4 styczeń 2006
Temat: UKŁAD PŁCIOWY
Rozwój narządów płciowych wewnętrznych.
Rozwój narządów płciowych zewnętrznych.
Homologia narządów płciowych.
Narządy płciowe męskie.
Narządy płciowe żeńskie.
Uwagi kliniczne.
ad. 1.
Układ płciowy jest nierozerwalnie złączony z układem moczowym, nie tylko topograficznie, ale także rozwojowo.
Układ płciowy rozwija się ze śródnercza, przewodów śródnerczowych Wolfa, przyśródnerczowych Mullera i zatoki moczowo-płciowej.
Do siódmego tygodnia życia płodowego, zarówno w układzie rozrodczym wewnętrznym i zewnętrznym, występuje brak zróżnicowania płciowego tzw. STADIUM NONDIFERENCIATUM seu STADIUM NEUTRALE.
W stadium tym występuje wrzecionowate śródnercze, z którego części przyśrodkowej różnicuje się gonada (gonady nerki i kora nadnerczy powstają ze śródnerczy).
Przez śródnercze przebiega przewód śródnerczowy Wolfa, wysyła on do gonady cewki śródnercza.
Oba przewody, Wolfa i Müllera uchodzą do zatoki moczowo-płciowej.
Pod koniec siódmego tygodnia życia płodowego różnicuje się płeć.
U osobników płci męskiej niezróżnicowana gonada przekształca się w jądro, silnie rozwija się przewód śródnerczowy Wolfa, a zanika przewód przyśródnerczowy Müllera.
Z przewodów Wolfa rozwijają się:
przewodziki odprowadzające jądra,
przewód najądrza,
nasieniowód,
pęcherzyki nasienne,
przewód wydalający i wytryskowy,
część sterczowa cewki moczowej.
U osobników męskich z przewodów przyśródnerczowych zachowuje się jedynie łagiewka sterczowa UNTICULUS PROSTATICUS seu VAGINA MASCULINA długości około 1 cm.
Pozostały odcinek wyprowadzający nasienie i mocz wywodzi się z zatoki moczowo-płciowej.
U osobników płci żeńskiej gonada przekształca się w jajnik, silnie rorastają się przewody Müllera, a zanikają Wolfa.
Z przewodów Müllera powstają jajowody, macica i pochwa.
Przedsionek pochwy rozwija się z zatoki moczowo-płciowej.
Z przewodów Wolfa w postaci szczątkowej zachowują się przyjajnik i nadjajnik.
Zarówno gonada męska, jak i żeńska podczas rozwoju ulega zstępowaniu; u płci żeńskiej do miednicy mniejszej, u mężczyzn występuje etap zstępowania wewnętrznego z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej, a potem zstępowanie zewnętrzne do moszny.
W mechanice zstępowania wyróżnia się komponenty:
czynny (zstępowanie czynne wynika z faktu, że jądro jest ściągane ku dołowi przez jądrowód, a jajnik pociągany ku dołowi przez więzadłopłciowo-pachwinowe),
bierny (bierne zstępowanie wynika z faktu, że gonady jakby nie nadążają za kranialną elongacją się tułowia).
Podczas rozwoju u osobników męskich skraca się jądrowód, aż do tzw. więzadła mosznowego, a wydłuża się nasieniowód.
Uwypuklające się na zewnątrz przez ścianę brzucha jądro przyobleka się w 7 osłonek, odpowiedników poszczególnych warstw ściany brzucha.:
|
osłonki jądra |
ściana brzucha |
1 |
TUNICA VAGINALIS TESTIS |
PERITONEUM PARIETALE |
2 |
FASCIA SPERMATICA INTERNA |
FASCIA TRANSVERSALIS |
3 |
M. CREMASTER |
M. TRANSVERSUS ABDOMINIS M. OBLIQUS ABDOMINIS INTERNUS |
4 |
FASCIA CREMASTERICA |
FASCIA SUPERFICIALIS ABDOMINIS et APONEUROSIS M. OBLQUI ABDOMINIS EXTERNI |
5 |
FASCIA SPERMATICA EXTERNA |
FASCIA SUBCUTANEA |
6 |
TUNICA DARTOS |
TELA SUBCUTANEA |
7 |
CUTIS |
CUTIS |
Jądro ma 7 osłonek, powrózek nasienny 4 (2 - 5 włącznie).
ad. 2.
W stadium niezróżnicowania narządy płciowe zewnętrzne występują w postaci:
guzka płciowego z przodu,
szczeliny moczowo-płciowej położonej pośrdkowo,
fałdów i wałów płciowych.
Fałdy płciowe otaczają szczelinę moczowo-płciową, która prowadzi do zatoki moczowo-płciowej.
U osobników płci męskiej szczelina moczowo-płciowa zarasta i wytwarza szew; z guzka płciowego wykształca się żołądź, a z fałdów płciowych pozostała część prącia, z wałów płciowych powstaje moszna, do której między ósmym - dziesiątym miesiącem księżycowym zstępują jądra.
U osobników płci żeńskiej zachowuje się szczelina moczowo-płciowa, która wiedzie do zatoki moczowo-płciowej; z guzka płciowego wykształca się łechtaczka, z fałdów płciowych wargi sromowe mniejsze, z wałów wargi sromowe większe.
ad. 3.
♂ |
NODIFERENTIATA |
♀ |
TESTIS |
|
OVARIUM |
SPERMATOGONIA |
CELLULAE PRIMAE |
OOGONIA |
TUBULI SEMINIFERI |
FUNICULI GENITALES |
FOLLICULI OVARII |
CELLULAE SERTOLI |
EPITHELIUM GERMINALE |
CELLULAE GRANULOSA |
CELLULAE INTERSTITIALES |
MESENCHYMA |
CELLULAE THEALES |
GUBERNACULUM TESTIS |
GUBERNACULUM |
LIG. TERES UTERI |
DUCTUS ABBERENTES |
TUBULI MESONEPHIRICI |
EPOPHARON |
EPIDYDYMIS |
DUCTUS MESONEPHRICUS (Wolf) |
EPOPHARON, PARAPHARON |
DUCTUS DEFERENS |
|
DUCTUS GARTNERA |
APPENDIX TESTIS |
DUCTUS PARAMESONEPHRICUM (Müller) |
UTERUS, TUBA UTERINA |
PENIS |
TUBERCULUM GENITALE |
CLITORIS |
GLANS PENIS |
|
GLANS CLITORIDIS |
CORPORA CAVERNOSA |
|
CORPORA CAVERNOSA |
CORPUS SPONGIOSUM |
|
BULBI VESTIBULI |
PENIS “VENTRALIS” |
PLICA GENITALIS |
LABIA PUDENDI MINORA |
SCROTUM |
TORUS GENITALIS |
LABIA PUDENDI MAJORA |
UTRICULUS PROSTATICUS |
DUCTUS PARAMESONEPHRICUS |
VAGINA - PARS SUPERERIOR |
PARS SPONGIOSA et MEMBRANACEUM URETHRAE |
SINUS UROGENITALIS |
PARS INFERIOR VAGINAE |
GLANDULAE PROSTATICAE |
|
PARS INFERIOR URETHRAE |
GLANDULAE BULBOURETHRALES (Bartoliniego) |
|
GLANDULAE VESTIBULARES |
ad. 4.
Narządy płciowe męskie dzieli się na:
wewnętrzne,
płciowe dodatkowe,
zewnętrzne.
Do narządów płciowych wewnętrznych zalicza się:
jądro,
najądrze,
nasieniowód.
Jądro jest narządem elipsoidalnym o charakterze miąższowym, pokrywa go błona biaława, która na tylnym brzegu jądra grubieje tworząc śródjądrze MEDIASTINUM.
Sródjądrze wysyła promieniście do błony białawej przegrody, które dzielą jądro na zraziki.
W zrazikach znajduje się miąższ w postaci obwodowo położonych cewek nasiennych krętych z nabłonkiem plemnikotwórczym, które następnie przechodzą w cewki proste.
Najądrze ma kształt hełmu rzymskiego, w którym wyróżnia się:
głowę,
trzon,
ogon.
Ma ono długość około 4-5 cm i przyczepia się wzdłuż brzegu tylnego jądra.
W najądrzu występuje silnie poskręcany przewód najądrza długości 4-5 m, jest on magazynem plemników.
Nasieniowód jest kontynuacją przewodu najądrza.
Wyróżnia się w nim 3 części:
zewnątrzbrzuszną (jądrowa + mosznowa),
wewnątrzkanałowa (w kanale pachwinowym),
wewnątrzbrzuszna (ścienna + trzewna).
W obrębie moszny i kanału pachwinowego nasieniowód przebiega w składzie powrózka nasiennego w jego tylnej części.
Po skrzyżowaniu od przodu moczowodów nasieniowód wytwarza bańkę nasieniowodu o charakterze gruczołowym (leży przyśrodkowo od pęcherzyków nasiennych).
Przewód wytryskowy uchodzi do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym dobocznie od łagiewki sterczowej.
Narządy płciowe dodatkowe produkują część płynną nasienia, są to:
pęcherzyk nasienny,
gruczoł sterczowy,
gruczoły opuszkowo-cewkowe.
Zawartość pęcherzyka nasiennego przez przewód wydalający uchodzi do przewodu wytryskowego, czyli końcowego odcinka nasieniowodu.
Gruczoły sterczowe uchodzą do części sterczowej cewki.
Gruczoły opuszkowo-cewkowe do części gąbczastej cewki moczowej.
Do narządów zewnętrznych należą:
prącie,
moszna.
Prącie składa się z dwóch ciał jamistych położonych grzbietowo i ciała gąbczastego położonego brzusznie.
W ciele jamistym wyróżnia się część przednią, trzon i odnogę.
W ciele jamistym przebiegają ślimakowato poskręcane naczynia tętnicze ARTERIAE HELICINAE.
Między dwoma ciałami jamistymi występuje przegroda grzebieniasta.
Ciało gąbczaste składa się z żołędzi, trzonu, opuszki.
Żołądź ma kształt pustego stożka, którym wnikają części przednie ciał jamistych i łączą się z żołędzią przez tzw. więzadła przednie.
Ciało gąbczaste przeprowadza cewkę moczową, która na całej długości jest spłaszczona brzusznie, a tylko przy swym ujściu zewnętrznym na żołędzi jest spłaszczona dobocznie.
Moszna składa się ze skóry i błony kurczliwej.
ad. 5.
Narządy płciowe żeńskie dzieli się na:
wewnętrzne,
zewnętrzne.
Do narządów wewnętrznych zaliczmy:
jajniki,
jajowody,
macicę,
pochwę.
Jajowód składa się z rdzenia i kory.
Pokryty jest cienką błoną białawą, przez którą uwalniają się komórki jajowe.
Jajowód jest trąbką maciczną, która rozpoczyna się ujściem brzusznym w okolicy jajnika, a kończy ujściem macicznym; ma on 4 części:
lejek,
bańkę (jest najdłuższą częścią, 2/5 długości jajowodu; tutaj też następuje zapłodnienie),
cieśń,
część śródścienną.
Macica jest narządem wydrążonym o kształcie odwróconej gruszki, w której wyróżnia się trzon (2/3 długości), zamknięty od góry dnem, cieśń i szyjkę.
Szyjka macicy wnika, aż do pochwy, dlatego wyróżnia się w niej część pochwową i nadpochwową.
W ścianie macicy wyróżniamy 3 warstwy:
błonę śluzową ENDOMETRIUM,
błonę mięśniową MIOMETRIUM,
błonę surowiczą PERIMETRIUM.
ENDOMETRIUM składa się z:
warstwy czynnościowej, która złuszcza się w cyklu miesięcznym,
warstwy podstawnej, w której się dużo gruczołów macicznych, z których odradza się warstwa czynnościowa.
Jajniki, jajowód i macica są pokryte największym fałdem otrzewnej miednicy żeńskiej, czyli więzadłem szerokim macicy.
Więzadło to podwiesza te narządy i doprowadza do nich naczynia i nerwy, jest więc krezką.
Dzielimy je na:
MESOOVARIUM,
MESOMETRIUM,
MESOSALPHINX.
Pochwa jest narządem cylindrycznym, błoniastym, który u góry opasuje szyjkę macicy, a na dole ujściem pochwy uchodzi do przedsionka pochwy.
Składa się z błony śluzowej, mięśniowej i zewnętrznej włóknistej.
Pod błoną śluzową występują sploty żylne, które uwypuklają się na przedzie i z tyłu tworząc słupy marszczek.
Do narządów płciowych żeńskich zewnętrznych zalicza się:
łechtaczkę,
wargi sromowe większe i mniejsze,
wzgórek łonowy,
przedsionek pochwy,
opuszki przedsionkowe.
Opuszki przedsionka to sploty żylne u podstawy warg sromowych mniejszych, które obramowują przedsionek pochwy.
ad. 6.
CRYPTORCHISMUS wnętrostwo, niezstąpienie jąder
HERNIA INGUINALIS CONGENITA przepuklina pachwinowa wrodzona
HYDROOVELE wodniak jądra
HYPOSADIQSUS spodziectwo
UTERUS:
DUPLEX,
ARCUATUS,
SEPTUS,
UNICORNIS
AGENESIA:
VAGINAE,
UTERI,
TUBAE UTERINAE
MEMBRANA CLOCALIS PERISTEUS
HERMAPHRODITISMUS
PSEUDOHERMAPHRODITISMUS