K O N S P E K T

z wybranych zagadnień procedury karnej w ramach szkolenia dla pracowników ochrony osób i mienia na licencję stopnia I oraz stopnia II

Nazwa jednostki szkolnej: Prawo karne procesowe

Nazwa zawodu/stanowiska pracy: Pracownik ochrony osób i mienia licencja II stopnia .

Zakres pracy: Przygotowanie do prawidłowej interpretacji pojęć związanych z stosowaniem prawa karnego procesowego.

1. Zagadnienia ogólne

1.   Podmioty procesu karnego (pokrzywdzony, świadek).

2. Czynności procesowe

3. Środki dowodowe.

4. Postępowanie przygotowawcze.

2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

• Wymienić podstawowe podmioty procesu karnego,

• Wskazać jakie są podstawowe prawa i obowiązki pokrzywdzonego i świadka,

• Określić czym jest czynność procesowa i wymienić przykładowe rodzaje takich czynności,

• Dokonać podziału na najczęściej występujące źródła dowodowe i środki dowodowe,

• Wymienić środki dowodowe i krótko je opisać,

• Wskazać w jakich formach prowadzone jest postępowanie przygotowawcze,

- Określić różnice pomiędzy śledztwem a dochodzeniem.

3. Metody nauczania i uczenia się.

Zajęcia prowadzone są w formie wykładów oraz ćwiczeń. Słuchacze przez cały okres trwania kursu piszą testy zaliczeniowe oraz prace opisowe z omówionego zagadnienia. Dokonana zostanie analiza określająca zakres obowiązywania aktów prawnych w nich opublikowanych. Ćwiczenie będzie realizowane 3-4 osobowych grupach. Na przeprowadzenie ćwiczenia będzie przeznaczone minimum 30 minut. Omówienie wyników ćwiczeń zakończy się dyskusją. W trakcie zajęć korzystaj z pomocy prowadzącego zajęcia W przypadku niezrozumienia określonych treści można skorzystać z konsultacji w terminie wyznaczonym przez wykładowcę.

4. Literatura

1. Marszał K, Proces karny, Katowice 1997.

2. Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008.

3. Skrętowicz E., Kmiecik R, Proces karny. Część ogólna, Warszawa 2009.

1. PODMIOTY PROCESU KARNEGO.

Świadek i jego status prawny.

a/ Pojęcie świadka i rodzaje świadków.

Świadek, obok podejrzanego i biegłego, należy do osobowych źródeł dowodowych. W procesie karnym świadek dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań. Nauka rozróżnia pojęcie świadka w rozumieniu faktycznym i procesowym.

W znaczeniu faktycznym świadkiem jest osoba posiadająca informacje o okolicznościach i faktach istotnych dla postępowania karnego.

Świadek w znaczeniu procesowym to osoba fizyczna, która w wyniku decyzji organu procesowego wezwana została do składania zeznań w cudzej sprawie o okolicznościach i faktach mających znaczenie dla procesu karnego.

Ponadto nauka procesu zna pojęcie „świadka przybranego”. Jest to osoba wezwana do obecności przy czynnościach procesowych. W razie potrzeby możne być ona przesłuchana na okoliczność przebiegu i wyników czynności, przy których była obecna.

W procesie karnym wyróżniamy następujące kategorie świadków:

- świadkowie dowodowi,

- świadkowie przybrani.

Świadkowie dowodowi:

- obciążający, nieobciążający,

- zainteresowani, niezainteresowani,

- pełnoletni, niepełnoletni,

- pierwotni, pochodni.

Świadkiem może być każda osoba, bez względu na wiek, stan psychiczny, czy stan fizyczny. Świadek może jednocześnie łączyć inne funkcje procesowe, np. dotyczy to sytuacji świadek - pokrzywdzony. Pokrzywdzony, będący z reguły ofiarą przestępstwa, występuje w procesie jako świadek tak stwierdzają to wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej. To, że pokrzywdzony jest zainteresowany wynikiem postępowania nie może stanowić podstawy do poddawania tych zeznań w wątpliwość lub uznania ich za niewiarygodne. Często zeznania pokrzywdzonego są podstawowym, a nawet jedynym dowodem dotyczącym popełnienia przestępstwa.

b/ Sytuacja prawna świadka, jego prawa i obowiązki.

Prawa świadka.

1) Prawo do odmowy składania zeznań - art. 182 kpk.

Prawo odmowy składania zeznań przysługuje osobie najbliższej dla podejrzanego (art. 182 § 1). Celem tego rozwiązania jest stworzenie świadkowi możliwości uniknięcia konfliktu psychicznego w razie potrzeby wyboru między złożeniem zeznań prawdziwych, lecz obciążających podejrzanego, a narażaniem siebie na odpowiedzialność karną z art. 233 kk. Pojęcie osoby najbliższej zdefiniowane jest w art. 115 § 11 kk. Ustalenie stosunku „bycia najbliższym” ma znaczenie zarówno w prawie karnym materialnym, jak i w prawie procesowym.

Dla istoty „bycia najbliższym” ważny jest stosunek faktyczny lub prawny, który łączy określone osoby ze sobą.

Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia (art. 182 § 2).

Z definicji osoby najbliższej zawartej w art. 115 § 11 kk. wynika, że są to:

1) małżonek (ze związku zawartego pomiędzy mężczyzną i kobietą zarówno przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, jak i w formie małżeństwa konfesyjnego),

2) krewni w linii prostej:

2) wstępni - rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.,

3) zstępni - dzieci wnuki, prawnuki itd.,

3) krewni w linii bocznej - rodzeństwo (bracia, siostry), w tym rodzeństwo przyrodnie, tj. mające tylko wspólnego ojca lub matkę),

4) powinowaci w linii prostej:

4) wstępni - ojczym (mąż matki, babki, prababki itd.) oraz macocha (żona ojca, dziadka, pradziadka),

5) zstępni - małżonkowie (zięć, synowa) dzieci, wnuków, prawnuków itd. własnych oraz dzieci (pasierb, pasierbica) wnuki prawnuki itd. małżonka,

5) powinowaci w linii bocznej:

6) rodzeństwo małżonka (szwagier, bratowa),

7) mąż siostry (szwagier), żona brata (bratowa),

6) przysposabiający i jego małżonek lub przysposobiony i jego małżonek,

7) osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Odmówić zeznań może również osoba będąca współuczestnikiem czynu, której sprawa rozpatrywana jest w postępowaniu wyłączonym do odrębnego prowadzenia (art. 182 § 3).

W razie stwierdzenia, że osobie przesłuchiwanej przysługuje prawo do odmowy zeznań, przesłuchujący bezwzględnie powinien ją o tym pouczyć. Jeżeli świadek nie chce skorzystać z powyższego prawa, należy go przesłuchać, pouczając o odpowiedzialności karnej z art. 233 kk.

Policjant odnotowuje w protokole przesłuchania decyzję świadka, co do składania lub odmowy składania zeznań na podstawie art. 182 kpk. Prawo świadka, o którym mowa w art. 182 kpk.:

1) odnosi się do zdarzeń zarówno przed jak i po przedstawieniu zarzutu,

2) przysługuje tylko w takim zakresie, w jakim zeznania te miałyby dotyczyć tego podejrzanego.

Policjant odnotowuje w protokole przesłuchania uchylenie się świadka od odpowiedzi na pytania na podstawie art. 183 § 1 kpk. Z gwarancji przewidzianej w art. 183 § 1 kpk. może korzystać także osoba najbliższa, która uprawniona jest do odmowy zeznań na podstawie art. 182 kpk., ale z tego prawa nie korzysta.

1) Prawo uchylenia się od odpowiedzi na niektóre pytania - art. 183 § 1 kpk.

Prawo to przysługuje świadkowi w sytuacji, gdy odpowiadając na pytanie mógłby narazić na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe siebie lub osobę najbliższą. O prawie tym należy świadka pouczyć gdy przed przesłuchaniem lub w jego trakcie ujawni się ww. okoliczność. Brak takiego pouczenia i złożenie zeznań fałszywych wyłącza odpowiedzialność karną z art. 233 kk.

Uregulowanie to ma przede wszystkim na względzie ochronę świadka przed dylematami moralnymi, nie stawianie ich w konfliktowej i przymusowej sytuacji, w której musieliby dokonywać wyboru - kłamać czy też mówić prawdę obciążając siebie lub osobę najbliższą.

2) Prawo żądania zwolnienia od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie osoby pozostającej w szczególnie bliskim stosunku osobistym - art. 185 kpk.

Prawo to przysługuje świadkowi wówczas, gdy pozostaje on w szczególnie bliskim stosunku osobistym z podejrzanym. Szczególnie bliski stosunek osobisty - to istniejąca między świadkiem a podejrzanym silna więź uczuciowa, powodująca, iż składanie zeznań może prowadzić do wewnętrznego konfliktu u świadka. Chodzi o długotrwałe więzy przyjaźni i koleżeństwa lub wynikające z opiekuństwa, narzeczeństwa lub współżycia, nie mającego cech trwałości.

W grę zatem może wchodzić np. faktyczna opieka nad osobą kaleką, dzieckiem, głębokie więzi przyjaźni związane z prowadzoną wspólnie działalnością gospodarczą czy wspólnie w zaszłości przeżytymi trudnościami, tragediami życiowymi.

Występujący o zwolnienie musi uprawdopodobnić istnienie takiego stosunku, czyli doprowadzić do uzyskania przez organ procesowy przekonania (subiektywnej pewności) co do dowodzonych faktów ubocznych.

Jeżeli świadek, na podstawie art. 185 kpk. wnosi o zwolnienie go od zeznania w całości lub od odpowiedzi na konkretne pytania, wniosek złożony ustnie należy odnotować w protokole przesłuchania wraz z decyzją dotyczącą zwolnienia. Wniosek złożony na piśmie dołącza się do protokołu przesłuchania, a w treści przesłuchania należy umieścić adnotację o decyzji dotyczącej przedmiotowego zwolnienia. Decyzję o ewentualnym zwolnieniu podejmuje prowadzący postępowanie przygotowawcze.

3) Prawo do przesłuchania z wyłączeniem jawności art. 183 § 2 kpk.

Uprawnienie to odnosi się jedynie do jawnej rozprawy, a świadek może wnosić o utajnienie jego zeznania wobec publiczności. Pojęcie „hańby” winno być rozumiane tak, jak określenie to jest odbierane społecznie, chodzi więc w szczególności o okoliczności drastyczne, dotyczące spraw osobistych, intymnych, które w odczuciu społecznym „poniżają” osobę zachowującą się w dany sposób.

4) Prawo do swobody wypowiedzi - art. 171 kpk.

Przepis ten z jednej strony zabrania stosowania jakichkolwiek niedozwolonych form nacisku na świadka, a z drugiej strony określa procesowy tryb jego przesłuchania. Rozróżnia się tutaj dwie fazy przesłuchania. Fazę spontanicznych zeznań i fazę pytań i odpowiedzi. Zeznania złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew wymienionym w przepisie (art. 171 § 5 ) zakazom, nie mogą stanowić dowodu (art. 171 § 6).

Podczas swobodnej wypowiedzi świadka niedopuszczalne jest:

1) przerywanie toku wypowiedzi świadka, chyba że wypowiedź ta w szerokim zakresie wykracza poza granice określone celem przesłuchania,

2) okazywanie zniecierpliwienia, ponaglanie w celu przyspieszenia relacji,

3) rozpraszanie świadka, prowadzenie rozmowy z innymi osobami,

4) pouczanie lub ocenianie świadka,

5) przedstawianie własnego punktu widzenia lub własnej oceny zdarzeń.

5) Prawo do wzmożonej ochrony prawnej świadka - art. 245 kk.

Przepis ten chroni świadka przed wpływaniem na treść jego zeznań lub wykonywaniem przez niego procesowych obowiązków, a także przed zemstą za złożenie określonych zeznań.

Z chwilą uzyskania informacji o działalności skierowanej przeciwko świadkom, organy ścigania powinny przedsięwziąć działania z własnej inicjatywy, aby nie dopuścić do tego, by świadek, który pomaga organom w wykryciu sprawcy przestępstwa, ponosił konsekwencje za swoją obywatelską postawę.

6) Prawo do zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania świadka - art. 191 § 3 kpk.

Z przepisu tego wynika, że jeśli istnieje niebezpieczeństwo użycia wobec świadka lub osoby dla niego najbliższej przemocy lub groźby bezprawnej w związku z jego zeznaniami - jego adres zamieszkania można zastrzec do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu.

W protokole przesłuchania należy wówczas podać adres dla doręczeń wskazany przez świadka.

Uzasadniona obawa, o której mowa w § 3 art. 191, oznacza, że określony stan w świetle informacji podanych przez świadka winien być realny. Może on wynikać z charakteru czynu, w związku z którym ma zeznawać, osób, co do których będzie zeznawał, środowiska, w jakim osoby te się obracają, jak i środowiska, z jakiego on sam się wywodzi. Jeżeli świadek nie jest w stanie podać żadnych okoliczności, które uzasadniałyby obawę niebezpieczeństwa wskazanego w § 3 art. 191, organ może odmówić przyjęcia do wiadomości oświadczenia świadka o zastrzeżeniu jego miejsca zamieszkania.

W razie zastrzeżenia przez świadka danych dotyczących jego miejsca zamieszkania, na podstawie art. 191 § 3 kpk., policjant stosuje tryb postępowania wskazany w ust. 2 - 4 tego przepisu.

Konsekwencją zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania świadka do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu jest nie umieszczanie tych danych w protokole. W polu formularza protokołu przesłuchania, oznaczonym jako „miejsce zamieszkania”, umieszcza się adnotację w brzmieniu „do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu”.

Policjant przekazuje prokuratorowi lub sądowi notatkę urzędową, w której umieszcza informację o miejscu zamieszkania świadka, który zastrzegł dane dotyczące miejsca zamieszkania i wskazuje adres, pod który będą kierowane pisma procesowe. Notatki tej nie włącza się do akt przekazywanych prokuratorowi lub sądowi.

Zgłoszone zastrzeżenie, o którym mowa w ust. 1, rozciąga się na wszystkie późniejsze czynności dokonywane z udziałem tego świadka w tym postępowaniu.

7) Prawo do zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka (świadek incognito) - art. 184 kpk.

Przepis ten umożliwia w określonej sytuacji utajnienie wszelkich danych umożliwiających identyfikację danego świadka. Stwarza on szansę skuteczniejszego zwalczenia przestępczości, bo tajemnica tożsamości powinna ośmielać i zachęcać do składania zeznań.

Utajnienie świadka jest odstępstwem od zasady jawności i bezpośredniości, dlatego należy ją stosować wyjątkowo, gdy jest to konieczne dla uzyskania ważnych zeznań i równocześnie zachodzi niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności, mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby mu najbliższej.

Obawa o bezpieczeństwo świadka musi być uzasadniona, a zatem muszą istnieć okoliczności, w świetle których można się realnie spodziewać zamachu na świadka lub na jego mienie.

Utajnieniu podlegają nie tylko dane personalne świadka, lecz również fragmenty zeznań, na podstawie których można ustalić jego tożsamość.

Decyzję o uznaniu konkretnego świadka za świadka anonimowego podejmuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu lub prokuratora dane dotyczące świadka objęte są tajemnicą państwową. Przesłuchiwać go może tylko prokurator lub sąd.

8) Prawo do żądania wciągnięcia do protokołu wszystkiego, co dotyczy praw i interesów świadka oraz innych osób biorących udział w czynnościach - art. 148 § 2 kpk oraz prawo żądania odczytania fragmentów ich wypowiedzi wyciągniętych z protokołu - 148 § 4 kpk.

9) Prawo do zwrotu poniesionych kosztów z tytułu wezwania i stawiennictwa - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 04.07.1990 r. w sprawie wysokości należności ...

Świadkowi przysługuje:

1) zwrot utraconego zarobku (na podstawie przedłożonego przez świadka zaświadczenia),

2) zwrot kosztów podróży z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania czynności i z powrotem, według kosztów przejazdu środkami transportu masowego w klasie najniższej,

3) strawne (diety) i koszty noclegu.

Prawo żądania wszelkich należności przysługujących osobom wezwanym w charakterze świadka, jeśli się stawiały, choćby nie zostały przesłuchane.

Obowiązki świadka.

Obowiązki ciążą na świadku od momentu wezwania go w charakterze świadka.

a) Obowiązek stawienia się na każde wezwanie w wyznaczonym miejscu i czasie - art. 177 § 1 kpk i art. 129 § 1 kpk.

Świadek zobowiązany jest stawić się w miejscu i czasie wyznaczonym w wezwaniu i pozostać do dyspozycji organu wzywającego do chwili zwolnienia. Oddalenie się poza to miejsce przed zwolnieniem może spowodować nałożenie kary porządkowej (art. 285 kpk). Od obowiązku tego zwolnione są osoby kalekie, chore, lub takie, które nie mogą się stawić z powodu innej, nie dającej się pokonać przeszkody (art. 177 § 2 kpk). Osoby te można przesłuchać w miejscu ich pobytu. Niestawiennictwo z powodu choroby winno być usprawiedliwione zaświadczeniem uprawnionego lekarza. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka, można go zatrzymać i przymusowo doprowadzić (art. 285 § 2 kpk). Niezależnie od tego można wnioskować do prokuratora o nałożenie na tego świadka kary porządkowej pieniężnej określonej w art. 285 § 1 kpk.

b) Obowiązek zeznawania - art. 177 § 1 kpk.

Osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek złożyć zeznania, z wyjątkiem sytuacji, kiedy przysługuje jej prawo do odmowy zeznań lub gdy zostanie z tego obowiązku zwolniona. W razie bezpodstawnej odmowy zeznań wobec świadka można zastosować środki przymusu w postaci kar porządkowych określonych w art. 287 kpk.

c) Obowiązek zeznawania prawdy - art. 233 kk.

Przed przesłuchaniem każdy świadek powinien być pouczony o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Nie pouczenie o takiej odpowiedzialności powoduje niemożność ukarania go za ww. przestępstwo. Podkreślić należy, że odpowiedzialność z art. 233 § 1 kk. wchodzi w grę tylko wówczas, gdy świadek świadomie składa fałszywe zeznania, a nie wówczas, gdy są one wynikiem błędnego postrzegania zdarzeń będących przedmiotem przesłuchania.

d) Obowiązek poddania się oględzinom i badaniom lekarskim - art. 192 kpk.

Zasadą jest, że świadka można poddać badaniom lub oględzinom za jego zgodą. Jednak w sytuacji, gdy od wyników badań lekarskich lub oględzin zależy karalność czynu, świadek nie może się temu sprzeciwić. W praktyce dotyczy to najczęściej pokrzywdzonego przestępstwem, które spowodowało uszczerbek na jego zdrowiu. Ponieważ kodeks postępowania karnego nie wprowadza żadnych ograniczeń, co do wieku i stanu zdrowia psychicznego świadka, dla właściwej oceny jego zeznań może być konieczne przesłuchanie go w obecności biegłego lekarza lub psychologa. Przesłuchanie takie może nastąpić tyko na zarządzenie prokuratora lub sądu.

e) Obowiązek zachowania w tajemnicy tego, co świadek dowiedział się w związku z przesłuchaniem - art. 241 § 1 kk.

Osoba, która staje się świadkiem, ma obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności, o które ją pytano w postępowaniu karnym lub, o których dowiedziała się uczestnicząc w czynnościach procesowych.

f) Obowiązek złożenia przyrzeczenia przed sądem - art. 187 § 2 kpk, nie dotyczy on osób wymienionych w art. 189 kpk.

c/ Ograniczenia w zakresie przesłuchania ( zakazy bezwzględne, zakazy względne)

Zakazy dowodzenia obejmują te sytuacje, kiedy z mocy przepisów wyłączone zostaje dowodzenie oznaczonej tezy dowodowej albo dowodzenie za pomocą określonego dowodu ogólnie dopuszczalnego.

Zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu obowiązują tylko w zakresie, w jakim zostały wyraźnie ustanowione z mocy obowiązujących przepisów.

Wśród zakazów można wyodrębnić dwie grupy, a mianowicie zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu o charakterze bezwzględnym i względnym.

Zakazy dowodowe bezwzględne:

a) Zakaz przesłuchania w charakterze świadka obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 kpk, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę - art. 178 kpk.

Zakaz ten najczęściej dotyczy okoliczności i informacji również adwokata, nie będącego obrońcą, który kontaktował się z osobą zatrzymaną działając na podstawie art. 245 kpk.

b) Zakaz przesłuchania w charakterze świadka duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi - art. 178 kpk.

Zakaz ten dotyczy wyznań, które są uznawane przez państwo polskie.

Duchownego wolno przesłuchać co do wszelkich innych okoliczności, o których dowiedział się poza spowiedzią, chociażby łączyło się to ze spełnieniem obrzędów religijnych.

c) Zakaz przesłuchania w charakterze świadka podejrzanego w jego własnej sprawie.

d) Zakaz przeprowadzania dowodów z zeznań świadka, który mimo przysługującego mu prawa do odmowy zeznań złożył zeznania, a nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji oświadczył, że chce z tego prawa skorzystać. W takiej sytuacji wcześniej złożone przez niego zeznania nie mogą być odczytywane ani brane pod uwagę jako dowód - art. 186 § 1 kpk.

e) Zakaz zastępowania protokołów przesłuchania świadka notatkami, zapiskami czy innymi pismami - art. 174 kpk.

f) Zakaz przesłuchiwania biegłego albo lekarza udzielającego pomocy medycznej na okoliczność oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu - art. 199 kpk.

g) Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka lekarza i innych osób wykonujących czynności wynikające z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniem psychicznym do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, jak też zakaz umieszczania w dokumentacji medycznej takich oświadczeń - art. 51 i 52 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

h) Zakaz przesłuchania składu sędziowskiego na okoliczność narady nad orzeczeniem - art. 108 § 1 kpk.

Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu charakteryzują się tym, że wyłączenie określonego dowodu z procesu dowodzenia jest absolutne.

Zakazy dowodowe względne:

a) Zakaz przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek - art. 179 kpk.

b) Zakaz przesłuchań osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej i zawodowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek - art. 180 kpk.

Kodeks wyróżnia szczególnie tajemnice zawodowe: notarialną, adwokacką, radcy prawnego, lekarską i dziennikarską.

Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu wyłączają wprawdzie korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi w ustawie, dowody te mogą być w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem zgody odpowiedniego organu.

Uprawnienia i obowiązki pokrzywdzonego.

Podstawowe prawa pokrzywdzonego:

1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 § l kpk).

2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 kpk).

3. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator (art.52 kpk).

4. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § l kpk). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (art. 87 §1 kpk).

5. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (art. 87 § l i 88 § l kpk).

6. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 § l kpk). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art. 306 § 3 kpk).

7. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (art. 12 § 2 kpk). Wniosek może być cofnięty za zgoda prokuratora lub sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w art. 197 kk (art. 12 § 3 kpk).

8. Jeżeli istnieje uzasadniona obawa użycia wobec pokrzywdzonego, występującego w sprawie w charakterze świadka, przemocy lub groźby bezprawnej może on zastrzec dane swojego miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres ( art. 191 § 3 kpk).

9. W razie okazania osoby podejrzewanej, pokrzywdzony może domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (art. 173 § 2 kpk).

10. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności procesowych w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 § l kpk).

11. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba, że, w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 316 § l, art. 317 kpk).

12. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz na wniosek pokrzywdzonego zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (art. 318 kpk).

13. Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 kpk).

14. Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (art. 150 § 2 kpk).

15. Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 § 3 kpk).

16. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art. 147 § 4 kpk).

17. Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 § l i 5, art. 159 kpk).

18. Pokrzywdzonemu w toku dochodzenia lub śledztwa przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia - śledztwa oraz umorzenie postępowania i w związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (art. 306 § l kpk). Pokrzywdzonemu służy ponadto prawo do złożenia zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 § 2 kpk).

19. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art. 320 § l kpk).

20. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi l miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 § l i 2 kpk).

21. Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego może złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk) lub powoda cywilnego (art. 62 kpk). Jeżeli wystąpił z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia (art. 69 § 2 i 3 kpk).

22. Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez Sąd Okręgowy - apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (art. 446 kpk).

23. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 § 4 kpk).

24. W razie skazania sprawcy za czyn określony w art. 46 kk., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.

Podstawowe obowiązki pokrzywdzonego:

1. Pokrzywdzony zobowiązany jest stawić się na każde wezwanie w charakterze świadka przez organ prowadzący postępowanie (art. 177 kpk).

2. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego zobowiązany jest on poddać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym (art. 192 § l i 3 kpk). W przypadku zaistnienia wątpliwości co do stanu psychicznego pokrzywdzonego, sąd lub prokurator może zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa (art. 192 § 2 kpk)

3. Pokrzywdzony, zmieniając miejsce zamieszkania lub przebywania, zobowiązany jest powiadomić o tym organ procesowy. W przypadku nie zawiadomienia, pisma wysłane pod ostatnio wskazanym adresem uważa się za doręczone (art. 139 § l kpk).

2. CZYNNOŚCI PROCESOWE

Przez czynność procesową powszechnie rozumie się jakiekolwiek zachowanie uczestnika procesu, mające na celu wywołanie odpowiednich skutków przewidzianym w prawie karnym procesowym. Uprawnienia do wykonywania czynności procesowych maja organy procesowe oraz strony procesowe.

Ze względu na charakter i treść czynności procesowych można wyodrębnić trzy zasadnicze ich grupy:

- czynności faktyczne,

- spostrzeżenia procesowe,

- oświadczenia procesowe.

Do czynności fatycznych, nazywanych także czynnościami rzeczowymi, można zaliczyć przeszukanie, zatrzymanie, sprowadzenie świadka, wykonanie zdjęć.

Spostrzeżenia procesowe polegają na przyjęciu do wiadomości informacji i żądań. Do czynności takich można zaliczyć np. wysłuchanie przez sąd wywodów stron.

Spośród całej grupy czynności procesowych najważniejsza role spełniają oświadczenia procesowe. Są to przewidziane przez prawo procesowe uzewnętrznienia treści psychicznych uczestnika procesu w celu przekazania ich innym uczestnikom procesu karnego. Przybierają one postać:

- oświadczeń wiedzy,

- oświadczeń woli.

Oświadczenia wiedzy stanowią uzewnętrznienie treści psychicznych uczestnika procesu, mające charakter treści intelektualnej. Do tej grupy zalicza się:

- oświadczenia dowodowe - zeznania świadków, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłych,

- przytoczenia procesowe - tezy wniosków, wskazanie możliwości dowodowych,

- sprawozdania procesowe - np. protokół.

Forma czynności procesowych

Zgodnie z zasada ustności czynności procesowe mają postać ustnej wypowiedzi. Forma pisemna jest wymagana wtedy kiedy wynika to z wyraźnego unormowania. Niekiedy czynność procesowa wymaga zachowania zarówno formy pisemnej jak i ustnej (np. wyrok).

Jeżeli czynność ma posiadać według obowiązujących przepisów formę pisemną, to powinna zawierać następujące składniki:

- oznaczenie organu do którego jest skierowana, oraz sprawy której dotyczy,

- oznaczenie wnoszącego pismo

- treść wniosku lub oświadczenia w miarę potrzeby z uzasadnieniem,

- podpis składającego pismo.

Czynności procesowe możliwe do dokonania w trybie art. 308 są wymienione w sposób przykładowy, co znaczy, że przy zachowaniu ustawowych warunków, można wykonać każdą inną czynność procesową. Ustawa wyznacza granice zachowania się organu słowami: „w granicach koniecznych” i „w niezbędnym zakresie”.

W ramach czynności zabezpieczających, na podstawie art. 308 § 2 kpk. można przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie rozpoczyna się wówczas od informacji o treści zarzutu. W takim przypadku materiały sprawy Policja przesyła niezwłocznie prokuratorowi, który w terminie 5 dni od dnia przesłuchania wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, lub odmawiając jego wydania, umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej (art. 308 § 3 kpk.). Zabezpieczenie dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem w sytuacjach wymagających szybkiego działania, powinno następować jak najwcześniej. Ustawa zakreśla termin pięciodniowy, licząc od dnia pierwszej czynności (art. 308 § 4 kpk.). Od daty wykonania pierwszej czynności liczy się też czas trwania późniejszego postępowania przygotowawczego (art. 308 § 5 kpk.). O podjęciu czynności zabezpieczających Policja ma obowiązek poinformować prokuratora (art. 308 §1 kpk.).

Czynności zabezpieczające (noszące również nazwę dochodzenia wstępnego, dochodzenia w niezbędnym zakresie, czynności nie cierpiących zwłoki - wszystkie określenia są właściwe) mogą zakończyć się decyzją o:

• wszczęciu dochodzenia,

• umorzeniu postępowania (w wypadku ujawnienia się przesłanki ujemnej z art. 17 kpk.),

• przekazaniu akt sprawy prokuratorowi z wnioskiem o wszczęcie śledztwa.

1. Czynności procesowe można podzielić w oparciu o różne kryteria. Ze względu na cel czynności wyróżnia się czynności: poznawcze (kognicyjne) oraz wykonawcze (egzekucyjne).

Cały proces jest procesem poznawania prawdy zmierzającym do tego, aby orzec w przedmiocie procesu, czyli w kwestii odpowiedzialności karnej. W procesie przeważają czynności poznawcze, gdyż nie tylko chodzi o kwestię odpowiedzialności ale i o poznanie innych kwestii np. kwestii wyrażającej się w pytaniu czy zastosować względem oskarżonego areszt tymczasowy. Po wydaniu postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztu podjęte zostają czynności wykonawcze oraz ewentualnie dalsze czynności badające zasadność tymczasowego aresztowania w drodze rozpoznania zażalenia. Czynności więc kognicyjne i egzekucyjne wzajemnie się przeplatają.

2. Ze względu na ocenę prawną czynności procesowej wyróżniamy: czynności dopuszczanie i niedopuszczalne; czynności wadliwe i niewadliwe; czynności zasadne i niezasadne; czynności skuteczne i nieskuteczne.

Czynność jest czynnością niedopuszczalną, gdy zachodzą przeszkody procesowe dla jej przeprowadzenia lub gdy wykonano ją wbrew zakazowi ustawy. Niedopuszczanie czynności to np. przesłuchanie obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej (art. 178 pkt. 1 k.p.k.), czy przesłuchanie świadka w sposób uniemożliwiający swobodne wypowiedzenie się (art. 171 k.p.k.).

Wadliwość czynności występuje, gdy popełniono uchybienie, które może mieć wpływ na treść tej czynności (error procedendi). Wadliwość czynności procesowej np. dowodowej, polegająca na niedokładnym przesłuchaniu świadka lub nieuzyskaniu pełnego obrazu zachowania się podejrzanego, może spowodować wadliwość rozstrzygnięcia procesowego (error decedendi), którego skutkiem będzie umorzenie postępowania przygotowawczego i konieczność poszukiwania nowego dowodu w razie wznowienia umorzonego postępowania przygotowawczego. W odniesieniu do rozstrzygnięć można mówić o ich wadliwości względnej (względne uchybienie - obraza przepisów prawa procesowego art. 438 pkt. 2 k.p.k.) lub bezwzględnej wadliwości (bezwzględne uchybienie procesowe - art. 439 § l k.p.k.).

Wadliwości czynności procesowej może być usunięta w następstwie konwalidacji (uzdrowienia). Konwalidacja czynności może być dokonana z mocy prawa (w drodze zmiany ustawy albo działania czynników uchylających) albo z inicjatywy organu procesowego (powtórzenie czynności) lub strony procesowej (wypełnienia wymagań ustawowych).

Czynnością zasadną jest czynność zgodna ze stanem prawnym i faktycznym, co podlega ocenie merytorycznej.

Bezskuteczność czynności jest konsekwencją procesową niedopełnienia określonych obowiązków lub niespełnienia przesłanek. Przykładowo brak dowodu wpłacenia do kasy sądu zryczałtowanej równowart..ości kosztów postępowania w sprawie prywatnoskargowej (art. 621 § l k.p.k.) i brak pozytywnej reakcji na wezwanie wystosowane w trybie art. 120 § l k.p.k. spowoduje bezskuteczność aktu oskarżenia. Również nieusunięcie braku pisma procesowego (art. 119 § l k.p.k.) pomimo wezwania w trybie art.. 120 § l k.p.k. -spowoduje bezskuteczność tej czynności (art. 120 § 2 k.p.k.).

3. Ze względu na formę czynności procesowej dzielimy je na: czynności ustne; czynności pisemne; czynności łączące obie formy; czynności telefoniczne i czynności telegraficzne.

Niektóre czynności wymagają formy ustnej np. przeprowadzenie rozprawy, złożenie zeznania czy wyjaśnienia, podanie motywów wyroku. Inne wymagają Formy pisemnej np. akt oskarżenia, uzasadnienie wyroku.

Ustne czynności są z reguły protokołowane, a pisma są odczytywane. Tak więc czynności pisemne i czynności ustne przeplatają się wzajemnie. Niektóre czynności wymagają obu form łączenia np. wyrok musi być napisany i podpisany oraz ogłoszony. Obie formy w takim przypadku pod rygorem stwierdzenia wadliwości muszą być identyczne.

Telefoniczną czynnością może być niekiedy zawiadomienie o rozprawie w przypadku nie cierpiącym zwłoki. Wzywać lub zawiadamiać można też w inny sposób stosownie do okoliczności (art. 137 k.p.k.). Zgodnie z art. 96 k.p.k. w sprawie mniej istotnej prokurator może w inny sposób niż osobiście lub na piśmie, a więc także telefonicznie, przekazać swoje oświadczenie.

4. Ze względu na sposób komunikowania można mówić o czynnościach: wyraźnych (ekspresywnych) oraz dorozumianych (konkludentnych).

Czynnością ekspresywną jest np. akt oskarżenia (art. 14 § l k.p.k. w zw. z art. 332 k.p.k..), wniosek o przeprowadzenie dowodu (art. 169 k.p.k).

Konkludentna czynność procesowa występuje wtedy, kiedy nie było czynności ekspresywnej. Konkludentność wynika z zachowania się w określonej sytuacji procesowej, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności. Np. sąd nie wydał postanowienia o dopuszczeniu oskarżyciela posiłkowego lub przedstawiciela społecznego, ale zawiadamia ich o czynnościach, dopuszcza do udziału w rozprawie, umożliwia składanie wniosków i oświadczeń. Stanowi to konkludentne dopuszczenie do udziału w sprawie.

Regułą są wyraźne (ekspresywne) czynności, a dorozumiane (konkludentne) należą do rzadkości.

Konkludentna czynność nie może budzić wątpliwości i musi uzewnętrzniać wolę organu lub uczestnika. Milczenie lub zaniechanie są wyrażeniem woli pod warunkiem, że zachowana jest chęć wywołania takich skutków prawnych jakie są następstwem takiej czynności. Zachowanie się uczestnika procesu, którego czynność uznajemy za konkludentną musi wskazywać, że pragnie aby jego zachowanie zostało jednoznacznie uznane przez organ procesowy za czynność.

5. Ze względu na podmiot dokonujący czynności dzielimy je na czynności: organów, stron oraz pozostałych uczestników.

Czynności organów to przede wszystkim rozstrzygnięcia (orzeczenia tj. wyroki i postanowienia oraz zarządzenia). Przed podjęciem rozstrzygnięcia organ musi przyjąć do wiadomości odpowiednie fakty i zjawiska np. treść zeznań, wyjaśnień, wniosków, przyrzeczeń. W tym celu dokonuje czynności dowodowych i zapoznaje się z zeznaniami świadka, wyjaśnieniami oskarżonego, opinią biegłego, treścią dokumentów, cechami rzeczy. W procesie karnym występują też czynności w postaci poleceń np. sąd odwoławczy w uzasadnieniu wyroku daje wskazania sądowi pierwszej instancji co do dalszego postępowania (art. 442 § 3 k.p.k.) albo prokurator nadrzędny poleca prokuratorowi podległemu wykonanie określonej czynności.

Czynności organu można podzielić na oświadczenia o charakterze władczym (imperatywnym), do których zalicza się rozstrzygnięcia i polecenia oraz pozostałe czynności o charakterze dowodowym, polegające na poszukiwaniu, przeprowadzeniu, utrwaleniu dowodów i towarzyszące im spostrzeżenia, które mają charakter niewładczy, ocenny.

Czynności stron to przede wszystkim oświadczenia woli czyli komunikowanie dążeń strony. Z reguły są to oświadczenia postulujące. Do nich należą wszelkiego rodzaju wnioski, a więc wnioski procesowe, żądania, prośby, podania, zawiadomienia, skargi. Do najważniejszych wniosków stron zaliczyć należy: akt oskarżenia czyli żądanie pociągnięcia do odpowiedzialności wskazanej osoby, wniosek dowodowy czyli żądanie strony przeprowadzenia określonego w nim dowodu, skarga apelacyjna czyli żądanie kontroli zaskarżonego wyroku, zażalenie, sprzeciw.

Czynnością stron jest też zadawanie pytań w czasie przesłuchania świadków, biegłych i pozostałych stron.

Czynności innych uczestników to czynności procesowe obrońców (wnioski procesowe, wnioski dowodowe, apelacje, skargi, sprzeciwy, podania, pytania, oświadczenia itp.); pełnomocników (np. pozew, wniosek o dopuszczenie oskarżyciela posiłkowego, akt oskarżenia w sprawie prywatnoskargowej, a także wnioski procesowe, wnioski dowodowe, rewizje, skargi, podania pytania itp.); świadków (zeznania) oraz biegłych (opinie składające się ze sprawozdania z dokonanych czynności i spostrzeżeń biegłego oraz opartych na nich wnioskach).

6. Ze względu na charakter dzieli się czynności na:

1) czynności realne oraz

2) oświadczenia procesowe, a wśród oświadczeń procesowych wyróżnia się:

a) oświadczenia wiedzy,

b) oświadczenia woli występujące jako:

• oświadczenia postulujące i

• oświadczenia imperatywne czyli rozstrzygnięcia organów.

7. Czynności realne zwane czasami czynnościami rzeczowymi polegają na spowodowaniu zmian w świecie zewnętrznym. Czynności te zawierają się w stwarzaniu lub zmianach sytuacji faktycznej albo otrzymaniu informacji. Do takich czynności należą np. przeszukanie pomieszczenia i innych miejsc, przeszukanie osoby i rzeczy (art. 219 k.p.k.), wykonanie badań w celu wydania opinii przez biegłego (art. 200 k.p.k.), otwarcie zwłok (art. 209 § 4 k.p.k), zatrzymanie podejrzanego (art. 244 k.p.k).

8. Oświadczenia procesowe. Czynności w postaci oświadczeń wiedzy polegają na komunikowaniu wiadomości. Są one uzewnętrznieniem treści intelektualnych wymagających wiedzy naukowej (np. opinia biegłego), wiedzy faktycznej (np. zeznania) oraz innych umiejętności (np. znajomość języka obcego lub znajomość języka głuchoniemych) i można wśród nich wyróżnić:

- sprawozdania sędziego sprawozdawcy lub biegłego;

- protokoły oględzin, przesłuchań i innych czynności;

- uzasadnienia np. wyroków, postanowień, aktów oskarżenia;

- argumentacje wniosków,

- zeznania i wyjaśnienia osobowych źródeł dowodowych;

- pouczenia np. o prawach i obowiązkach;

- zawiadomienia np. o przestępstwie (art. 305 § l k.p.k.), o terminach rozpraw lub terminach

czynności (art. 131 k.p.k..);

- wezwania do stawiennictwa (art. 129 k.pk.).

9. Oświadczenia woli naleją do najważniejszych czynności procesowych. Oznaczają przewidziane w prawie uzewnętrznienie treści psychicznych zawartych w rozstrzygnięciu lub postulacie.

10. Oświadczenia postulujące występują w układzie organ - strona lub organ - inny uczestnik lub pomiędzy stroną i uczestnikiem. Adresatem oświadczenia postulującego jest organ, który nie jest związany oświadczeniem strony. Oświadczenie postulujące to oświadczenie, w którym przedstawia się dezyderat lub czegoś żąda. Czynnościami postulującymi będą np. akt. oskarżenia, skarga, rewizja, wniosek sądowy itp.

Czynność postulująca może występować też w układzie pomiędzy organami. Czynnością w postaci oświadczenia postulującego jest np. wniosek sądu o przekazanie sprawy w trybie art. 36 k.p.k., inicjatywa sądu o przekazanie sprawy w trybie art. 37 k.p.k., wystąpienie w trybie art. 396 k.p.k. o dokonanie czynności.

11. Rozstrzygnięcia procesowe są imperatywnymi oświadczeniami woli organu- Mają one charakter wiążący dla uczestników procesu, organów procesowych (więc wiążą także sąd wydający rozstrzygnięcie) oraz innych organów i instytucji np. wyroki w procesie karnym zapadają w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej.

Rozstrzygnięcia jako imperatywne oświadczenia organu procesowego dotyczy istoty procesu lub jego dopuszczalności. Stanowią one swoiste normy indywidualne będąc źródłem praw i obowiązków uczestników procesu. Związane są z konkretnymi osobami i konkretnymi sytuacjami życiowymi. Stanowią prawo dla konkretnego przypadku np. wyrok uniewinniający po uprawomocnieniu się stwarza stan prawny niedopuszczajacy do ponownego procesu o ten sam czyn, przeciwko tej samej osobie. Wyrok prawomocny nakłada na wszystkie organy administracyjne, instytucje i inne osoby zobowiązane do zastosowania się do jego treści (np. zwrot prawa jazdy)

12.Rozstrzygnięcia można podzielić:

1) orzeczenia,

2) nakazy,

3) zarządzenia.

Do orzeczeń zaliczamy wyroki i postanowienia. Nakazy karne są w zasadzie orzeczeniami, jednak systematyka kodeksu nie pozwala wprost na zaliczenie ich do orzeczeń.

13. Nakaz karny może wydać sąd w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności tub grzywny w sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, gdy uzna na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, a okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości (art. 500 k.p.k.). Nakaz karny sąd wydaje jednoosobowo na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział oskarżony i jego obrońca, pokrzywdzony i jego pełnomocnik.

3. ŚRODKI DOWODOWE

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, dowody przeprowadza się:

1. na wniosek stron, podmiotu określonego w art. 416 K.p.k. (tj. podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową z przestępstwa popełnionego przez sprawcę działającego w jej imieniu lub interesie tego podmiotu) albo

2. z urzędu.

Zatem osoby niebędące stronami nie mogą składać wniosków dowodowych. Mogą one jednak informować prokuratora czy sąd o istnieniu określonego dowodu, co może skłonić te organy do przeprowadzenia dowodu z urzędu.

Organ procesowy (prokurator bądź sąd) powinien z urzędu, niezależnie od inicjatywy stron, dbać o wyjaśnienie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności. Wszystko co ma znaczenie dla rozstrzygnięcia, powinno bowiem być stwierdzone w drodze przeprowadzenia dowodu. Sąd jest obowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodu w takiej tylko sytuacji, kiedy jest to niezbędne dla wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. Organ procesowy ma obowiązek przeprowadzić z urzędu każdy dopuszczalny, dostępny i dający się przeprowadzić dowód niezbędny do wyjaśnienia okoliczności sprawy. Dotyczy to zwłaszcza spraw zawiłych, w których każdy nowy dowód może wnieść dodatkowy element przybliżający wyjaśnienie rzeczywistego przebiegu zdarzenia, będącego przedmiotem rozpoznania, oraz spraw, w których występuje konieczność sprawdzenia obrony oskarżonego, np. gdy nie przyznaje się on do winy i podaje okoliczności mogące świadczyć o jego niewinności. Jeśli sąd uznał już za niezbędne przeprowadzenie dowodu wnioskowanego przez stronę procesową, to nie jest związany wnioskiem tej samej strony o rezygnację z przeprowadzenia tego dowodu, chociażby strona przeciwna wniosek ten poparła

Możliwość składania przez oskarżonego wniosków dowodowych jest jedną z form korzystania przez niego z prawa do obrony. Może je składać w postępowaniu pierwszoinstancyjnym aż do zamknięcia przewodu sądowego, a nawet i w postępowaniu odwoławczym (art. 427 § 3 K.p.k.). Korzystanie przez oskarżonego z tego prawa nie może być limitowane ani treścią złożonych wcześniej w procesie przez oskarżonego wyjaśnień, ani faktem jego dotychczasowej bezczynności i podjęcia inicjatywy dowodowej dopiero bezpośrednio przed zakończeniem przewodu sądowego. Jednakże inicjatywa dowodowa stron już w postępowaniu przed sądem I instancji jest o tyle istotna, że zgodnie z art. 452 K.p.k. uzupełnienie postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym dopuszczalne jest tylko wyjątkowo. Zasadniczo bowiem sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Dowód taki można dopuścić również przed rozprawą.

Dowód w postępowaniu karnym to każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu takich ustaleniu , czyli służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.
Zespół przepisów regulujących zbieranie dowodów , gromadzenie utrwalanie i wykorzystanie dowodów określa sie mianem prawa dowodowego .
Trzeba jednak przyznać iż sama nazwa dowód ma charakter wieloznaczny.

Można właściwie przyjąć, iż praktycznie określenie dowodów najczęściej używane jest w następujących znaczeniach:

- jako żródło dowodowe -czyli żródła informacji o faktach, w tym znaczeniu dowodem jest osoba oskarżonego, świadka czy biegłego , a także rzecz, miejsce,ciało,dokument.

- jako środek dowodowy- czyli informacje płynące ze zródła dowodowego w sposób przez prawo procesowe określony, w tym znaczeniu dowodem są ; wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, opinia biegłego, cechy i właściwości rzeczy, miejsca i ciała czy treść dokumentu.

- jako fakt dowodowy-czyli pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych żródeł i środków dowodowych , która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie lub nieistnienie innej dowodowej okoliczności , dowodem w tym znaczeniu jest alibi oskarżonego, czyli wykazanie , ze w dacie przestępstwa znajdował się on w innym miejscu niż miejsce czynu.
Wyodrębnienie dowodu w tym ujęciu wiąże się z wyróżnianiem jako przedmiotu dowodzenia tzw. faktu dowodowego, czyli przestępstwa, za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu, oraz tzw. faktów ubocznych, z których następnie w drodze logicznego rozumienia wysuwa sie wniosek odnośnie faktu głównego, udowodnione fakty uboczne stanowią wówczas same w sobie dowód na istnienie faktu dowodowego, czyli faktu głównego.

- jako czynność procesowa - która ujawnić ma okoliczności pozwalające na wysuniecie określonych wniosków ; w tym znaczeniu dowodów jest to na przykład okazanie, konfrontacja lub sekcja zwłok.

- jako sposób przeprowadzenia danego dowodu- w tym znaczeniu kodeks mówi, o oględzinach jako dowodzie , choć jest to tylko sposób przeprowadzenia dowodu z właściwości i cech miejsca , rzeczy czy ciała, przesłuchaniu osoby, odczytaniu dokumentu.

- jako ostateczny wynik procesu myślowego- ukształtowany na podstawie dowodów we wcześniejszych znaczeniach tego słowa; chodzi tu o uzyskanie przez organ procesowy przekonania co do zaistnienia określonej okoliczności ,stąd tez, np. można dowodzić uwzględnienia wniosku dowodowego odnośnie do okoliczności , która zdaniem organu jest juz udowodniona zgodnie stwierdzeniem wnioskodawcy.



Dowody klasyfikuje sie według różnych kryteriów :

Podział na :
*dowody pośrednie
*dowody bezpośrednie

Kryteriom jest tu przedmiot dowodu
*fakty główny
*fakty uboczne

Inny podział to:
*dowody pierwotne
*dowody pochodne

Mając na uwadze formalizm przeprowadza dowodów , wyróżnia sie z kolei:
*dowód ścisły
*dowód swobodny

Ze względu na charakter źródła dowodowego:
*dowody osobowe
*dowody rzeczowe
*inne dowody samoistne

Ze względu na treść informacyjna:
*dowód pojęciowy
*dowód zmysłowy

Mający na względzie genezę źródła dowodowego:
*dowody przypadkowe
*dowody z przeznaczeniem
*dowody obciążające
*dowody odciążające
*dowody pozytywne
*dowody negatywne

W doktrynie wyróżnia sie także:
*dowody ustne
*dowody pisemne
*dowody przeprowadzone z urzędu oraz wyprowadzone przez strony
*dowody zasadnicze oraz tzw. przeciwdowody.


Rodzaje dowodów.

Można wyróżnić kilka dowodów takich jak;
1.Wyjaśnienia oskarżonego
2.Świadkowe
3.Biegli , tłumacze , specjaliści
4.Oględziny , otwarcie zwłok, eksperyment procesowy
5.Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego
6.O niektórych innych dowodach

Wyjaśnienia oskarżonego

- Oskarżony pełni w postępowaniu karnym dwoistą rolę. Z jednej strony jest stroną postępowania , i to tą, której odpowiedzialności karnej proces dotyczy, z drogiej zaś jest źródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych.

-Wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie składane są ustnie do protokołu, przy czym w postępowaniu przygotowawczym jest to protokół przesłuchania podejrzanego, w przypadku rozprawy zaś, protokół rozprawy.

-Wyjaśnienia oskarżonego, będące środkiem dowodowym , są jednocześnie środkiem obrony. Oskarżony nie odpowiada za składanie fałszywych wyjaśnień .

-Szczególnym rodzajem wyjaśnień są też pomówienia- Rzadko zdarza się , aby rozumiano pod tym pojęciem jedynie fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu zabronionego.


Świadkowie

-Świadek jest uczestnikiem postępowania , który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań.

-Świadek niekiedy może stać sie także przedmiotem oględzin i badan, dostarczając innych niż zeznania środków dowodowych. Zasada jest tu , ze świadka można poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu jedynie za jego zgodą.
Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania postrzeżeń , sad lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa.

-Świadkiem w znaczeniu procesowym jest osoba wezwana do postępowania w charakterze świadka. Na świadku ciążą wówczas następujące obowiązki procesowe :
*obowiązek stawienia sie na wezwanie lub dopuszczalne przesłuchanie świadka na odległość
*obowiązek złożenia zeznania
*obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy

-Obok określonych obowiązków procesowych świadek ma także prawo do odmowy zeznań

Biegli, tłumacze, specjaliści

-Jak wskazuje sie w uzasadnieniu do kodeksu umieszczenie tu regulacji o tłumaczu wiąże się z faktem, ze jest to od strony formalnej podobna materia, gdyż także na gruncie k.p.k do tłumacza stosowano odpowiednio przepisy o biegłych. Tłumacz to pomocnik procesowy , który musi zachować obiektywizm, przekazuje bowiem organowi treść wypowiedzi strony lub żródła dowodowego albo dokonuje tłumaczenia pisma.

-Jeżeli chodzi o specjalistów to są to także pomocnicy procesowi których można w następstwie przesłuchać jako świadków.

-Podstawowym przedmiotem regulacji jest biegły jako źródło dowodowe i jego opinia jako środek dowodowy. Organ procesowy nie może zastąpić biegłego i zrezygnować z jego opinii , mimo ze ustalenie danej okoliczności wymaga wiedzy specjalistycznej.
Organowi procesowemu nie wolno także zastąpić wymaganej opinią innymi dowodami.

Oględziny, otwarcie zwłok, eksperyment procesowy

- Oględziny to zmysłowe zapoznanie sie przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby w celu poznania ich cech i właściwości , z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub ujęcia (wykrycia)innego źródła bądź środka dowodowego.
Wyróżniamy 3 rodzaje oględzin;
*oględziny miejsca
*oględziny rzeczy
*oględziny osoby

- Oględziny zwłok i ich otwarcie to jakby dwa różne rodzaje oględzin. Oględziny zwłok to oględziny zewnętrzne zmarłego, otwarcie zaś zwłok, to wewnętrzne oględziny ciała zmarłego. Oględziny i otwarcie zmarłego przeprowadza sie jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci i to choćby przyczyna śmierci wydala by sie oczywista.
*oględzin zwłok dokonuje prokurator- a w postępowaniu sadowym sad z udziałem biegłego lekarza
*otwarcie zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora albo sadu.

- Eksperyment procesowy to czynność dowodowa przybierając postać doświadczenia albo odtworzenia przebiegu, stanowiących przedmiot rozpoznania , zdarzeń lub ich fragmentów. Łączy on w sobie elementy procesowe , jako czynność procesowa, i kryminalistyczne , od strony sposobów i metod tej czynności.

Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego

-W razie potrzeby sad, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. W kilku sytuacjach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest jednak obowiązkowe.

Dotyczy to:
*wszystkich spraw o zbrodnie
*gdy oskarżony w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a zarzucono mu umyślny występek przeciwko życiu.

-Wywiad przeprowadza zawodowy lub społeczny kurator sadowy a w sprawach żołnierzy- wojskowy kurator społeczny.


-Dokumentem w rozumieniu prawa materiałowego jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji , z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawarta w nim treść stanowi dowodów prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mających znaczenie prawne.
W rozumieniu procesowym dokument jest z kolei stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub druku okoliczności istotnej dla postępowania.

-Z punktu wiedzenia wystawcy można wyróżnić dokumenty ;
*urzędowe
*prawne
*podpisane przez autora
*anonimowy
*oryginały
*dowody pochodne


-Treść filmowa lub magnetofonowa to samoistny dowód stanowiący zapis obrazu bądź dźwięku .Sam zapis jest tu środkiem dowodowym , a jego obejrzenie lub odsłuchanie -sposobem przeprowadzenia dowodu. Zapis obrazu lub dźwięku pozostać może także poza postępowaniem karnym jako efekt działań operacyjnych.

-Fotografia jako statyczny zapis obrazu zdarzenia i jego fragmentów , śladów i dowodów przestępstwa , rzeczy albo osoby. Fotografia jest podobnie jak dynamiczny zapis obrazu (film, wideo) dowodem samoistnym, gdzie obraz jest środkiem dowodowym, a obejrzenie fotografia sposobem przeprowadzenia dowodu. W razie wątpliwości , czy nie stanowi ona tzw. fotomontażu, powinna stać się przedmiotem opinii biegłego.

- Okazanie stanowi odrębną dowodowa czynność procesową , w wyniku której uzyskuje sie dowód w postaci oświadczenia o rozpoznaniu danej osoby lub rzeczy w efekcie percepcji zmysłowej. Jego przeprowadzenie wymaga sporządzenia protokołu.
Okazanie powinno być przeprowadzone tak ,aby wyłączyć sugestię.

- Konfrontacja podobnie jak okazanie dotyczy osób przesłuchiwanych, z tym ze polega na konfrontowaniu tychże , czyli stawienie wzajemnie do oczu w celu wyjaśnienia sprzeczności zawartych w ich dotychczasowych zeznaniach czy wyjaśnieniach.


Czynności dowodowe.

Zatrzymanie rzeczy, Przeszukanie

-Po pierwsze zatrzymania rzeczy ,przesyłek albo korespondencji i wyniku połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji , w tym danych informatycznych .Po wtóre zabezpieczenie danych informatycznych dla zajęcia tak ł korespondencji. Po trzecie zaś przeszukania dla znalezienia i zajęcia owych rzeczy , korespondencji lub danych dla wykrycia i zatrzymania osób.

-Zatrzymanie rzeczy obejmuje
*rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie w tym także korespondencje i przesyłki oraz wykazy połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji , w tym przesyłane poczta elektroniczną , mające znaczenie dla postępowania, a znajdujące sie w dyspozycji urzędów, instytucji i podmiotów prowadzących usługi pocztowe i telekomunikacji urzędów celnych oraz instytucji i przedsiębiorstw transportowych, a także dane informatyczne i system informatyczny w zakresie danych przechowywanych w tym systemie lub w urządzeniu albo na nośniku znajdującym sie w dyspozycji dysponenta lub użytkownika systemu informatycznego.
*rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych , środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody.

- Przeszukanie to wykrywacza czynność dowodowa będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne wkroczenie w strefę konstytucyjna gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej. Z uwagi na jej wykrywczy charakter unormowano ją jednak w przepisach o dowodach , nie zaś w ramach środków przymusu procesowego.
Przeszukanie może nastąpić jedynie w celu;
*wykrycia zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej
*znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie
*znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym
Przeszukanie może objąć;
*pomieszczenia
*inne miejsca
*osobę, jej odzież i podręczne przedmioty
Przeszukania mogą dokonać;
*prokurator
*Policja
*policja i inne ustawowo uprawnione organy, samodzielne, w przypadkach niecierpiących zwłoki
Kodeks określa też zasady dokonywania przeszukań
*przeszukania osoby i odzieży na niej
*przeszukania pomieszczeń mieszkalnych
*przeszukiwanie w porze nocnej
*przeszukiwanie pomieszczeń zamkniętych należących do instytucji państwowych
*przeszukanie pomieszczeń zajętych przez wojsko może nastąpić tylko w obecności dowódcy

Osobę u której nastąpiło przeszukanie, należy przed przystąpieniem do tej czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów.

4. POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

Postępowanie przygotowawcze prowadzi się więc w formie dochodzenia lub śledztwa.

Dochodzenie

Dochodzenie jest uproszczoną formą prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawie karnej. Generalnie można powiedzieć, iż jest ono prowadzone w drobniejszych sprawach.

Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1. zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 złotych,

2. przewidziane w art. 159 i 262 § 2 Kodeksu karnego,

3.przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 złotych.

Spośród spraw o przestępstwa wymienione w pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, art. 201, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, 240 § 1, art. 250a § 1-3,  art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII kodeksu karnego. Poza tym dochodzenia nie prowadzi się:

- w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie 

- wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowanego

- jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.

Dochodzenie prowadzi Policja.

Śledztwo

We wszystkich zaś sprawach karnych, w których nie można prowadzić dochodzenia, postępowanie przygotowawcze prowadzi się w formie śledztwa. Ta forma postępowania przygotowawczego jest bardziej sformalizowana. Śledztwo jest formą prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o najpoważniejsze przestępstwa. Śledztwo prowadzi się przykładowo w sprawach, w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, tj. m.in. w sprawach o wszystkie zbrodnie (czyli ciężkie przestępstwa, zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą).

Zakres spraw zakwalifikowanych do prowadzenia postępowania w formie śledztwa określony jest w art. 309 §1 pkt. 1 do 5 kodeksu postępowania karnego, a są to:

* zbrodnie ( czyny zagrożone karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności albo kara surowszą),

* występki ( pozostałe czyny zabronione, które nie są zbrodniami i wykroczeniami) - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

* występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowych organów dochodzenia lub organów nadrzędnych nad finansowymi organami dochodzenia, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,

* występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,

* występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy

Śledztwo prowadzi Policja, jeżeli nie prowadzi go prokurator. Prokurator prowadzi śledztwo w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 kodeksu postępowania karnego oraz w sprawach o przestępstwo określone w art. 148 Kodeksu karnego (zabójstwo).

Jeżeli prokurator wszczął śledztwo, może powierzyć Policji jego przeprowadzenie w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa.

W wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 kodeksu postępowania karnego nie można powierzyć Policji prowadzenia śledztwa w całości.

Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia, związane z przedstawieniem zarzutów, zmianą postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub zamknięciem śledztwa.

Czas trwania, zakończenie śledztwa lub dochodzenia

Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który prowadzi śledztwo, nie dłuższy jednak niż rok. W szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.

W trakcie śledztwa lub dochodzenia przedsięwzięte zostaną czynności w postaci przesłuchań, dowodów z opinii biegłych, zebrane zostaną dokumenty mogące przyczynić się do wyjaśnienia okoliczności sprawy. Podsumowaniem tych działań jest decyzja merytoryczna, którą podejmuje prokurator kierując akta sprawy do Sądu wraz z aktem oskarżenia bądź też umarzając postępowanie.

---