Ochrona rannych i chorych.
Ranny i chory oznacza osobę zarówno wojskową, jak i cywilną, która z powodu urazu, choroby lub innej ułomności oraz zakłócenia czynności fizycznych czy umysłowych, potrzebuje pomocy lub opieki medycznej, która powstrzymuje się od jakichkolwiek wrogich działań. Do rannych i chorych zalicza się również przypadki macierzyństwa, noworodków oraz inne osoby, które mogą potrzebować bezpośredniej pomocy lub opieki medycznej, takie jak ułomni oraz kobiety ciężarne. Rannych, chorych i rozbitków należy ewakuować szybko i sprawnie ze strefy walk. Powinni oni być po wyratowaniu traktowani odpowiednio do swojego stanu. Można zatrzymać czasowo w trakcie ewakuacji tylko te osoby, które ze względu na swoje rany byłyby narażone przez dalszy transport na większe niebezpieczeństwo. Ze względu na czynione obowiązki służba medyczna nie może odmówić pomocy rannemu, czy też choremu, jak i zakazane jest czynienie różnic między nimi, innych niż oparte na względach medycznych.
Jeńcy i ich traktowanie.
Jeniec wojenny oznacza w zasadzie każdego kombatanta, który znalazł się we władzy strony nieprzyjacielskiej. Jeńcy wojenni nie będąc już kombatantami, nie mogą być atakowaniu, chyba, że znów uczestniczą w działaniach zbrojnych. Mocarstwo zatrzymujące jest odpowiedzialne za traktowanie jeńców wojennych, niezależnie od indywidualnej odpowiedzialności, jaka może zaistnieć. Osoba, która została uznana lub w danych okolicznościach powinna być uznana za osobę nie będącą dalej w stanie uczestniczyć w walce, nie może być celem ataku (np. poddając się ranny, rozbitek w wodzie, opuszczający ze spadochronem statek powietrzny nie zdolny do lotu). W razie ataku, lub nasilenia walk jeńców ze strefy walki należy ewakuować szybko. Ewakuacja ma być przeprowadzona humanitarnie i w warunkach podobnych do tych, jakie stosuje się do ewakuacji sił zatrzymujących (np. pojazdy do przewozu osób, pojazdy ciężarowe). Nie wolno niepotrzebnie wystawiać jeńców wojennych na niebezpieczeństwo. Jeńcom wojennym należy zapewnić bezpieczeństwo w czasie ewakuacji. Należy ich chronić podczas ewakuacji, zwłaszcza przed atakami gwałtu lub zastraszenia oraz przed zniewagami i ciekawością publiczną. W czasie ewakuacji jeńcom wojennym należy zapewnić wystarczającą ilość żywności, wody pitnej i odzieży oraz opiekę medyczną. Kobiety i dzieci powinny być traktowane ze wszystkimi względami zależnymi ich płci i wiekowi. Wszyscy jeńcy wojenni powinni być traktowani jednakowo, z zastrzeżeniem konwencji genewskiej z 1949 r. Odnoszącej się do stopnia wojskowego, płci i wieku oraz jakiegokolwiek uprzywilejowanego traktowania przyznawanego im ze względu na ich stan zdrowia, wiek lub kwalifikacje zawodowe. Mocarstwo zatrzymujące jest obowiązane do bezpłatnego utrzymania jeńców wojennych i dostarczania bezpłatnie opieki medycznej, jakiej wymaga ich zdrowia. Jeńców można internować, jednak w zasadzie powinno odbywać się w obozach jenieckich. Klimat, w jakim przebywają musi być nieszkodliwy dla ich zdrowia w przeciwnym wypadku muszą zostać przeniesione w inne odpowiednie miejsce. Żaden jeniec wojenny nie może nigdy być wysłany lub przetrzymywany na obszarach, na których byłby narażony na skutki działań zbrojnych. Nie można dopuścić, aby obóz, w, którym przebywają jeńcy nie był improwizowany. Już w czasie pokoju osoba odpowiedzialna za logistykę powinna podjąć odpowiednie kroki przygotowawcze. Należy niezwłocznie po przybyciu do obozu ustalić tożsamości wziętych do niewoli. Jeńcy powinni być zgrupowani w oddziałach według ich narodowości, języka i obyczajów. Pomieszczenia dla kobiet powinny być oddzielne od pomieszczeń dla mężczyzn. Powinny one znajdować się pod bezpośrednim nadzorem kobiet. Pomieszczenia dla dzieci powinny być oddzielone od pomieszczeń dla dorosłych z wyjątkiem przypadków, gdy rodziny są umieszczane razem. Jeńcy wojenni będą traktowani ze względami należnymi ich stopniowi i wiekowi będą salutowali oficerom wyższym stopniem mocarstwa zatrzymującego. W żadnym przypadku, kary dyscyplinarne nie mogą być brutalne lub niebezpieczne dla zdrowia dla jeńców wojennych. Użycie broni przeciwko jeńcom powinno być środkiem ostatecznym, gdyż jeniec ujęty w toku próby ucieczki podlega tylko karze dyscyplinarnej. Niewola kończy się w wyniku udanej ucieczki. Ucieczkę uważa się za udaną, jeżeli jeniec wojenny połączy się w jakikolwiek sposób z własnymi lub sprzymierzonymi siłami zbrojnymi. Jeńcy wojenni zostaną zwolnieni i repatriowani niezwłocznie po zakończeniu działań wojennych.
Ochrona ludności cywilnej podczas wojny.
Ochrona cywilna oznacza przeznaczenie do określonych zadań mających na celu ochronę i zapewnienie przetrwania ludności cywilnej. Określonymi zadaniami obrony cywilnej przewidzianymi przez prawo wojenne są:
służba ostrzegawcza,
ewakuacja,
schrony,
środki zaciemnienia,
ratownictwo,
służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną,
walka z pożarami,
wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych,
odkażanie i podobne działania ochronne,
dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia,
doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami,
doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej,
doraźne grzebanie zmarłych,
pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania,
dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań ww., w tym planowanie i prace organizacyjne.
Personel obrony cywilnej oznacza personel przeznaczony wyłącznie do wykonywania zadań obrony cywilnej, administrowania obrony cywilnej i do obsługi transportu obrony cywilnej.
Obiekt obrony cywilnej oznacza wszelkiego rodzaju obiekt przeznaczony wyłącznie do zadań obrony cywilnej.
Środek transportu obrony cywilnej oznacza wszelkiego rodzaju środek transportu przeznaczony wyłącznie do przewozu osób i ładunków związanych z wypełnianiem zadań obrony cywilnej. Personel obrony cywilnej, jej obiekty i środki transportu muszą być utworzone i upoważnione przez uprawnione do tego władze strony wojującej. Personel może być uzbrojony w lekką broń osobistą dla obrony własnej lub dla utrzymania porządku. Jednak w strefach, w których toczą się albo mogą toczyć się walki na lądzie, strony konfliktu powinny ograniczyć to uzbrojenie do broni krótkiej (pistoletu) w celu ułatwienia rozróżnienia między obroną cywilną a kombatantami. Personel obrony cywilnej i personel wojskowy mogą współpracować w wykonywaniu zadań obrony cywilnej, które mogą być wykonywane pod kierownictwem lub kontrolą władz wojskowych. Znakiem rozpoznawczy obrony cywilnej jest równoboczny niebieski trójkąt na niebieskim tle.
Neutralność w konfliktach zbrojnych.
Państwa nie będące formalnie stroną danego konfliktu zbrojnego jest „państwem neutralnym”. Jeżeli neutralność nie jest formalnie zadeklarowana, może ona wynikać z rzeczywistego zachowania się państwa. Na lądzie prawo neutralności stosuje się w zasadzie w stosunkach między państwami nie wojującymi i sąsiednimi państwami wojującymi. Obywatele państw neutralnych są osobami neutralnymi. Państwom wojującym nie wolno:
wprowadzać do przestrzeni neutralnej swych sił zbrojnych i środków walki,
werbować lub szkolić kombatantów na terytorium neutralnym.
Państwo neutralne ma obowiązek:
zapewnić poszanowanie swej neutralności,
sprzeciwić się wszelkim naruszeniom jego neutralności, w razie potrzeby przy użyciu siły,
traktować jednakowo przeciwstawne sobie państwa wojujące.
Państwo neutralne nie ponosi odpowiedzialności za osoby przekraczające indywidualnie granicę w celu służenia w siłach zbrojnych jednej ze stron wojujących. Państwa neutralne mogą przyjąć na swoje terytorium oddziały i członków sił zbrojnych stron wojujących. Zbiegli jeńcy wojenni, którzy zostaną przyjęci na terytorium neutralne powinni pozostać na wolności, jeżeli państwo neutralne tolerują ich pobyt na swoim terytorium, może im wyznaczyć miejsce zamieszkania. Polityka neutralności państwa neutralnego powinna zapewnić, że przestrzeń neutralna będzie szanowana przez strony wojujące, a zwłaszcza przez ich siły zbrojne. Każda akcja zbrojna sił zbrojnych stron wojujących w przestrzeni neutralnej stanowi naruszenie prawa neutralności. Naruszenia neutralności mogą być czysto przypadkowe. Dlatego dla uniknięcia naruszeń i przeciw działań w interesie obu stron leży utrzymywanie pod kontrolą akcji zbrojnych w przestrzeni neutralnej. Akcje zbrojne między siłami zbrojnymi stron wojujących a neutralnymi siłami zbrojnymi w przestrzeni neutralnej reguluje prawo neutralności. Nie ma formalnie stanu wojny, a więc nie ma także stosunku przyjaciel - wróg. Strona wojująca i jej siły zbrojne naruszające przestrzeń neutralną muszą pogodzić się z kontrakcją państwa neutralnego i jego sił zbrojnych. Pierwszą reakcją neutralnych sił zbrojnych na grożące lub popełnione naruszenie przestrzeni neutralnej jest ostrzeżenie. Takie ostrzeżenie może być ogólne lub konkretne. Reakcja neutralnych sił zbrojnych powinna trwać tylko do chwili zakończenia naruszenia przestrzeni neutralnej.
Niedozwolone metody walki.
Prawo do doboru środków i metod prowadzenia walki nie jest nieograniczone. Z zasady unikania zbędnego cierpienia i zbędnych szkód wynika zakaz stosowania wszelkich form przemocy, które nie są potrzebne do pokonania nieprzyjaciela. Należy zawsze rozróżnić między:
osobami cywilnymi,
celami wojskowymi, a obiektami wojskowymi
Należy stale troszczyć się o oszczędzanie osób i obiektów cywilnych. Celem takiej troski jest przede wszystkim unikanie, a w każdym razie pomniejszenie cywilnych strat i szkód (np. mieć wzgląd na obszary zaludnione, możliwość istnienia schronów, ruchy osób cywilnych, ważne obiekty cywilne, różne stopnie zagrożenia w zależności od pory dnia). Należy przestrzegać zasady proporcjonalności. Działanie jest proporcjonalne wówczas, gdy nie powoduje, że nie zamierzone straty i szkody cywilne są nadmierne w stosunku do wartości oczekiwanej czynności całej operacji wojskowej. Zasadą proporcjonalności nie wolno usprawiedliwiać nieograniczonego zniszczenia lub atakowania osób i obiektów cywilnych. Podczas planowania działań, które mogłyby zagrażać osobą i obiektom cywilnym, należy w takim samym stopniu brać pod uwagę ochronę i środki ostrożności, w jaki bierze się je pod uwagę w trakcie prowadzenia walki. Środki walki należy wybierać tak, aby:
unikać start i szkód cywilnych,
przynajmniej sprowadzić do minimum nieuniknione straty i szkody,
Zabronione jest stosowanie broni, które mogą powodować:
nadmierne rany, zbędne cierpienia,
rozległe, długotrwałe i poważne szkody w środowisku naturalnym.
Zabronione jest stosowanie głodu jako metody prowadzenia walki przeciwko osobom cywilnym. Zabronione jest atakowanie, niszczenie, zabieranie lub czynienie nieużytecznymi obiektów niezbędnych do przetrwania ludności cywilnej (np. żywności, strefy rolnicze produkujące żywność, zbiory, bydło, urządzenia i zbiorniki z wodą pitną, urządzenia nawadniające) jedynie w celu zagłodzenia ludności. Zabronione są akty lub groźby przemocy, których głównym celem jest zastraszenie ludności cywilnej. Zabronione jest wydanie rozkazu, by nikogo nie zostawiać przy życiu, grożenie tym nieprzyjacielowi lub prowadzenie działań zbrojnych w taki sposób. Kolejnym przykładem niedozwolonych metod prowadzenia walki jest używanie flag, symboli lub mundurów nieprzyjaciela -
flag, symboli lub mundurów państwa neutralnego,
używania znaku rozpoznawczego ORGANIZACJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH, poza przypadkami, gdy używanie go jest dozwolone przez tą organizację.
Zabrania się zabijać, ranić lub brać do niewoli nieprzyjaciela w sposób wiarołomny.
„Wiarołomstwo” polega na popełnianiu wrogowi działań pod pozorem korzystania i ochrony prawnej. Przykłady wiarołomstwa:
udawanie zamiaru poddania się,
udawanie niesprawności wywołanej ranami lub chorobą,
udawanie posiadania statusu ochronnego przez używanie flag, znaków lub mundurów Organizacji Narodów Zjednoczonych lub państwa neutralnego. Sugeruje się przyjęcie ogólnej reguły, że atak może być nakazany i przeprowadzony „tylko wówczas, gdy przyniesie stronie atakującej bezpośrednią korzyść wojskową, a wszelkie bombardowania bez wyboru celu skierowane rozmyślnie przeciwko ludności cywilnej w celu zabijania jej, terroryzowania lub też dla innego powodu”.
NIEDOZWOLONE ŚRODKI WALKI ZBROJNEJ
Najistotniejsze znaczenie dla obrony ludzkości cywilnej w czasie konfliktów zbrojnych ma obecnie wprowadzenie zakazu stosowania broni masowej zagłady:
atomowej
chemicznej
bakteriologicznej
Skutki stosowania tej broni zarówno bezpośrednie jak i pośrednie z natury nie ograniczają się do kombatantów, ale obejmują szerokie kręgi ludności, bez możliwości wyłączenia z pod ich działania którejkolwiek kategorii tej ludności. Istnieje, zatem wyraźna antynomia między charakterem wojny masowej zagłady a wysiłkami zmierzającymi do jej humanitaryzacji. Wprowadzenia zakazu użycia broni masowej zagłady jest ściśle związana z zagadnieniem rozbrojenia, które od wielu lat jest tematem negocjacji. Sprawa broni masowej zagłady była wielokrotnie dyskutowana w ONZ znajdując m. in. w uchwałach Zgromadzenia Ogólnego. W ostatnich latach wysiłki zmierzające do wprowadzenia zakazu produkcji broni masowej zagłady koncentrują się na broni chemicznej i bakteriologicznej. Wpływa na to z jednej strony fakt, że w wyniku zawartego traktatu o nie rozprzestrzenianiu broni jądrowej oraz ograniczeń w przeprowadzaniu prób z bronią jądrową, istnieją szanse na zahamowanie wyścigu zbrojeń na tym odcinku i na ustabilizowanie istniejącej od szeregu lat „równowagi sił”, z drugiej zaś strony wojna w Wietnamie zwróciła uwagę światowej opinii publicznej na niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem innych rodzajów broni masowej zagłady w istniejących obecnie konfliktach zbrojnych, których prawdopodobieństwo w bliższej przyszłości jest bez porównania wyższe aniżeli wybuch wojny jądrowej o charakterze światowej.
„Wśród obiektów niewojskowych nie należy obiektów niezbędnych do przeżycia ludności cywilnej ani niszczyć, ani uszkadzać, ani czynić je przedmiotem represaliów w zakresie, w jakim to zagraża przeżyciu ludności cywilnej”. Należy pamiętać, aby środki walki zbrojnej były stosowane w taki sposób, iż ludność cywilną, straty i szkody ograniczyć do zera.
MIĘDZYNARODOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZBRODNIE WOJENNE
Ofiary wojny czy też jeńcy wojenni to w zasadzie kombatanci, którzy znaleźli się we władzy strony nieprzyjacielskiej. Członkowie medycznego personelu wojskowego, będąc kombatantami, stają się jeńcami wojennymi. Członkowie tymczasowego wojskowego personelu medycznego stają się jeńcami wojennymi. Osobom uczestniczącym w powstaniu masowym, ponieważ są uważani za kombatantów, przysługuje status jeńca wojennego. Upoważnione osoby towarzyszące siłom zbrojnym, ale nie należące do nich bezpośrednio np. cywilni członkowie załóg wojskowych statków powietrznych, korespondenci wojenni, dostawcy, członkowie oddziałów pracy lub służb powołanych do opiekowania się wojskiem, mają prawo do otrzymania statusu jeńca wojennego. Jeńcy wojenni nie będąc już kombatantami, nie mogą być atakowani, chyba, że znów uczestniczą bezpośrednio w działaniach zbrojnych.
Mocarstwo zatrzymujące jest odpowiedzialne za traktowanie jeńców wojennych, niezależnie od indywidualnej odpowiedzialności, jaka może zaistnieć. Nie wolno atakować rannych, chorych i rozbitków chyba, że uczestniczą oni bezpośrednio w działaniach zbrojnych. Nie wolno atakować ani ograbiać zmarłych. Zakaz ten rozciąga się również na szczątki, prochy i groby zmarłych.
SAMOOBRONA I KONIECZNOŚĆ WOJENNA
Zasada samoobrony polega przede wszystkim na obronie poza obszarami zaludnionymi. Należy usunąć osoby i obiekty cywilne z obszaru celów wojskowych. W tym względzie powinno postarać się o współdziałanie władz cywilnych. Jeżeli możliwy jest wybór pomiędzy różnymi pozycjami obronnymi dla otrzymania takiej samej korzyści wojskowej, należy wybrać taką pozycję, której obrona spowoduje najmniejsze zagrożenie dla osób i obiektów cywilnych. Do kontrataków prowadzonych z pozycji obronnej stosuje się postanowienia dotyczące ataku.Ewakuację osób cywilnych z sąsiedztwa celów wojskowych należy przeprowadzić przede wszystkim do miejsc znanych tym osobom i nie stwarzających dla nich niebezpieczeństwa. Ewakuację obiektów cywilnych należy przeprowadzić do miejsc położonych poza celami wojskowymi.
Jeżeli sytuacja taktyczna na to pozwala, należy wydać w odpowiednim czasie skuteczne ostrzeżenie, że zastosowane zostaną środki obronne, które mogą zagrozić ludności cywilnej np.” wezwanie do ewakuacji określonych domów lub obszarów do udania się do schronów”. Konieczność wojenna może być skierowana tylko przeciw konkretnemu celowi wojskowemu. Cel wojskowy musi być zidentyfikowany jako taki oraz wyraźnie określony i wyznaczony. Jeżeli możliwy jest wybór między kilkoma celami wojskowymi dla osiągnięcia jednakowej korzyści wojskowej, wybrany powinien być cel, którego zaatakowanie stanowi najmniejsze niebezpieczeństwo dla osób i obiektów cywilnych. Zabroniony jest atak, który jako jeden cel wojskowy traktuje pewną liczbę celów wojskowych. Wolno atakować morskie statki handlowe oraz cywilne statki powietrzne. Należy tak wybrać kierunek i moment ataku, aby ograniczyć cywilne straty i szkody, np. „ atak na fabrykę po normalnych godzinach pracy”. Środki ostrożności przy celowaniu powinny być takie same jak przy wyborze celu wojskowego. Jeżeli sytuacja taktyczna na to pozwala, należy wydać w odpowiednim czasie skuteczne ostrzeżenie o ataku, który może zagrażać ludności cywilnej, np.” ogień piechoty w celu zachęcenia ludności do szukania schronienia, rozrzucanie ulotek ze statków powietrznych”.