczym i pomocniczym kierownika akcji. W skład zespołu wchodzą:

- przedstawiciele jednostki ratownictwa,

- przedstawiciele instytutów naukowo-badawczych,

- przedstawiciele wyższych uczelni

- inni niezbędni specjaliści.

Ze sztabem należy konsultować decyzje w szczególności:

- zasięgu strefy zagrożenia i sposobu jej zabezpieczenia,

- lokalizacji bazy ratowniczej i sposobu jej zabezpieczenia,

- liczby ratowników jednocześnie zatrudnionych w strefie zagrożenia i sposobu ich zabezpieczenia.

Sztab powinien w szczególności dopilnować:

- wycofania załogi i jej rozliczenia,

- bieżącego śledzenia przebiegu akcji ratowniczej oraz analizowania skuteczności podejmowanych działań,

- zorganizowania dodatkowej specjalistycznej pomocy medycznej,

- zorganizowania transportu poszkodowanych do szpitala,

- powiadamiania rodzin pracowników poszkodowanych,

- opracowanie projektów decyzji dotyczących likwidacji zagrożenia,

- analizowanie skuteczności działań podejmowanych w ramach akcji,

- prawidłowej realizacji poleceń wydanych przez kierownika akcji,

- zapewnienia właściwej liczby ratowników i pracowników pomocniczych,

- zapewnienia niezbędnego sprzętu i materiałów,

- wykonania niezbędnych dokumentów.

Kierownik akcji powinien mieć pomieszczenie w pobliżu sztabu akcji oraz środki łączności umożliwiające łączność ze sztabem, z bazą ratowniczą oraz osobami i służbami określonymi w planie ratownictwa.

W pomieszczeniach kierownika akcji przebywać mogą jedynie:

- sekretarz techniczny kierownika akcji,

- osoba odpowiedzialna za stan wentylacji w podziemnym zakładzie górniczym,

- inne osoby wezwane przez kierownika akcji.

Meldunki i polecenia wydawane przez kierownika akcji powinny być również słyszalne w pomieszczeniu sztabu akcji, a w podziemnych zakładach górniczych wszelkie rozmowy telefoniczne dotyczące przebiegu akcji powinny być rejestrowane z podaniem czasu. Sekretarz techniczny powinien prowadzić „Książkę prowadzenia akcji ratowniczej”, obrazującą przebieg prac.

Powinna ona zawierać w szczególności:

- nazwę zakładu górniczego, datę i godzinę rozpoczęcia akcji,

- nazwisko i imię oraz stanowisko służbowe kierownika akcji ratowniczej,

- polecenia kierownika akcji, osoby odpowiedzialne za wykonanie poleceń, adnotacje o wykonaniu poleceń wraz z czasem ich wydania i wykonania,

- ustalenia dotyczące likwidacji zagrożenia,

- zapisy przebiegu akcji ratowniczej.

W zależności od panujących warunków akcje ratownicze mogą być prowadzone w warunkach łatwych i warunkach trudnych. Akcję zalicza się do prowadzonych w warunkach trudnych jeżeli:

- ratowani są ludzie,

- występują wybuchowe stężenia gazów palnych,

- likwidowany jest otwarty ogień,

- temperatura w miejscu akcji przekracza 40⁰ C,

- zawartość CO w powietrzu przekracza 0,02%,

- zawartość CO₂ w powietrzu przekracza 6%,

- prace prowadzone są przy likwidacji gruzowiska zawału,

- prace prowadzone są w szybach, szybikach i wyrobiskach stromych,

- praca odbywa się pod wodą,

- prace odbywają się przy zastosowaniu tlenowych aparatów oddechowych.

Spośród doświadczonych osób kierownictwa lub dozoru ruchu ZG, która odbyła odpowiednie przeszkolenie, kierownik akcji wyznacza kierownika akcji na dole (w obiekcie). Podlega on jedynie kierownikowi akcji ratowniczej. Jest to jedyna osoba uprawniona do wydawania poleceń zastępom ratowniczym i innym pracownikom zatrudnionym w akcji ratowniczej. Nie podlegają mu jedynie specjalistyczne zastępy ratownicze, np. nurkowie.

Jest on zobowiązany do:

- realizacji planu akcji ustalonego przez kierownika akcji ratowniczej,

- wykonywania tylko poleceń kierownika akcji ratowniczej, z tym że w razie nagłego niebezpieczeństwa może podejmować samodzielne decyzje, o których musi powiadomić kierownika akcji ratowniczej,

- ścisłego współpracowania z kierownikiem bazy ratowniczej oraz osobami dozoru zatrudnionymi w akcji,

- dopilnowania sprawnego wyprowadzenia ludzi ze strefy zagrożonej,

- dopilnowania prawidłowego zabezpieczenia dojść do strefy zagrożenia,

- organizowania łączności między bazą ratowniczą a pomieszczeniami kierownika akcji ratowniczej, oraz zastępami ratowniczymi udającymi się do strefy zagrożonej,

- określenia zadań dla zastępów ratowniczych udających się do akcji,

- przyjmowania meldunków od zastępów ratowniczych przebywających w strefie zagrożonej oraz powracających z niej po wykonaniu zadania,

- ścisłego przekazywania do kierownika akcji ratowniczej meldunków o sytuacji i realizacji planu akcji,

- dopilnowania, aby w rejonie bezpośredniego zagrożenia znajdowała się jednocześnie tylko taka liczba osób, jaka jest niezbędna do sprawnego prowadzenia prac ratowniczych,

- organizowania pomocy medycznej pracownikom, którzy ulegli wypadkom oraz badań lekarskich ratowników przed wyjściem do akcji,

- dokonywania zmiany ze swoim zmiennikiem wyłącznie w bazie,

- dokonywania wyboru miejsca (miejsc), w którym urządzona będzie (będą) baza ratownicza (bazy ratownicze).

W podziemnym zakładzie górniczym kierownik akcji na dole dodatkowo odpowiada za:

- dopilnowanie bieżącego rozpoznania stanu zagrożenia i sytuacji wentylacyjnej w strefie zagrożonej i w sąsiedztwie,

- zorganizowania pomiarów kontrolnych w strefie zagrożonej i innych miejscach wyznaczonych przez kierownika akcji ratowniczej,

- dopilnowania prowadzenia książki meldunków i poleceń, w której odnotowuje się otrzymane polecenia, meldunki przekazywane kierownikowi akcji ratowniczej oraz informacje otrzymane od osób zatrudnionych w akcji.

Gdy zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w odległych od siebie częściach kopalni, wówczas może być równocześnie wyznaczonych kilku kierowników akcji na dole (w obiekcie). Każdy z nich odpowiada za odrębny rejon działania wraz z bazą i kierownikiem bazy. Podziału strefy zagrożonej na oddzielne rejony dokonuje kierownik akcji ratowniczej.

Spośród doświadczonych osób dozoru kopalni, mających odpowiednie przeszkolenie i praktykę ratowniczą kierownik akcji na dole ( w obiekcie) wyznacza kierownika bazy. Kierownik bazy podlega pod każdym względem kierownikowi akcji na dole (w obiekcie).

Wszystkie osoby przybywające do bazy ratowniczej mają obowiązek zgłosić się do kierownika bazy. Każda osoba przybyła do bazy ratowniczej może opuścić bazę tylko za zezwoleniem kierownika bazy. Zastępowi zastępów ratowniczych i kierownicy innych zespołów ratowniczych przybywający do bazy ratowniczej oraz osoby dozoru zgłaszające się w bazie powinni przedstawić kierownikowi bazy ratowniczej imienny wykaz podległych im osób, a ponadto „kartę udziału zastępu ratowniczego w akcji”. Na karcie tej kierownik bazy notuje wszystkie zadania, jakie zastęp otrzymał do wykonania, sprawozdania z wykonania tych zadań i inne spostrzeżenia ratowników, łącznie z zaznaczeniem daty, godziny i minuty wyjścia oraz powrotu zastępu z akcji. Wszystkie uwagi i spostrzeżenia ratowników oraz osób wyprowadzonych ze strefy zagrożonej kierownik bazy przekazuje kierownikowi akcji na dole (w obiekcie).

Kierownik bazy jest obowiązany:

- spowodować wykonanie odpowiednich stanowisk na sprzęt ratowniczy i pomocniczy znajdujący się w bazie,

- odpowiednio rozlokować sprzęt w bazie,

- zorganizować miejsca wyczekiwania i wypoczynku dla ratowników uczestniczących w akcji,

- dopilnować wyposażenia bazy w wymagany sprzęt,

- zorganizować w bazie miejsce pracy lekarza, jeżeli zachodzi potrzeba jego obecności,

- dopilnować właściwego wyposażenia ratowników udających się do prac ratowniczych,

- pouczać zastępowych o sposobie postępowania w srefie zagrożonej,

- dopilnować właściwego rozmieszczenia sprzętu kontrolno-pomiarowego obsługiwanego z bazy,

- bieżąco aktualizować mapę rejonu prac ratowniczych znajdującą się w bazie,

- dopilnować właściwego przeprowadzenia kontroli sprzętu stanowiącego wyposażenie zastępu ratowniczego, zarówno przez mechanika sprzętu ratowniczego, jak i przez ratowników i zastępowych,

- dopilnować przeprowadzenia przez lekarza badań kontrolnych ratowników wchodzących do strefy zagrożenia i z niej wracających, w razie prowadzenia prac w szczególnie trudnych warunkach,

- dopilnować właściwej organizacji udzielania pomocy medycznej osobom poszkodowanym

w razie wypadku,

- dopilnować dostawy do bazy napojów oraz żywności, odzieży zmiennej itp.,

- ewidencjonować osoby przybywające do bazy i znajdujące się w rejonie akcji,

- dokumentować przebieg akcji ratowniczej związanej z daną bazą,

- rejestrować czas wyjścia zastępów do akcji i czas powrotu z akcji do bazy,

- wyznaczać przewodników (6 osoba w zastępie) znających rejon zagrożenia dla zastępów ratowniczych z innych kopalń,

- w razie wypadku ratownika w aparacie odczytać zapas tlenu w aparacie i zabezpieczyć aparat wraz z maską do dalszych badań,

- badać stan atmosfery w rejonie bazy,

- na dwie godziny przed zjazdem następnej zmiany podać do KSRG wykaz potrzebnych materiałów i sprzetu dla następnej zmiany,

- stale przebywać w bazie ratowniczej, a opuszczać ją tylko w przypadku zastępstwa.

W czasie akcji ratowniczej w Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego powinien przebywać kierownik lub jego zastępca. Jest on zobowiązany:

- przygotować odpowiednią ilość sprawnego sprzętu ratowniczego,

- przygotować odpowiednią liczbę zastępów ratowniczych na poszczególnych zmianach

roboczych,

- prowadzić ścisłą ewidencję ratowników zarówno własnych jak i obcych,

- przygotować odpowiednią ilość odzieży ochronnej i innych środków,

- zapewnić dostawę żywności i napojów,

- zapewnić środki transportu,

- zapewnić dodatkową obsadę mechaników aparatowych do pracy zarówno w KSRG jak i w

bazie ratowniczej.

12

13

---