Temat 2: Podmioty posiadające uprawnienia do ingerencji w sferę praw i wolności obywatelskich

Obowiązki i uprawnienia podmiotów kompetentnych do ingerencji w sferę praw i wolności obywatelskich:

Prawa i wolności obywatelskie

Wolności osobiste (zabezpieczające jednostkę przed nadmierną ingerencją państwa w jej życie prywatne):

• prawo do życia

• wolność osobista

• prawo do własności

• wolność sumienia i wyznania

• wolność wypowiedzi

• swoboda wyboru miejsca pobytu i poruszania się

• tajemnica korespondencji

Prawa polityczne (gwarantujące jednostce nieskrępowany udział w życiu politycznym; wyrażają one aktywny status jednostek):

• czynne i bierne prawo wyborcze

• prawo zrzeszania się

• prawo do skargi na organy państw

• prawo do rzetelnej informacji

Straże:

- Straż Gminna (Miejska)

- Straż Graniczna

- Policja

- Straż Ochrony Kolei

- Straż Rybacka

- Służba Celna

- Straż Parku

- Straż Łowiecka

- Państwowa Straż Pożarna

- Straż Leśna

1. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania;

2. Inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;

3. Wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców;

4. Nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach;

5. Kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych
   z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych;

6. Współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów;

7. Gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych;

8. Prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA);

Policja

Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe.

Policja wykonuje także czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach.

Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.

Policja w celu realizacji zadań może korzystać z danych o osobie, w tym również w formie zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przetwarzać je.

Czynności wykonywane przez policję:

1) legitymowanie osób w celu ustalenia ich tożsamości;

2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach KPK i innych ustaw;

2a)  zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego;

3)   zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;

3a)  pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków:

a)  w trybie i przypadkach określonych w przepisach KPK,

b)  w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe;

3b)  pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich
o nieustalonej tożsamości;

4) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach KPK i innych ustaw;

5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego
i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;

5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy - także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom;

6)   żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej
i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność
w zakresie użyteczności publicznej;  

7)   zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa;

8)   dokonywania kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego.

W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów Policji lub jej funkcjonariuszy, policjanci mogą stosować środki przymusu bezpośredniego:

1)   fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów;

2)   pałki służbowe;

3)   wodne środki obezwładniające;

4)   psy i konie służbowe;

5)   pociski nie penetracyjne, miotane z broni palnej.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego, okazały się niewystarczające lub ich użycie, ze względu na okoliczności danego zdarzenia, nie jest możliwe, policjant ma prawo użycia broni palnej.

Straż Graniczna

Do zadań Straży Granicznej należy:

1)   ochrona granicy państwowej;

2)   organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego;

3)   wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz;

4)   rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie właściwości SG m.in. :

a)  przestępstw i wykroczeń dotyczących zgodności przekraczania granicy państwowej z przepisami, związanych z jej oznakowaniem oraz dotyczących wiarygodności dokumentów uprawniających do przekraczania granicy państwowej,

b)  przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych wymienionych w art. 134 § 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego,

c)  przestępstw i wykroczeń pozostających w związku
z przekraczaniem granicy państwowej lub przemieszczaniem przez granicę państwową towarów oraz wyrobów akcyzowych podlegających obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy,

jak również przedmiotów określonych w przepisach o broni i amunicji, o materiałach wybuchowych, o ochronie dóbr kultury, o narodowym zasobie archiwalnym, o przeciwdziałaniu narkomanii oraz o ewidencji ludności i dowodach osobistych,

5)   zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej i porządku publicznego
w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego, a w zakresie właściwości Straży Granicznej - także w strefie nadgranicznej;

5a)  przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego oraz w środkach transportu w komunikacji międzynarodowej;

5b)  zapewnienie bezpieczeństwa na pokładzie statków powietrznych wykonujących przewóz lotniczy pasażerów;

5c)  ochrona szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym przed przestępczością, której zwalczanie należy do właściwości SG;

5d)  prowadzenie czynności w celu rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom terroryzmem;

W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń funkcjonariusze SG:

- pełnią służbę graniczną,

- prowadzą działania graniczne,

- wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe

- prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów KPK,

- wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych

SG w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z informacji o osobie, w tym danych osobowych uzyskanych przez uprawnione organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych lub prowadzenia kontroli operacyjnej oraz przetwarzać je w rozumieniu ustawy
o ochronie danych osobowych bez wiedzy i zgody osoby, której dane dotyczą.

Straż Graniczna przy wykonywaniu swoich zadań może korzystać z pomocy osób nie będących jej funkcjonariuszami.

Zabronione jest ujawnianie danych o osobie udzielającej pomocy SG, w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych.

Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariusze mogą posługiwać się dokumentami, które uniemożliwiają ustalenie danych identyfikujących funkcjonariusza SG oraz środków, którymi posługuje się przy wykonywaniu zadań służbowych.

Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych w celu udokumentowania przestępstw, o których mowa w art. 9e ust. 1, albo ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa Komendant Główny SG lub komendant oddziału SG może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.

Funkcjonariusze SG wykonując zadania mają prawo:

1)   dokonywania kontroli granicznej;

2)   dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości bagaży, sprawdzania ładunków w portach i na dworcach oraz w środkach komunikacji lotniczej, drogowej, kolejowej i wodnej - w celu wykluczenia możliwości popełnienia przestępstw lub wykroczeń, zwłaszcza skierowanych przeciwko nienaruszalności granicy państwowej lub bezpieczeństwu w międzynarodowej komunikacji;

2a)  dokonywania kontroli bezpieczeństwa w przejściach granicznych oraz w środkach komunikacji lotniczej, drogowej, kolejowej i wodnej - w celu wykluczenia możliwości popełnienia przestępstw lub wykroczeń, zwłaszcza skierowanych przeciwko nienaruszalności granicy państwowej lub bezpieczeństwu w międzynarodowej komunikacji;

2b)   pełnienia wart ochronnych na pokładzie statku powietrznego oraz stosowania niezbędnych środków, łącznie z użyciem środków przymusu bezpośredniego i broni służbowej, w celu unieszkodliwienia osoby, która stanowi bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa lotu, zdrowia lub życia pasażerów lub członków załogi;

3)   wydawania wiz i innych zezwoleń na przekroczenie granicy państwowej na podstawie odrębnych przepisów;

4)   legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości osoby;

5)   zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach KPK i innych ustaw oraz doprowadzania ich do właściwego organu SG, sądu lub prokuratury;

5a)  zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;

6)   przeszukiwania osób, rzeczy, pomieszczeń i środków transportu w trybie i przypadkach określonych w przepisach KPK i innych ustaw;

6a)  nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia;

7)   obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych służących do rejestracji obrazu i dźwięku, zdarzeń na drogach oraz w innych miejscach publicznych;

8)   zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego w trybie i przypadkach określonych w ustawie - Prawo o ruchu drogowym;

9)   zatrzymywania i cofania z granicy państwowej
do nadawcy szkodliwych materiałów jądrowych i promieniotwórczych, środków chemicznych
i biologicznych, jak również odpadów;

10)  przebywania i poruszania się na gruntach bez uzyskiwania zgody ich właścicieli lub użytkowników oraz przechodzenia przez pola uprawne w czasie bezpośredniego pościgu, również z użyciem psa służbowego, jeżeli nie ma możliwości korzystania z dróg;

11)  żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;

12)  zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.

W razie zagrożenia nienaruszalności granicy państwowej lub niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom oraz bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia własnego lub innej osoby, f-sze mogą używać środków przymusu bezpośredniego.

Mogą być stosowane jedynie śpb, odpowiadające potrzebie wynikającej z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.

Funkcjonariusze SG mogą używać następujących środków przymusu bezpośredniego.

1)   fizycznych i technicznych środków służących do obezwładniania bądź do konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów;

  2)   indywidualnych, chemicznych środków obezwładniających;

  3)   psów służbowych;

  4)   pałek służbowych;

  5)   pocisków niepenetracyjnych, miotanych z broni palnej;

  6)   paralizatorów elektrycznych.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, funkcjonariusz ma prawo użycia broni palnej;

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego wymienione w art. 23 ust. 1 okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, funkcjonariusz ma prawo użycia broni palnej wyłącznie:

1)   w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność funkcjonariusza lub innej osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu;

2)   przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności funkcjonariusza albo innej osoby;

3)   przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną funkcjonariuszowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej;

4)   w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na obiekty służące obronności państwa lub ważne dla gospodarki narodowej, a także na obiekty Straży Granicznej lub służące ochronie granicy państwowej;

5)   w celu odparcia bezpośredniego zamachu na nienaruszalność granicy państwowej ze strony osób działających w sposób zorganizowany, które przemocą wymuszają przekroczenie granicy państwowej przy użyciu broni lub pojazdu;

6)   w celu odparcia zamachu na mienie, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności człowieka;

7)   w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której użycie broni było dopuszczalne w przypadkach określonych w pkt 1-6, albo za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia zabójstwa, zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania, rozboju, kradzieży rozbójniczej, wymuszenia rozbójniczego, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała, zgwałcenia, podpalenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla życia albo zdrowia;

8)   w celu ujęcia osoby, o której mowa w pkt 7, jeśli schroniła się ona w miejscu trudno dostępnym, a z okoliczności towarzyszących wynika, że może użyć broni palnej lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu; lub stwierdzeniem popełnienia przestępstw, o których mowa w pkt 7.

9)   w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający osoby, dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajemnicę państwową, pieniądze albo inne przedmioty wartościowe;

10)  w celu ujęcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, jeśli:

a)  ucieczka osoby pozbawionej wolności stwarza zagrożenie dla życia albo zdrowia ludzkiego,

b)  istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba pozbawiona wolności może użyć broni palnej, materiałów wybuchowych lub niebezpiecznego narzędzia,

c)  pozbawienie wolności nastąpiło w związku z uzasadnionym podejrzeniem lub stwierdzeniem popełnienia przestępstw, o których mowa w pkt 7.

Straż pożarna

Art. 14. 1. Krajowy system ratowniczo-gaśniczy ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez:

  1)   walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

2)   ratownictwo techniczne,

3)   ratownictwo chemiczne,

4)   ratownictwo ekologiczne,

5)   ratownictwo medyczne,

6)  współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz centrami powiadamiania ratunkowego.

Komendant Główny PSP, wojewoda lub starosta odpowiednio na obszarze kraju, województwa lub powiatu określają zadania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska kierują tym systemem.

Art. 15. Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są:

1) jednostki organizacyjne PSP i jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej,

2)   zakładowa straż pożarna,

3)   zakładowa służba ratownicza,/

4)   gminna zawodowa straż pożarna,

4a)  powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna,

5)   terenowa służba ratownicza,

6)   ochotnicza straż pożarna,

7)   związek ochotniczych straży pożarnych,

8)   inne jednostki ratownicze.

Art. 16. Zadania i organizację Państwowej Straży Pożarnej określa odrębna ustawa.

Art. 27. Z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych korzystają:

1)   uprawnieni do prowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,

2)   strażacy jednostek ochrony przeciwpożarowej
i członkowie ochotniczych straży pożarnych biorący udział w działaniu ratowniczym lub wykonujący inne zadania związane z ochroną przeciwpożarową,

3)   osoby fizyczne, które na podstawie art. 25 ust. 2 zostały zobowiązane do udziału w działaniu ratowniczym.

Art. 21. 1. Wojewoda może żądać od:

1)   związku ochotniczych straży pożarnych,

2)   ochotniczej straży pożarnej pozostającej poza strukturami związku ochotniczych straży pożarnych,

3)  organów wykonawczych gmin i powiatów, instytucji, organizacji, osób prawnych i fizycznych, które utworzyły jednostki ochrony przeciwpożarowej na podstawie przepisu art. 17, informacji związanych z wykonywaniem ich zadań w zakresie ochrony przeciwpożarowej na terenie danego województwa.

Uprawnienia wojewody określone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do starosty.

Kierujący akcją ratowniczą lub innym działaniem ratowniczym prowadzonym przez jednostki ochrony przeciwpożarowej jest uprawniony do zarządzenia:

1) ewakuacji ludzi z rejonu objętego działaniem ratowniczym w przypadku zagrożenia życia i zdrowia, w szczególności, gdy:

a) istnieje możliwość powstania paniki,

b) przewidywany rozwój zdarzeń może spowodować odcięcie drogi ewakuacyjnej,

2) zakazu przebywania w rejonie objętym działaniem ratowniczym osób postronnych oraz utrudniających prowadzenie działania ratowniczego,

3) ewakuacji mienia, w szczególności, gdy:

a) istnieje możliwość rozprzestrzenienia się pożaru lub innego zagrożenia,

b) usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie działania ratowniczego,

4) prac wyburzeniowych oraz rozbiórkowych, w szczególności w sytuacjach:

a) zagrożenia ludzi, zwierząt lub mienia,

b) potrzeby dotarcia do źródeł zagrożenia w celu jego rozpoznania oraz ograniczenia wzrostu,

c) potrzeby użycia środków gaśniczych i neutralizatorów oraz odprowadzenia substancji toksycznych,

d) potrzeby zapewnienia dróg dojścia i ewakuacji,

5)   wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym, w szczególności w celu:

a) zapewnienia właściwego ustawienia i eksploatacji sprzętu ratowniczego,

b) zapewnienia dróg komunikacyjnych na potrzeby działania ratowniczego,

c) eliminacji zagrożeń powodowanych przez środki komunikacji,

d) realizacji zadań określonych w pkt 1-4,

6) przyjęcia w użytkowanie, na czas niezbędny do działania ratowniczego, pojazdów, środków technicznych i innych przedmiotów, a także ujęć wody, środków gaśniczych oraz nieruchomości przydatnych w działaniu ratowniczym, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 24 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz 351),

7)   odstąpienia od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w ocenie kierującego działaniem ratowniczym, dokonanej w miejscu i czasie zdarzenia, istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego, w szczególności w przypadkach, gdy:

a) z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

b)  fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu,

c)  jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie

Zarządzenia kierującego działaniem ratowniczym, o którym mowa w ust. 1, są decyzjami, którym może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności,
w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.

Kierujący działaniem ratowniczym jest uprawniony do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz od obywateli.

Udzielenie pomocy, o której mowa w ust. 1, może polegać na współdziałaniu w realizacji zadań, wymienionych w, udostępnieniu nieruchomości, środków i przedmiotów, albo na bezpośrednim wykonaniu wskazanych czynności.

Kierujący działaniem ratowniczym, zwracając się z żądaniem o udzielenie pomocy przez instytucje państwowe, jednostkę gospodarczą, organizację społeczną, a także obywatela, jest obowiązany okazać legitymację służbową albo legitymację stwierdzającą członkostwo lub zatrudnienie w jednostce ochrony przeciwpożarowej.

§ 3. 1. Realizacja uprawnień określonych w § 1 i 2 następuje wyłącznie w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności, przy czym:

1. Do skorzystania z uprawnień określonych w § 1 ust. 1 pkt 1-5 wystarczające jest wydanie ustnego polecenia, które należy potwierdzić na piśmie na żądanie zainteresowanego,

2. Przyjęcie w użytkowanie, na czas niezbędny do działania ratowniczego, nieruchomości, środków i przedmiotów, wymaga pokwitowania.

Strażak w związku z pełnieniem obowiązków służbowych korzysta z ochrony przewidzianej
w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Art. 132. 1. Policjant odpowiada dyscyplinarnie za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego na naruszeniu dyscypliny służbowej lub nieprzestrzeganiu zasad etyki zawodowej.   /ustawa o Policji/

Odpowiedzialność cywilna

Art. 417 § 1.  k.c. „Wyrządzenie szkody niezgodnie z prawem”.

Art. 429 k.c. „Odpowiedzialność za szkodę powstałą w wyniku powierzenia wykonania czynności drugiej osobie”.

Art. 119. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Art. 120. § 1. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

Art. 122. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości

USTAWA z dnia 7 maja 1999 r.

O odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego

Art. 2.  Funkcjonariusz, który wskutek nie wykonania lub nienależytego wykonania obowiązków służbowych ze swojej winy wyrządził szkodę w mieniu, o którym mowa w art. 1 ust. 1, ponosi odpowiedzialność majątkową w granicach rzeczywistej straty i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, chociażby wynikająca
z niego szkoda powstała po rozwiązaniu stosunku służbowego.

Art. 6.  1. Funkcjonariusz odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną nieumyślnie jest obowiązany do zapłaty odszkodowania w wysokości wyrządzonej szkody, jednak odszkodowanie
nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego uposażenia przysługującego funkcjonariuszowi.

2. Za zgodą organu lub jednostki, w której pełni służbę naprawienie szkody przez funkcjonariusza może nastąpić poprzez przywrócenie stanu poprzedniego w całości, jeżeli nie narusza to interesu Skarbu Państwa.

Art. 8. Jeżeli funkcjonariusz umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karną reguluje ustawa Kodeks Karny

Art. 231. § 1 k.k. „ Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Straż miejska (gminna)

Do ochrony porządku publicznego na terenie gminy może być utworzona samorządowa umundurowana formacja - straż gminna, zwana dalej "strażą".

Straż spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli.

Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt, burmistrz (prezydent miasta), a w zakresie fachowym - Komendant Główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.

Art. 10 Straż wykonuje zadania w zakresie ochrony porządku publicznego wynikające z ustaw i aktów prawa miejscowego.

Do zadań w straży należy w szczególności:

1)   ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,

2)   czuwanie nad porządkiem i kontrolą ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym,

3)   współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,

4)   zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia,

5)   ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,

6)   współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych,

7)   doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób,

8)   informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie
i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi
i organizacjami społecznymi,

9)   konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.

W celu realizacji ustawowych zadań może przetwarzać dane osobowe uzyskane:

1)   w wyniku wykonywania czynności podejmowanych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

2)   z rejestrów, ewidencji i zbiorów, do których straż posiada dostęp na podstawie odrębnych przepisów.

Strażnik wykonując ustawowo zadania ma prawo do

1)   udzielania pouczeń,

2)   legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,

3)   ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,

4)   nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

5)    dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonych w KPOW,

6)   usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym,

7)   wydawania poleceń,

8)   żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,

9)   zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji,

10)  obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych.

Strażnik może stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemożliwiających wykonywanie przez niego zadań określonych w ustawie.

1)   siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,

 2)   kajdanki,

3)   pałki obronne wielofunkcyjne,

4)   psy obronne,

5)   paralizatory elektryczne,

 6)   ręczne miotacze gazu.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, strażnik
ma prawo użycia broni palnej bojowej.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, strażnik ma prawo użycia broni palnej bojowej, przy wykonywaniu zadań związanych z:

- ochroną obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,

- konwojowaniem dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.

- w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie strażnika lub innej osoby,

- przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu strażnika lub innej osoby,

- przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną bojową strażnikowi,

- w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający przedmioty wartościowe lub wartości pieniężne.

W związku z wykonywaniem czynności służbowych strażnik korzysta z ochrony prawnej przewidzianej
dla funkcjonariuszy publicznych.

Straż Ochrony Kolei

Zarządcy i przewoźnicy kolejowi obowiązani są do zapewnienia ładu i porządku na obszarze kolejowym oraz w pociągach i innych pojazdach kolejowych

1. Zarządca lub kilku zarządców wspólnie w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw transportu wydaną w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych tworzą straż ochrony kolei, działającą na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, oraz powołują komendanta straży ochrony kolei.

2. Zgodę, wydaje się w drodze decyzji.

3. Koszty związane z funkcjonowaniem straży ochrony kolei pokrywane są przez zarządcę lub zarządców.

Do zadań straży ochrony kolei należy:

1)   kontrola przestrzegania przepisów porządkowych na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych;

2)   ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych.

Do zakresu działania komendanta straży ochrony kolei należy w szczególności:

1)   prowadzenie działań związanych z ochroną życia i zdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym,
w pociągach i innych pojazdach kolejowych, a także prowadzenie działań profilaktycznych w tym zakresie;

2)   organizowanie działań porządkowych i zapobiegających kradzieżom na obszarze działania zarządców;

3)   koordynacja działań porządkowych i zapobiegających kradzieżom na obszarze działania zarządców;

4)   patrolowanie obszaru kolejowego i pociągów pasażerskich;

5)   kontrola przestrzegania przepisów porządkowych na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych;

6)   wystawianie posterunków ochronnych;

7)   kontrolowanie stanu zabezpieczenia i ochrony budynków, budowli, urządzeń kolejowych, pociągów
i innych pojazdów kolejowych;

8)   dokonywanie kontroli stanu zabezpieczenia mienia; 

9)   konwojowanie:

a)  wyznaczonych przez zarządców pociągów i innych pojazdów kolejowych,

b)  wartości pieniężnych;

10)  zabezpieczanie miejsca katastrofy kolejowej lub wypadku kolejowego, wszelkich śladów i dowodów oraz mienia do czasu przybycia właściwych organów dochodzeniowych i komisji powypadkowej lub usunięcia skutków wypadku;

11)  opracowywanie planów działania straży ochrony kolei na obszarze działania zarządców;

12)  określanie potrzeb w zakresie wyposażenia straży ochrony kolei w środki techniczne niezbędne do realizacji ich zadań;

13)  dokonywanie analiz i kontroli w zakresie stanu ochrony życia i zdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych;

14)  opracowywanie programów szkolenia i doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy straży ochrony kolei oraz opiniowanie innych programów szkolenia w zakresie ochrony kolei;

15)  sprawowanie nadzoru nad gospodarką i eksploatacją uzbrojenia oraz szkoleniem strzeleckim w straży ochrony kolei;

16)  prowadzenie ewidencji nałożonych grzywien w drodze mandatu karnego; 

17)  sprawowanie nadzoru nad przydzielanymi straży ochrony kolei psami służbowymi oraz hodowlą i tresurą tych psów, a także prowadzeniem działań z użyciem psów służbowych;

18)  współpraca z przewoźnikami kolejowymi w zakresie bezpiecznego przewozu osób i rzeczy;

19)  współpraca ze strażami ochrony kolei innych zarządców;

20)  nadzór nad działalnością ośrodka.

Wykonując swoje zadania, funkcjonariusz SOK ma prawo do:

1)   legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, jak również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia ich tożsamości;

2)   ujęcia, w celu niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji, osób, w stosunku, do których zachodzi uzasadniona potrzeba podjęcia czynności wykraczających poza uprawnienia straży ochrony kolei;

3)   zatrzymywania i kontroli pojazdu drogowego poruszającego się na obszarze kolejowym i przyległym pasie gruntu w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przy użyciu tego pojazdu;

4)   nakładania grzywien, w drodze mandatu karnego, na zasadach określonych w KPOW

5)  przeprowadzania czynności wyjaśniających, występowania do sądu z wnioskiem o ukaranie, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych w trybie określonym w KPOW

6)   stosowania środków przymusu bezpośredniego:

- siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,

- miotacza gazowego,

- pałki służbowej,

- kajdanek

- psa służbowego.

Funkcjonariusz straży ochrony kolei może stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemożliwiających wykonywanie przez niego zadań określonych

Zastosowanie przez funkcjonariusza straży ochrony kolei środków przymusu bezpośredniego powinno odpowiadać potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i zmierzać do podporządkowania się osoby wydanym poleceniom.

Jeżeli zastosowanie środków przymusu bezpośredniego jest niewystarczające,
funkcjonariusz ma prawo użycia broni palnej

Jeżeli zastosowanie środków przymusu bezpośredniego, jest niewystarczające, funkcjonariusz ma prawo użycia broni palnej:

1)   w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie własne lub innej osoby;

2)   przeciwko osobie, która wezwana do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, nie zastosuje się do tego wezwania, a jej zachowanie wskazuje na bezpośredni zamiar ich użycia przeciwko funkcjonariuszowi lub innej osobie;

3)   przeciwko osobie, która usiłuje przemocą odebrać broń funkcjonariuszowi;

4)   w celu odparcia zamachu na mienie, znajdujące się na obszarze kolejowym, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi;

5)   w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na obiekty i urządzenia znajdujące się na obszarze kolejowym, których uszkodzenie lub unieruchomienie mogłoby spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia podróżnych lub katastrofę kolejową;

6)   w celu udaremnienia ucieczki sprawcy zamachu określonego w pkt 1-5.

Do wykonywania przez funkcjonariusza Straży Ochrony Kolei czynności, związanych ze stosowaniem śpb oraz broni palnej stosuje się odpowiednio przepisy o Policji.

Przy wykonywaniu czynności służbowych funkcjonariusz SOK korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.

---