Mariola Flis „Antropologia społeczna Radcliffe'a-Browna”
O Radcliffe - Brownie
Wstęp
Alfred Reginald Radcliffe-Brown był - wraz z Bronisławem Malinowskim - twórcą nowoczesnej antropologii społecznej, nazywanej antropologią funkcjonalną
Łączą ich założenia teoretyczne, a dzielą modele pojęciowe
Twórczość naukowa Radcliffe'a-Browna ogranicza się do problematyki struktury społecznej, wokół tej kategorii zbudował program analizy funkcjonalno-strukturalnej i tej kategorii podporządkował swoje badania empiryczne
Cel podstawowy - poszukiwanie najogólniejszych prawidłowości funkcjonowania systemów społecznych
Życie i twórczość
Urodził się 17.01.1881 niedaleko Birmingham
Chodził do różnych super szkół, ale miał mało kasy, więc zaczął pracować w bibliotece jak miał 18 lat, potem znów poszedł na studia
Jego promotorem był William Rivers i on wpłynął na jego poglądy
Pierwsze badania - archipelag Andamanów, książka o tym - wpływ Durkheima
Kontaktował się z Riversem, Durkheimem i Levi-Straussem
Wykładał w miliardzie miejsc
W 1926 roku dodał sobie do nazwiska „Brown” po matce
Wszystkie ważniejsze prace ukazały się po 1920 roku
Zmarł 24.20.1955 r.
Nowa koncepcja antropologii społecznej
Funkcjonalizm ma swoje korzenie w organicyzmie Herberta Spencera i Emile'a Durkheima
Rok 1922 - narodziny antropologii funkcjonalnej (wydanie Andamańczyków i Argonautów)
Kontekst narodzin antropologii - kontrast człowiek Zachodu-dziki
Sedno poznania antropologicznego tkwi w przekonaniu, ze poznanie innej kultury, jakkolwiek prymitywnej, niesie w sobie jakąś istotną wartość dla kultury Zachodu
Nowy sposób uprawiania antropologii - całkowite zerwanie z dotychczasową tradycją teoretyczno-metodologiczną, uznanie antropologii za naukę:
Holistyczną
Synchroniczną
Empityczną
Nomotetyczną
Rozumiejącą
Funkcjonalizm jest więcej przede wszystkim poszukiwaniem związków przyczynowych między różnymi instytucjami i działaniami, i tylko na pozór jest teleologiczny
Metoda ta wymaga wyjaśniania samych związków przyczynowych, w naturze nie ma niczego, co by wymagało, aby skutkiem jednego działania była modyfikacja innego; wywieranie takiego skutku jest faktem społecznym
Teoria Spencera a strukturalny funkcjonalizm
Punktem wyjścia do Spencerowskiej teorii socjologicznej była analogia, jaka zachodzi pomiędzy organizmem a społeczeństwem
Radcliffe-Brown akceptował stanowiska Spencera, w myśl którego pomiędzy organizmem a społeczeństwem istnieje paralelizm zasad, jeśli chodzi o uporządkowanie ich elementów składowych; może on zachodzić nawet wtedy, gdy w grę wchodzą obiekty zewnętrznie całkiem do siebie niepodobne
Porównanie organizmu i zbiorowości ludzkiej staje się możliwe, a nawet sensowne i pożądane heurystycznie, z tego powodu, że oba te obiekty posiadają strukturę i - co więcej - że te struktury można opisać za pomocą tych samych, ogólnych kategorii
Spencer wprowadził także drugie fundamentalne pojęcie - pojęcie funkcji
Bliski strukturalnemu funkcjonalizmowi jest ewolucjonizm Herberta Spencera
Wyjaśnianie instytucji nie przez motywy i cele, ale przez funkcje, jakie pełnią, czyli przez ich skutki lub konsekwencje dla całego systemu, którego są częścią, w środowisku, do jakiego są przystosowane
Pojęcie equilibrum (trzecie po strukturze i funkcji społecznej, wprowadzone przez Spencera) wyrasta z analogii organicznej
Całość społeczna składa się z zespołu instytucji
Stan równowagi to stan harmonijnego funkcjonowania współzależnych instytucji społecznych; stan, w którym zrealizowane są określone wymogi funkcjonalne systemu
Pojęcie adaptacji - oddaje preferowany stan systemu; adaptacja do zew. Środowiska to stan normalny, właściwi i pożądany, a wszelka dynamika systemu daje się wyjaśnić tylko w kategoriach załamania się równowagi pomiędzy systemem a jego otoczeniem albo w kategoriach odzyskiwania utraconej równowagi
Zmiana społeczna - proces oscylacji między equilibrum a dys-equilibrum
Idea trwania inercyjnego - trwanie sprzeciwiające się zmianom => fundamentalna właściwość instytucji społecznych
Instytucje hamują zmiany
Inspiracje Durkheimowskie w antropologii brytyjskiej
Podstawowym ogniwem, które zaspośredniczyło oddziaływanie Spencera na XX-wieczną antropologię społeczną były prace Durkheima
Spencer przedstawił wielostopniową klasyfikację społeczeństw w oparciu o :
Stopień wewnętrznej komplikacji
Rodzaj przywództwa politycznego
Tryb życia
Rozbił je na 4 klasy:
Społeczeństwa proste
Te, w których brak jest przywództwa
O przywództwie przypadkowym
O przywództwie niestałym
O przywództwie stałym
Społeczeństwa złożone
Zawsze jest jakieś przywództwo
Społeczeństwa podwójnie złożone
Zawsze jest jakieś przywództwo
Społeczeństwa potrójnie złożone
Przywództwo zawsze stałe
Wśród społeczeństw prostych i złożonych:
Zbiorowości koczownicze - nie występuje w podwójnie złożonych
Zbiorowości półkoczownicze
Zbiorowości osiadłe - wszystkie potrójnie złożone
U podstaw klasyfikacji - przekonanie, że każde społeczeństwo składa się ze społeczności elementarnych oraz że od liczby tych społeczności zależą jego inne cechy morfologiczne
Podział zbiorowości ludzkich na:
Proste społeczeństwa wielosegmentowe
Społeczeństwa wielosegmentowe pojedynczo złożone
Społeczeństwa wielosegmentowe podwójnie złożone
Edward Evans-Pritchard nakreślił trójetapową koncepcję badań antropologicznych, ściśle związaną z modelem rozwijanym przez Radcliffe'a-Browna:
Pierwszy etap - badania terenowe i zbieranie materiału empirycznego
Drugi - rozpoczyna się gdy antropolog przechodzi do porównań międzykulturowych
Trzeci - porównanie wszelkich typów społeczeństw, zmierzające do wykrycia ogólnych tendencji i stosunków funkcjonalnych, które wspólne są dla społeczeństw ludzkich jako całości
Durkheim twierdził, ze przyczynę podziału pracy stanowi wzrost moralnej lub dynamicznej gęstości społeczeństwa, tj. wzrost częstotliwości interakcji społecznych, podczas gdy funkcja polega na integrowaniu społeczeństwa i utrzymywaniu go w stanie równowagi
Wg Durkheima istota uspołecznienia człowieka polega na tym, że przestaje się on kierować w swoich zachowaniach pobudkami czysto indywidualnymi i że podporządkowuje się nakazom i oczekiwaniom zewnętrznym, wynikającym z nadrzędnych wymogów życia zbiorowego
Istota życia zbiorowego polega na tym, ze sposób działania i myślenia jednostek regulowany jest z zewnątrz, przez grupy i instytucje społeczne
Za przedmiot socjologii Durkheim uznał fakty społeczne
Durkheim wprowadził nowe rozumienie człowieka jako istoty skrępowanej systemem norm i poddanej ich zniewalającej presji, które stało się fundamentalnym składnikiem strukturalnego funkcjonalizmu
Strukturalny funkcjonalizm
Elvin Hatch wyróżnia 3 główne etapy w rozwoju myśli Radcliffe'a-Browna
Okres historyczny 1906-1909
Okres wczesnego funkcjonalizmu
Funkcjonalizm dojrzały
Okres pierwszy - prace nad „The Andaman Islanders”
Dążył do odtworzenia historii Andamańczyków, ale tez do wykrycia przejawiających się w tej historii praw ewolucji
Określił Andamańczyków jako jednorodną pod względem rasowym populację
Badanie systemu pokrewieństwa za pomocą metody genealogicznej nie zakończyło się powodzeniem
W 1909 roku skłaniał się razem z Malinowskim to szerokiego pojmowania kultury (za Tyrolem - kultura czyli cywilizacja to w szerokim znaczeniu etnograficznym, jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz wszelkie inne zdolności i nawyki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa)
Po drugie, a Riversem, oddał się bez reszty rekonstrukcjom hipotetycznej przeszłości społeczeństw plemiennych
Późniejsza ewolucja autora polegała na odrzuceniu obu tych punktów widzenia
Okres wczesnego funkcjonalizmu
Okres wczesnego funkcjonalizmu to lata 1909-1910, przed badaniami prowadzonymi w Australii.
Zasadnicza różnica w stopniu ortodoksji funkcjonalnej - „wczesny” Radcliffe- Brown - funkcjonalista twierdzi, iż „każdy zwyczaj i wierzenie pełni jakąś funkcję” Radcliffe - Brown - funkcjonalista „późny” utrzymuje jedynie, że „każdy zwyczaj i wierzenie może pełnić jakąś funkcję”
Aż do 1931 r. utrzymywał, iż przedmiot badań antropologii społecznej stanowi kultura lub życie społeczne. Później jednak używał ze wzrastającą częstotliwością takich pojęć jak „ struktura społeczna” i „system społeczny”, porzucając pojęcie „kultury” W dalszych latach - struktura społeczna rozpatrywana jako część systemu społecznego przyciągać poczęła uwagę autora jeszcze bardziej, tak że w 1940 r. wybrał ją jako temat swojego przemówienia.
Wreszcie nawet w 1930r., mówiąc o strukturze i organizacji społecznej niemal zamiennie, preferuje w niewielkim stopniu organizację.
Zmiana polega na odejściu od definiowania antropologii w kategoriach nauki o kulturze przy jednoczesnym uznaniu struktury społecznej za centralny obiekt zainteresowań. Polegała na przejściu od funkcjonalizmu do strukturalnego funkcjonalizmu, zrównaniu pod względem doniosłości kategorii strukturalnych z ujęciem funkcjonalnym. Kultura od tej pory stanowi dla Radcliffe'a-Browna podsystem społeczny podporządkowany funkcjonalnej strukturze, że sens poszczególnych składników kultury ujawnia dopiero ich relacja do struktury.
Pojęcie organizacji społecznej występuje w `Wyspiarzach Andamańskich' jako synonim systemu społecznego, zdefiniowanego szczegółowo 15 lat później. Taka rozumiana organizacja społeczna składa się ze „zwyczajów i instytucji, poprzez które krajowcy regulują wzajemne postępowanie wobec siebie” kultury, po drugie zaś ze struktury. Strukturę społeczeństwa andamańskiego z kolei utożsamia Radcliffe-Browne z przestrzennym rozmieszczeniem populacji i ze stosunkami społecznymi wynikającymi z tego rozmieszczenia.
Andamańczycy żyją w niewielkich wspólnotach rozrzuconych na wybrzeżach rozlicznych wysp, chociaż niekiedy znaleźć ich można w głębi lądu, zamieszkujących lasy. Każda taka wspólnota, będąca grupą lokalną, jest w pełni, autonomiczna i samowystarczalna. Nie utrzymuje ona przy tym z sąsiadującymi grupami stosunków innych niż sporadyczne.
Społeczności te składają się z plemion, plemiona z grup lokalnych, tj. wiosek, a wioski z oddzielnie mieszkających rodzin.
Dlaczego strukturę społeczną utożsamił po prostu ze stosunkami terytorialnymi?
Po pierwsze, społeczności andamańskie, jako społeczności zbieracko-łowiecke, odznaczały się nie tylko całkowitym brakiem społecznego podziału pracy oprócz tego, który wynika z różnic płci i wieku, lecz także brakiem jakiejkolwiek skrystalizowanej stratyfikacji politycznej.
Po drugie, jedyne realne zróżnicowanie społeczne istnieją wśród Andamańczyków, tzn. w łonie stosunków pokrewieństwa, nie zostało przez Radcliffe'a-Browna adekwatnie rozpoznane i przedstawione. Ubóstwo analiz związków pokrewieństwa.
O brak pozabiologicznego podziału funkcji społecznych w zbiorowościach andamańskich, Radcliffe-Brown stwierdza ten fakt w sposób niepozostawiający żadnych wątpliwości. Sprawy wspólnoty regulowane są w całej rozciągłości przez starszych, zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Obok szacunku dla wieku istnieje wśród Andańczyków jeszcze inny czynnik stratyfikacji politycznej. Szacunek dla zdolności osobistych.
Sprawność w polowaniu i walce, wspaniałomyślność i uprzejmość, a także utemperowanie. Wpływową pozycję w łonie wspólnoty nawet jeśli ten inny jest starszy.
Podstawę stratyfikacji politycznej zbiorowości andamańskich stanowi zasada starszeństwa uchylana, gdzie w grę wchodzą zdolności i talenty osobiste, i te właśnie decydują ostatecznie o pozycji politycznej i faktycznych wpływach. Przywództwo wśród Andamańczyków wedle terminologii Siegfrieda Nadela jako „rola rozwijająca się” i przeciwstawna „roli osiągalnej” lub „roli rekrutacyjnej”
Jeśli społeczności andamańskie odznaczają się brakiem istotnego zróżnicowania funkcjonalnego brakiem zinstytucjonalizowanej struktury politycznej, jeśli występujące w nich przywództwo nie jest niczym więcej aniżeli nieskodyfikowaną normatywnie „rolą rozwijającą się”, jeśli wreszcie Radcliffe-Brown pomija jedyne realne zróżnicowanie społeczne istniejące w łonie badanej wspólnoty, tj. układ zależności i współzależności wynikający z systemu pokrewieństwa.
Centralnym motywem jego analizy było przekonanie, iż pewne uczucia muszą być pobudzone w ludzkich umysłach, jeśli społeczeństwo ma istnieć, i jego wyjaśnienia koncentrowały się właśnie na roli, jaką w kształtowaniu takich uczuć odgrywały andamańskie wierzenia i ceremonie.
We wszystkich społeczeństwach ludzkich istnieje system praw i obowiązków regulujący wzajemne postępowanie osób powiązanych ze sobą albo przez stosunki pokrewieństwa ,albo przez małżeństwo. W społecznościach pierwotnych te szczególne prawa i obowiązki zajmują pozycję o nadrzędnym znaczeniu, bez wątpienia z powodu niewielkiej liczby osób, z którymi dana osoba wchodzi w ścisły kontakt społeczny.
Brak rozpoznania stratyfikacyjnej roli pokrewieństwa w społeczności tak prymitywnej jak wyspiarskie zbiorowości andamańskie, czyni zrozumiałymi zarówno tendencję Radcliffe'a-Browna do wysuwania na plan pierwszy zróżnicowania terytorialno-przestrzennego, jak i jego skłonność do mówienia o społeczeństwie jako takim, traktowanym w domyśle jako niezróżnicowany podmiot zwyczajów, rytuałów kontroli społecznej. Rivers twierdzi, że w każdej matrylinearnej społeczności charakteryzującej się dualistyczną organizacją siostra ojca i syn jej brata będą członkami przeciwnych połowów. Te połowy zawsze będą wykazywały tendencję do wzajemnej wrogości. Na wyspie Mota siostra pełni funkcję strażnika skrawków paznokci pochodzących od syna jej brata, ponieważ mogłyby być wykorzystywane przez przeciwników, jeśli chcieliby za pomocą rytuałów skrzywdzić chłopca. Szczególna rola siostry ojca brała swój początek z konieczności utrzymywania społecznej harmonii w obliczu konfliktowej sytuacji między połową dziecka i jego ojca.
Także w wypadku Radcliffe'a-Browna brak głębszego rozpoznania stosunków pokrewieństwa jako „regulatora życia codziennego”, przy równoczesnej koncentracji na rytualnych aspektach zachowań, doprowadzić musiał z kolei do stałego podkreślania harmonijnego charakteru i wewnętrznej spoistości wspólnot wyspiarskich.
Rytuały i ceremonie wyrażają i podkreślają społeczną wartość określonych przedmiotów, zjawisk, zachowań, instytucji. Służą odciśnięciu w ludzkiej świadomości wrażenia o wielkiej doniosłości dla wspólnoty danego zjawiska, przedmiotu, zachowania, instytucji. Z drugiej zaś - wytwarzają u członków „poczucie zależności”. Jednostka nie tylko reaguje na określone przedmioty, lecz także odczuwa swoją niesamoistność, swoją organiczną zależność od wspólnoty, w której żyje. Fundamentalny czynnik stabilności i spoistości społecznej. CZEŚĆ MADZIU !! NIEŹLE MNIE WROBIŁAŚ :P
Przez wartość społeczną jakiegokolwiek przedmiotu rozumiem sposób, w jaki ó przedmiot oddziałuje lub zdolny jest do oddziaływania na życie społeczne. Wartość może być albo pozytywna, albo negatywna.
Wartość pozytywną posiadają przedmioty, które przyczyniają się do sprawnego funkcjonowania społeczeństwa; wartość negatywną wywierająca społeczeństwo wpływ odwrotny. Społeczna wartość przedmiotu jest sprawą bezpośredniego doświadczenia każdego członka społeczeństwa, ale jednostka niekoniecznie musi bezpośrednio uświadamiać sobie jego wartość.
Pojęcie wartości społecznej, stanowi we wczesnych dociekaniach Alfreda Radcliffe'a-Browna kluczową kategorię teoretyczną, umożliwiającą mu konstrukcję tego typu analizy, którą zgodnie z terminologią Piotra Sztompki nazwać można „analizą funkcjonalno-motywacyjną”
Pożywienie staje się ważnym wtórnym obiektem, posiadającym ogromną zdolność oddziaływania na jednostkę i regulowania jej postaw emocjonalnych wobec społeczeństwa, do którego należy. Najbardziej ceniony moralnie rys charakteru. Na Wyspach Andamańskich energia w dostarczaniu pożywienia i szczodrość przy jego rozdziale, a pośród najgorszych przywar znajduje się lenistwo i skąpstwo w obdarowywaniu innych. Pożywienie jest również ściśle związane z poczuciem zależności.
Zwyczaje celebrowane w społecznościach andamańskich wszczepiają jednostkom określone motywacje, które orientują je na cele indywidualne, przyczyniające się zarazem do osiągania preferowanych stanów systemu społecznego jako całości. „Założeniem integracji celów jednostkowych i wymogów funkcjonalnych społeczeństwa. Jednostka zatem, dążąc np. do uzyskania prestiżu społecznego - lubo do uniknięcia sankcji - stara się zdobyć możliwie największą ilość pożywienia, by podzielić się nimi z innymi, i w ten sposób przyczynia się do biologicznego przetrwania wspólnoty jako całości. „ To, co dla jednostki stanowi cel ostateczny, w systemie społecznym występuje jako środki służące adaptacji oraz integracji.
Poczucie zależności jest:
motywacją uniwersalną, tzn. ponadhistoryczną i ponadkulturową
2. tą siłą psychiczną, ze względu na działanie której ludzie postrzegają zwyczajów społecznych i podporządkowują się wymogom życia zbiorowego.
Poczucie zależności uznane zostało za ten czynnik, który w płaszczyźnie psychologicznej odpowiedzialny jest za integrację partykularnych celów jednostki z nadrzędnymi wymogami egzystencjalnymi społeczeństwa jako całości.
Funkcja rytuałów i ceremonii andamańskich polega na „wyposażeniu jednostki w osobowość społeczną” tj. na wyrabianiu w niej orientacji na odpowiednie z punktu widzenia systemu społecznego cele socjometryczne.
Odróżniał „funkcję dla jednostki” od „funkcji społecznej”, „wykazując zainteresowanie jedynie tą drugą”. „Przez osobowość społeczną indywiduum rozumiem sumę tych jej właściwości, poprzez które jej wartość społeczną”. Funkcją tejże osobowości jest z kolei umacnianie wewnętrznej spoistości i stabilności wspólnoty.
Zależy w pierwszym rzędzie do statusu społecznego jednostki, od rozwinięcia w jednostce wszystkich uczuć, które regulują życie społeczne i ochraniają spoistość społeczeństwa.
Wypowiedź Bronisława Malinowskiego o „tendencji do całkowitego ignorowania jednostki i eliminowania biologicznego elementu z funkcjonalnej analizy kultury” . Można wyjaśnić społeczeństwo „bez uciekania się do analizy psychologicznej struktury jego członków i bez odwołania się do występującego pomiędzy nimi zróżnicowania indywidualnego.
Spoistość grupy społecznej, dzięki której to istnieje ona jako grupa - zależy bezpośrednio od istnienia zbiorowego systemu uczuć lub dyspozycji emocjonalnych wiążących każdego jej poszczególnego członka z każdym pozostałym. Każda jednostka zajmuje określoną pozycję w społeczeństwie, ma pewien udział w życiu społecznym, stanowi jeden ze wsporników sieci stosunków społecznych. Jej śmierć powoduje częściowe rozbicie sieci stosunków społecznych i zniszczenie równowagi systemu społecznego. PO każdej śmierci społeczeństwo musi organizować się na nowo i na nowo osiągać stan równowagi.
Stan równowagi społecznej utożsamił Radcliffe-Brown we wczesnym okresie swojej twórczości ze spoistością społeczną. Tam, gdzie nie występuje spoistość wewnątrzsystemowa nie może być równowagi. Gdzie istnieje równowaga społeczna, również istnieć musi spokój i koherentny układ stosunków typu: część-część i część-całość.
Stan równowagi systemu społecznego wspólny jest zarówno dla Radcliffe'a-Browna, jak i dla Pareto.
„fazą dojrzałego funkcjonalizmu” wprowadził do swojej koncepcji `equilibrum' daleko idące zmiany. Samo pojęcie równowagi społecznej zastąpił pojęciem względnej równowagi społecznej. Za kryterium równowagi uznał on konformizm członków grupy wobec przyjętych norm i wzorów zachowań.
Listy koniecznych warunków istnienia społeczeństwa, trzy pozycje.
by system społeczny mógł istnieć. Musi odznaczać się on „pewnym stopniem funkcjonalnej zgodności”
występujące w nim normy społeczne winny być skonstruowane w taki sposób, aby nie rodziły konfliktów naruszających integralność istniejącej struktury.
struktura społeczna musi stale utrzymywać swoją identyczność i ciągłość
Rozdzielenia koniecznych wymogów egzystencji systemu od pojęcia równowagi społecznej
Okres dojrzałego funkcjonalizmu
W roku 1922 przez funkcję instytucji, zwyczaju lub ceremonii rozumiał jej wkład w utrzymanie stabilności i spoistości całościowego układu społecznego
W 1935, a potem w 1950 - funkcja dowolnej, powtarzającej się czynności, to rola jaką pełni ona w całości życia społecznego, a wiec jej wkład w utrzymanie ciągłości strukturalnej
W pierwszym wypadku - f-cja instytucji to tyle, co jej wkład w podtrzymywanie lub przywracanie równowagi społecznej; w drugim znaczeniu - wkład w zachowanie ciągłości strukturalnej systemu
Funkcja społeczna to wg Mucha:
Działalność lub zachowanie się danego obiektu wynikające z jego istoty
Procesy witalne lub organiczne rozpatrywane pod kątem ich wkładu w utrzymanie organizmu w stanie równowagi
Działalność lub zachowanie się charakterystyczne dla jakiejś części obiektu, zgodne z jego pozycją w strukturze złożonej całości
Trwale ukształtowany stosunek zachodzący pomiędzy zróżnicowanymi częściami wchodzącymi w skład złożonej całości
Instytucje mające za zadanie rozładowywanie konfliktów społecznych pojawiają się w bardzo szczególnej sytuacji strukturalnej - gdy zależności społeczne występujące pomiędzy jednostkami działają jednocześnie zarówno kierunku łączenia, jak i w kierunku rozdzielania
Funkcja danego zwyczaju może być odkryta jedynie poprzez zbadanie jego miejsca w systemie społecznym
Struktura społ. zorganizowana jest w koherentną całość dlatego, że u jej podstaw leży kilka prostych zasad, których odkrycie winno stanowić zasadniczy cel działalności antropologa
Zbiór społecznych wartości, który jest widoczny w relacjach jednostki w stosunku do jej krewnych z obu stron, posiada również wymiar rytualny - funkcją tych rytuałów jest ustalenie i utrwalenie określonych typów zachowań
Badania nad żartobliwą poufałością, pokrewieństwem i stosunkiem „brat matki, siostra ojca” (całe teksty o tym niżej ;p)
Droga, którą przebył Radcliffe-Brown - od traktowania społeczeństwa jako całości organicznej i wspólnoty moralnej, poprzez akceptowanie jego wewnętrznego zróżnicowania do poszukiwania ogólnych zasad leżących u podstaw tego zróżnicowania i zróżnicowanie to tłumaczących
Systemowo-strukturalny model społeczeństwa
W roku 1914 Radcliffe-Brown przez strukturę społeczną rozumiał „sposób, w jaki społeczeństwo jest podzielone na różnego rodzaju grupy społeczne. - sekcje terytorialne, fratrie, klany”
Obok struktury w wąskim rozumieniu wyróżnia on „strukturę szerszą”, tzn. taką, poprzez którą „społeczeństwo i zewnętrzna wobec niej przyroda powiązane są w system zorganizowanych stosunków, ustanowionych mitologicznie i rytualnie, pomiędzy istotami ludzkimi z zjawiskami i gatunkami przyrodniczymi”.
Funkcję jakiegokolwiek zwyczaju społecznego stanowi jego wkład do „właściwej” lub „zasadniczej” działalności systemu społecznego, którego jest częścią. Właściwa lub zasadnicza działalność systemu zapewnić ma:
pewien stopień adaptacji do zewnętrznego środowiska
pewien stopień `integracji', tj. połączenia jednostek w pewien uporządkowany układ.
Funkcją jakiegokolwiek zwyczaju społecznego w danym systemie społecznym jest zatem całokształt stosunków, jakie pociąga on za sobą w odniesieniu do adaptacji oraz integracji.
Struktura szeroka determinuje strukturę społeczną `sensu stricto'. Typ powiązań ze środowiskiem przyrodniczym wyznacza typ wewnętrznej integracji wspólnoty.
Strukturę społeczną Radcliffe-Brown - „późny funkcjonalista” wykazywał zdecydowaną tendencję do definiowania jej w kategoriach trwałych stosunków interpersonalnych wyrastających ze zróżnicowań społecznych i to drugie stanowisko kojarzy się nieodmiennie z jego nazwiskiem. Pojęcie struktury wiąże on z taką klasą stosunków społecznych, które:
są obiektywne, tj. istnieją niezależnie od swoich fizycznych realizacji
różnicują ludzi ze względu na role społeczne odgrywane w zbiorowości
Zgodnie z warunkiem:
1. elementy struktury społecznej stanowią tylko takie stosunki społeczne, które są trwałe, czyli nie zmiennicze względem swoich fizycznych realizacji;
2. składnikami struktury są takie stosunki, które wyraźnie różnicują działania jednostek.
Struktura społeczna dowolnej zbiorowości obejmuje pewne zróżnicowanie ról społecznych, występujące pomiędzy osobami i zbiorami osób. Rolą jednostki jest jej wkład w całościowe życie społeczne. Kiedy przechodzimy od społeczeństw prostszych do społeczeństw złożonych, znajdujemy wzrastające zróżnicowanie jednostek, jednostek także, mniej lub bardziej określony, podział wspólnoty na klasy.
Struktura polityczna występuje w tych zbiorowościach, w których pojawiają się bardzo specyficzne role społeczne.
Pojmowania systemu społecznego jako całości złożonej z trzech elementów:
struktury społecznej, tj. wiązki zintegrowanych stosunków społecznych
kultury, rozumianej normatywnie jako „zespołu wszystkich zwyczajów społecznych”
„specjalnych sposobów myślenia i odczuwania”, o których możemy wnioskować lub założyć, że są powiązane ze zwyczajami społecznymi, a także stosunkami społecznymi tworzącymi strukturę.
Przez funkcję społeczną rozumiał Racliffe-Brown „pełen zbiór relacji, w jakich znajduje się dana działalność, zwyczaj lub wierzenie, do całościowego systemu społecznego. Funkcja to tyle, co społecznie wystandaryzowany sposób działania lub myślenia o tyle, o ile powiązany on jest ze strukturą społeczną, do której istnienia i ciągłości przyczynia się. Kultura może być zrozumiana jedynie przez rolę, którą odgrywa wobec struktury.
Prawo jest częścią mechanizmu, poprzez który podtrzymywana jest struktura społeczna i odwrotnie - zrozumienie struktury społecznej wymaga m.in. systematycznych badań instytucji prawnych.
Religię, którą w podtrzymaniu spoistości i równowagi społecznej odgrywa najbardziej doniosłą rolę i której forma koresponduje z formą struktury społecznej. Moralność, prawo, religia, władza i nauczanie wchodzą w skład mechanizmu, dzięki któremu struktura społeczna istnieje i utrzymuje swoją ciągłość.
Bardzo podobną funkcję do potlaczu pełni w zbiorowościach pierwotnych instytucja tabu, która służy w pierwszym rzędzie podkreśleniu różnic pozycji społecznych istniejących pomiędzy określonymi osobami lub zbiorami osób. Tabu w terminach „rytualnego unikania”, które z kolei służy określeniu różnic „statusów rytualnych” występujących pomiędzy osobami w danym systemie społecznym.
Ciągłość i trwanie struktury społecznej zależy od reguł zawierania małżeństw.
Reguły zawierania małżeństw bez reszty podporządkowane są wymogom funkcjonalnym istniejącej struktury i zmieniają się tylko wówczas, gdy uprzednim przekształceniom ulega sama struktura.
Wystandaryzowane sposoby myślenia i odczuwania są funkcjonalne z kolei wobec kultury, czyli wobec norm, zwyczajów i rytuałów podtrzymujących istniejącą strukturę.
System społeczny funkcjonuje dzięki kontroli zachowań jednostek, dzięki formowaniu w nich pewnych nawyków myśleniowych. Proces ten może być nazwany „warunkowaniem kulturowym”
Dokonuje się poprzez zbiorowe uczestnictwo w rytuałach i ceremoniach publicznych. Funkcje: wzmacniają, odnawiają i podtrzymują te uczucia, od których zależy solidarność społeczna.
Struktura systemu to tyle, co „specyficzny zespół stosunków zachodzących pomiędzy jego elementami” lub układ części powiązanych ze sobą wzajemnie w pewien rodzaj szerszej całości. „Sieć stosunków zachodzących pomiędzy osobami lub zbiorami osób” - sieć stosunków społ. Wiążących ze sobą jednostki w uporządkowane życie. Za składniki struktury społecznej uznaje jedynie te stosunki interpersonalne, które kontrolowane, regulowane bądź podtrzymywane są przez instytucje, czyli wystandaryzowane wzory zachowania, opatrzone sankcjami.
Struktury odniósł więc do układu stosunków społecznych wyznaczonych i kontrolowanych przez instytucję, drugie - do układu działań wyznaczonych i kontrolowanych z kolei przez stosunki społeczne
Struktura społeczna to tyle, co uporządkowanie osób, organizacja natomiast to uporządkowanie działań przez system ról społecznych.
To, co Radcliffe-Brown określał jako pozycje społeczną, Ralph Linton nazwał kilka lat wcześniej statusem jednostki.
Rola. wg Lintona. To zespół norm społecznych regulujących postępowanie osoby zajmującej określone miejsce w jakimś systemie społecznym. Ustalone normy postępowania określane są jako instytucje, a te tworzone maszynerię, dzięki której struktura społeczna, czuli sieć stosunków społecznych podtrzymuje swoje istnienie i swoją ciągłość.
Linton utrzymywał, iż pozycję społeczną jednostki wyznacza:
jej płeć
wiek
więzi genealogiczne,
a te cechy decydują z kolei o jej roli zarówno przyszłej, jak i aktualnie odgrywanej. „Status jest przypisywany jednostce na podstawie wieku i płci, małżeństwa lub urodzenia.” Pokrewieństwo w gł. Mierze decyduje o pozycji jednostki w społeczeństwie.
Struktura społeczna jako przedmiot badań antropologicznych
Frazer określił antropologię jako gałąź socjologii zajmująca się badaniem społeczeństw pierwotnych. Radcliffe-Brown zaakceptował ten punkt widzenia.
Podział nauk wg Heinricha Rickerta:
nauki przyrodnicze o przyrodzie
nauki historyczne o przyrodzie
nauki przyrodnicze o kulturze
nauki historyczne o kulturze
„Przyrodnicza nauka o społeczeństwie”:
Twierdzenia, których przedmiotem są pewne regularności, procesy powtarzające się, a nie zjawiska indywidualne, przypadkowe i odosobnione.
Zadanie antropologii społecznej jako przyrodniczej nauki o społeczeństwie - polega na systematycznym badaniu istoty instytucji społecznych. Porównywanie obserwowanych zjawisk, porównywanie, które zmierza do wykrycia leżących u jego podstaw prawidłowości.
Stwierdzenie, iż socjologia jest nauką „przyrodniczą” oznacza, że traktuje ona swój przedmiot generalizująco, nomotetycznie, a nie indywidualizująco, idiograficznie, jak np. historia. Granica między socjologią a historią polega na używaniu przeciwstawnych metod.
Wyjaśnić historycznie istnienie jakiejś instytucji to tyle, co odwołać się do złożonego ciągu zdarzeń tworzących łańcuchy przyczynowo-skutkowy.
Antropologia społeczna - celem jest dostarczenie wiarygodnych generalizacji.
„Antropologia - zajmuje się jedynie istotami ludzkimi, antropologia społeczna, musi natomiast badać formy asocjacji występujące w zbiorowościach ludzkich”
Badanie struktury stanowi najbardziej fundamentalną część:
Struktura społeczna to tyle, co budowa społeczeństwa. Wszelka dynamika społeczna musi być zatem analizowana w kategoriach strukturalnych: reprodukcja albo zmiany struktury.
Struktura stanowi bezpośrednią przyczynę zjawisk społecznych. Proces społeczny składa się z szeregu zachowań i interakcji podejmowanych przez członków grupy.
„Zadaniem antropologii jest formułowanie uzasadnionych twierdzeń dotyczących warunków istnienia systemów społecznych, a także regularności, które dają się zaobserwować w procesie zmiany społecznej”
Konkretna rzeczywistość społeczna, ta, którą można obserwować, składa się z szeregu zdarzeń i relacji zachodzących między nimi. Zadaniem antropologa jest odkrycie owych regularności i określenie ich zakresu, a także warunków pojawiania się.
Czynnikiem najbardziej stałym i gwarantującym regularność zjawisk społecznych jest struktura.
Levi-Strauss i Fortes krytykują Radcliffe'a-Browna za traktowanie struktury społecznej jako fragmentu rzeczywistości fenomenalistycznej, za zrozumienie jej jako części konkretnej rzeczywistości społecznej. Zarzut chybiony.
Radcliffe-Brown konsekwentnie definiuje ją jako zespół stosunków społecznych.
Struktura nigdy nie jest dana w bezpośrednich aktach poznawczych. Dotrzeć do niej można jedynie pośrednio: albo przez obserwację zachowań ludzkich, albo przez analizę terminów denotujących rozmaite typy stosunków społecznych.
Bez wyczerpującej wiedzy o terminach będących w użyciu o ich dokładnym znaczeniu jest rzeczą niemożliwą odkryć prawa i obowiązki łączące nawzajem poszczególnych krewnych.
„System społeczny utrzymuje się dopóty, dopóki istnieje dynamiczna ciągłość struktury społecznej” Tym, co decyduje o zachowaniu ciągłości strukturalnej, jest „forma strukturalna”
Termin ten:
jest dość precyzyjnie zdefiniowany
do struktury odnosi się jedynie pośrednio i
posiada ważne znaczenie teoretyczne
Denotuje po prostu zbiór norm i wzorów zachowania utrzymujących określone stosunki społeczne. Formę struktury społecznej można również utożsamić z systemem instytucji
Radcliffe-Brown twierdzi nawet, iż „niemożliwa jest jakakolwiek nauka o kulturze”; rozpatruje elementy kultury jedynie w ich relacji do struktury społecznej.
Pojęcie struktury a problematyka zmiany społecznej
Tendencja do koncentrowania się na analitycznych aspektach społeczeństwa stanowi rys charakterystyczny dla wszelkiego funkcjonalizmu
U podstaw systemowego-strukturalnego modelu społeczeństwa legły 3 specyficzne założenia, które zaważyły negatywnie na przydatności tego modelu do opisu i analizy zmiany społecznej:
Zasada consensusu
Akceptacja obrazu takiego społeczeństwa, w którym stosunki pomiędzy poszczególnymi elementami są całkowicie bezkolizyjne
Interesy jednostek i grup wchodzących w skład danej zbiorowości stabilizują i petryfikują całościowy układ społeczny
Teza o zgodności oddziaływań strukturalnych i kulturowych
Brak konfliktów w systemie społecznym to jedynie niższy porządek zgodności, wyższy porządek zgodności pojawia się, kiedy pomiędzy składnikami danego systemu zachodzi taki związek, ze działanie jednego z nich wzmacnia działanie drugiego i na odwrót
Przesocjalizowana koncepcja człowieka
Zachowania jednostek są wzajemnie do siebie dopasowane dzięki spójnej kulturze
Radcliffe-Brown
Staje na stanowisku, że funkcją struktury jako całości jest włączanie jednostki w obręb mniej lub bardziej stabilnych struktur społecznych
Uznaje za oddziaływania społeczne sensu stricte wszystkie oddziaływania zachodzące pomiędzy osobami
Osobowość społeczną utożsamia z pozycją zajmowaną przez jednostkę w strukturze społecznej
Zbudował model pojęciowy systemu społecznego doskonale zintegrowanego wewnętrznie i zdolnego do nieprzerwanej reprodukcji w tej samej postaci, wykluczając z góry istnienie jakichkolwiek czynników endogennych wywołujących procesy zmiany
Antropologia w poszukiwaniu jedności wśród wielości kultur
Poszukiwanie jedności w różnorodności kultur wymagało szczególnego rodzaju w antropologicznej wrażliwości, która wyrażała się między innymi w koncentrowaniu przez badaczy uwagi na sposobach, w jaki kultury, systemy pojęć działają przymuszająco na ludzi
Poznanie innej kultury, jakkolwiek prymitywnej, niesie w sobie jakąś istotną wartość dla kultury Zachodu
Dzięki antropologii społ. inność stała się estetyczną zasadą poznania świata
Dzięki antropologii ludzie należący do różnych kultur zaczęli lepiej rozumieć się wzajemnie
Sformułowana przez ewolucjonistów teza o tożsamości ludzkiej natura związana była z ich koncepcją zmiany społecznej
Czynnikami powodującymi zmianę są ludzkie działania, a te z kolei musiały mieć jakiś wspólny ze wszystkim mechanizm , który stanowiły uniwersalne zasady działania umysłu ludzkiego
W perspektywie historycznej tylko dyfuzjoniści w sposób skrajny modyfikowali tą tezę ewolucjonistów - zaniechali poszukiwań prawidłowości ludzkiego zachowania
Radcliffe-Brown poszukując uniwersalnych praw ludzkiego zachowania skoncentrował swoją uwagę na swoistej asocjacji stosunków społecznych, którą nazwał strukturą społeczną, ujmował człowieka jako osobę społeczną, a więc jako element struktury grupy
Levi-Strauss wprowadził ideę struktury głębokiej, zamiast funkcjonalnej współzależności instytucji
Strukturaliści skazani byli na poszukiwanie form przejawiania się prawidłowości zachowań ludzkich
Twórcy antropologii symbolicznej z kolei pozostali nadal w ramach uniwersalnych zasad funkcjonowania umysłu ludzkiego, ale przywrócili poznaniu antropologicznemu wymiar podmiotowy
W okresie postkolonialnym zaszła głęboka zmiana w naturze przedmiotu badań antropologicznych
W latach pięćdziesiątych zaczęto prowadzić badania terenowe w społeczeństwach własnych
Anthropology at home doprowadziło do pojawienia się pytania czy można być antropologiem wobec własnej kultury - odpowiedzi padały różne
Autoetnolog opisuje nadaną kulturę kategoriami zaczerpniętymi z tej kultury właśnie, co eliminuje potencjalne deformacje badanego przedmiotu, wynikające z konieczności przekładu jednej kultury na elementy symboliczne obcej kultury
Istotną różnicę w procedurach badawczych stosowanych w antropologii amerykańskiej (wzorce z geografii, archeologii i historii) i brytyjskiej (ideał właściwy naukom przyrodniczym)
Franz Boas - jego wielką zasługą było wprowadzenie wymiaru psychologicznego do badań nad kulturą
Wyjaśnienie dynamiki całości społecznych zakłada nieuchronnie jakąś koncepcję człowieka
Model przekształceń społecznych zbudowany jest w oparciu o immanentny model człowieka
Celem antropologa nie jest kumulacja przez uczestnictwo w dyskursie naukowym jak największej ilości wspólnych prawd o „obiektywnej” rzeczywistości, lecz jak najwszechstronniejsze zrozumienie, które człowiek może uzyskać, uczestnicząc w różnych kulturach
Teksty Radcliffe'a - Browna
Metody etnologii i antropologii społecznej
Metoda historyczna - wyjaśnia daną instytucję lub kompleks instytucji, śledząc etapy rozwoju i znajdując specyficzna przyczynę lub sytuację każdej zmiany, która miała miejsce; prowadzi do praw ogólnych takich, których szukamy w naukach indukcyjnych,
W stosunku do społeczeństw pierwotnych prawie nie posiadamy faktów historycznych, jednakże możemy stosować metodę historycznego wyjaśniania nawet tam, gdzie nie ma zapisów historycznych; z pisanych dokumentów możemy nauczyć się historii cywilizacji w jej najbardziej zaawansowanych stadiach przez ostatnich kilka wieków
Daje nam tylko wiedzę o zdarzeniach i ich następstwie
Inny typ badań - indukcyjne, podobne do nauk przyrodniczych => wszystkie zjawiska są przedmiotem prawa naturalnego i w konsekwencji jest możliwe, stosując niektóre metody logiczne, odkrycie i udowodnienie pewnych praw ogólnych, które można stosować do danej kategorii faktów lub zdarzeń
Nazwy etnologia i antropologia społeczna wydają się bardzo właściwie do tego, żeby rozdzielić te dwie metody:
Etnologia - badanie kultury poprzez metodę historycznej rekonstrukcji
Antropologia społeczna - badania, które starają się sformułować prawa ogólne, leżące u podstaw zjawisk kulturowych
Przypuszczenie zakładane przez Morgana - rozwój kultury przebiegał jednoliniowo; przytłaczająca liczba faktów pokazuje nam, ze rozwój kultury nie był jednoliniowy
Antropologowie z jego szkoły traktowali kulturę i historię kultury tylko z jednego punktu widzenia, mianowicie jako proces rozwoju, i byli zainteresowani wyłącznie bądź głównie problemami rozwoju
Szkoła geograficzna (dyfuzjoniści) - Ratzel, Schmidt - koncentrowanie uwagi na zjawisku dyfuzji kultury
Ewolucyjni antropologowie patrzyli na wszystko z punktu widzenia rozwoju i mieli tendencje widzenia rozwoju kultury jako procesu jednoliniowej ewolucji;
Dyfuzjoniści (culture-history) - badali prawie wyłącznie zjawiska przenoszenia elementów kultury z jednego regionu do drugiego
Z niezróżnicowanej bądź ledwo zróżnicowanej etnologii vel antropologii XIX wieku stopniowo oddziela się specyficzna nauka, która ogranicza się dosłownie do historycznego punktu widzenia
Antropologia społeczna jest nauką tak samo niezależną od psychologii, jak sama psychologia jest niezależna od fizjologii
Rozróżnienie między psychologią i antropologią społeczną - ta pierwsza zajmuje się zachowaniem człowieka w relacji do siebie samego, a ta druga zajmuje się zachowaniem grup lub zbiorowości w relacji do grupy
Jeśli antropologia społeczna ma w ogóle korzystać z pojęcia ewolucji, musi to być w formie kanonu ogólnych praw i zasad, których efektem ciągłego działania są różnorodne przeszłe i obecne formy społeczeństwa
Szczególnym zadaniem antropologii społecznej jest zbadanie specyficznych sił społecznych, które są ciągle obecne w każdym społeczeństwie i które można obserwować o badać na miejscu tak, jak psycholog może obserwować siły działające w trakcie zachowania jednostki
Dwie różne metody wyjaśniania faktów kulturowych: historyczna i indukcyjna, powinny być starannie rozdzielone w naszych umysłach, a, to stanie się łatwiejsze jeśli uznamy je za należące do różnych dziedzin o odrębnych nazwach
Antropologia społeczna jako nauka indukcyjna musi opierać się tylko na faktach
Tam, gdzie etnologia proponuje hipotezy, antropologia społeczna nie może ich używać
Etnologia nigdy nie zajdzie daleko bez pomocy antropologii społecznej
Antropologia społeczna może obejść się bez etnologii, ale etnologia nie może obejść się bez założeń, które należą wyraźnie do antropologii społecznej
Etnologia dostarcza nam rekonstrukcji hipotetycznej historii cywilizacji
Etnologia ze swoją ściśle historyczną metodą może nam tylko powiedzieć, ze pewne rzeczy miały miejsce bądź prawdopodobnie się wydarzyły, antropologia społeczna natomiast ze swoimi indukcyjnymi uogólnieniami może nam powiedzieć, jak i dlaczego pewne rzeczy się zdarzyły
Przez etnografię rozumiemy obserwację i opis zjawisk kultury bądź cywilizacji, szczególnie ludów nierozwiniętych, dostarcza ona faktów, którymi zajmuje się antropologia społeczna i etnologia
Jeśli antropologia społeczna ma się rozwijać to musi przestrzegać praw indukcji, fakty muszą być obserwowane a hipotezę, która je wyjaśnia trzeba odkryć
Następnym krokiem jest powrót do obserwacji, aby zweryfikować bądź przetestować przyjęte założenie
Cały proces przebiega dopóty, dopóki nasza hipoteza nie osiągnie pewnego stopnia teoretycznego prawdopodobieństwa
tylko w terenie
każda obserwacja w etnografii jest obciążona przez wcześniej przyjęte założenia, lecz sformułowane przez antropologa są o wiele mniej szkodliwe niż przez zwykłego turystę
systematyczne badania cywilizacji rozpoczęto w połowie ubiegłego wieku, na początku brakowało im pewności co do celów i metod, zwolennicy tych badań byli skłonni przyjąć teorie, metody i dowody, które powinniśmy teraz zakwestionować lub odrzucić, ale tylko dzięki pracy tych ludzi ta nauka mogła się rozwinąć
w zakresie metod interpretacji dominującą tendencją jest wzrastający upór w przyjmowaniu historycznego punktu widzenia i historycznej metody wyjaśniania, czego rezultatem jest uznanie za odrębną naukę, co Radcliffe-Brown nazywa etnologią
Od antropologii społecznej możemy oczekiwać rezultatów o jeszcze większej wartości praktycznej niż od etnologii
Antropologia społeczna staje się świadoma swoich celów i metod, swoich własnych możliwości o ograniczeń
Gdy ta nauk dojrzewa przedmiot jej badań znika w szybkim tempie
Materiał badawczy etnologów i antropologów znika na naszych oczach
Znaczenie i zasięg antropologii społecznej
Nazwa „antropologia społeczna weszła w życie w 1890 roku, aby odróżniać ją od etnologii
Na Instytucie Chicagowskim antropologia podzielona jest na pięć dziedzin: antropologię fizyczną, archeologię, etnologię, lingwistykę i antropologię społeczną
Antropologia fizyczna, właściwa, oddzielona od biologii człowieka, jest badaniem odmian w ludzkiej rodzinie i ludzkiej ewolucji
Etnologia jest badaniem ludów, porównuje, klasyfikuje ludy na podstawie tych podobieństw i różnic, a więc musi on uwzględniać rasowe, językowe i kulturowe klasyfikacje
Etnolog musi posiadać gruntowną wiedzę z antropologii fizycznej, lingwistyki i antropologii społecznej
Archeologia prehistoryczna jest w istocie rodzajem etnologii, badaniem ludów z prehistorycznej przeszłości, znanych nam tylko z zachowanych fragmentów domostw
Archeolog nie musi posiadać jakiejkolwiek wiedzy lingwistycznej bądź antropologicznej
Antropologia społeczna - ogólne badania instytucji społecznych: prawa, religii, organizacji politycznej i ekonomicznej itp.
Z pewnością antropolog społeczny winien zapoznać się z ogólnymi wynikami archeologii prehistorycznej, lecz metody archeologa i szczegóły jego poszukiwań nie leżą w polu zainteresowań antropologa
Relacja antropologii społ. do etnologii - do pewnego stopnia zajmują sę tymi samymi faktami, ale zajmują się nimi w zupełnie odrębny sposób
Etnograficzne badania terenowe są ograniczone do społeczeństw niepiśmiennych
Tym, co łączy różnie gałęzie antropologii, jest centralna pozycja etnologii rozumianej jako geograficzne, historyczne i klasyfikacyjne badanie ras i ludów w przeszłości i teraźniejszości
Etnologia czerpie z antropologii fizycznej i lingwistyki, ale daje im niewiele w zamian
Antropologia fizyczna ma swoje najbliższe powiązania z naukami biologicznymi
Etnologia ma do czynienia z historią społeczności, ale pozostała historia jest wyłączona z antropologii
Antropolog społeczny w znacznym stopniu musi czerpać wiedzę o historii instytucji i ich rozwoju od historyków, choć oczywiście powinien traktować ją z ostrożnością co do niezawodności historyka
Systemy polityczne, ekonomiczne i prawne są badane przez antropologię społeczną, ale także przez ekonomię, nauki polityczne i prawo
Psychologia leży poza jej obszarem, ale antropologia społeczna jest z nią w bardzo bliskim kontakcie
Istnieje dwukierunkowe połączenie między antropologią społeczną i psychologią - społeczności ludzkie są tym, czym są, ponieważ istoty ludzkie są tym, kim są
Lecz to, dlaczego istoty ludzkie należące do poszczególnych społeczności bądź grupy przejawiają pewne charakterystyczne sposoby zachowania, jest wynikiem tego, ze zostały uwarunkowane przez społeczeństwo
Profesor Bartlett nie widzi miejsca w antropologii dla archeologii, lingwistyki, etnologii i antropologii społecznej, dodaje za to badanie wpływu ogólnych, środowiskowych warunków na zachowanie, badanie psychicznych właściwości grupy, jej tradycji, wierzeń, zwyczajów i ideałów, ich następstw w zachowaniach społecznych
Teoretyczna antropologia społeczna jest ciągle na etapie formowania się, bez ugruntowanej teorii antropologia stosowana musi się rozpaść i stanie się nie nauką stosowaną, ale tylko praktyką empiryczną
Antropologia społeczna musi domagać się pozycji względnej niezależności
Powinna utrzymywać bliski związek lingwistyką ogólną, ponieważ język jest instytucją społeczną
Musi utrzymywać związki z psychologią i historią, ekonomią, naukami politycznymi, prawoznawstwem, historią kultury, historią sztuki
Jedną z części antropologii społecznej jest badanie porównawcze systemów ekonomicznych, powinien istnieć bliższy związek między tym badaniem, a ekonomią i historią ekonomi, prawoznawstwem i historią prawa
Socjologiczna teoria totemizmu
„Totemizm” - odnosząc je do takich sytuacji, gdzie społeczeństwo jest podzielone na grupy i istnieje specjalna relacja pomiędzy każdą grupą i jedną bądź wieloma klasami obiektów, które zazwyczaj są naturalnymi gatunkami zwierząt lub roślin, ale czasami mogą być obiektami sztucznymi bądź częściami zwierząt. W Węższym sensie, kiedy omawiane grupy są klanami, to jest egzogamicznymi grupami, w których wszyscy członkowie są traktowanie jako pozostający w bliskich związkach przez pochodzenie w jednej linii.
Totemizm płci to jest związek dwóch grup płciowych: M i K, z dwoma gatunkami zwierząt. Nietoperz jest totemem czy zwierzęciem reprezentującym mężczyzn, a pełzacz reprezentuje kobiety.
Na szerokim obszarze Australii plemię dzieli się na cztery, które często są nazywane „klasami”, a które ja wolę (a ja, Tomasz, nie :P) nazywać „sekcjami” - skrzyżowanie pary patrylinearnych połów i pary matrylinearnych połów.
W niektórych plemionach jednak istnieje wyraźny związek między każdą sekcją i jednym bądź więcej gatunkami zwierząt. W części Queenslandu natomiast każda sekcja posiada skojarzoną z nią pewną liczbę gatunków zwierząt i istnieje reguła, która mówi, że członkowie sekcji nie mogą spożywać zwierząt skojarzonych z ich sekcją.
„Totemizm sekcji” - 3 jego odmiany. W pierwszej każda sekcja posiada skojarzony ze sobą jeden gatunek zwierzęcia, które jest reprezentantem sekcji w podobny sposób, jak totem płci jest reprezentantem grupy płci. W drugiej z kolei każda sekcja znajduje się w szczególnej rytualnej relacji z pewną ograniczoną liczbą gatunków, które nie mogą być spożywane przez ich członków. W trzeciej wielka liczba gatunków zwierząt jest klasyfikowana jako przypisana do jednej lub innych z czterech sekcji, ale nie występuje reguła zakazująca spożywania zwierząt należących do własnej sekcji. Każda sekcja odróżnia się od pozostałych i czerpie swoją tożsamość ze skojarzenia z jednym bądź więcej gatunkami zwierząt.
Tam, gdzie z każdym klanem skojarzonych jest kilka gatunków - jak ma to miejsce w wypadku wiele plemion - jeden z tych gatunków jest traktowany jako ważniejszy niż pozostałe i od niego klan bierze swoją nazwę.
W całej Australii najważniejszą grupą, która zaspokaja potrzeby społeczny, jest horda, czyli mała grupa zajmująca i posiadająca jakieś ograniczone terytorium i zazwyczaj ściśle patrylinearna..
Gdziekolwiek istnieje system matrylinearnego totemizmu klanów, tam klan obejmuje jednostki porozrzucane pomiędzy kilkoma hordami.
Najbardziej interesującą formą totemizmu w Australii jest ta => obejmuje poczwórne skojarzenie pomiędzy:
hordą, to jest partylinearną grupą lokalną
pewną liczbą klas przedmiotów, zwierząt, roślin i innych rzeczy, jak np. deszcz, słońce, upał itp.
jakimiś świętymi miejscami na terytorium hordy, które skojarzone są z jenym bądź więcej totemami grupy i
pewnymi mitycznymi istotami, które przypuszczalnie dały początek świętym miejscom w mitycznym okresie początku świata.
Tam, gdzie znajdujemy ten typ totemizmu, jest on zazwyczaj skojarzony z systemem ceremonii, służącym wzrostowi gatunków naturalnych,
W niektórych częściach Australii istnieje to, co czasami jest nazywane totemizmem osobistym bądź indywidualnym. Jest to specjalna relacja pomiędzy jednostką i jakimś jednym bądź więcej gatunkami zwierząt.
Durkheim mówi o totemie jako o czymś „świętym” dla członków grupy. To znaczy, stosuje on termin „święty” w sensie nieco innym. Zamiast mówić totem jest święty, wolę (a ja, Tomasz, znów nie wolę :P) powiedzieć, że istnieje „rytualna relacja” pomiędzy jednostkami a ich totemem. Za każdym razem, kiedy społeczeństwo narzuca swoim członkom postawę wobec jakiegoś obiektu.
Każde społeczeństwo przyjmuje i narzuca swoim członkom taką postawę umysłu i zachowania wobec pewnych obiektów, którą ja (nie, nie ja - Tomasz :P) nazywam rytualną.
Dlaczego w pewnych społ. postawa rytualna wobec pewnego rodzaju naturalnego obiektu jest narzucana członkom danej grupy społecznej?
Teoria Durkheima stwierdza, że głównym obiektem rytualnej postawy jest sam porządek społeczny: jakakolwiek rzecz staje się obiektem tej postawy, gdy znajduje się w określonej relacji do porządku społecznego.
Grupa społeczna, na przykład klan, może być solidarna i trwała jeśli jest obiektem sentymentów przywiązania istniejących w umysłach jej członków. Aby te sentymenty mogły się utrzymywać, musi pojawić się od czasu do czasu szansa ich kolektywnej ekspresji. Prawo, które można zweryfikować od ręki, mówi, że wszystkie regularne, kolektywne ekspresje społecznych sentymentów mają tendencję do przyjmowania formy rytualnej. A w rytuale potrzebny jest bardziej lub mniej konkretny obiekt, który może występować w roli reprezentanta grupy.
Durkheim porównuje totem klanu z flagą narodu. Totem jest obiektem rytualnej postawy, ponieważ jest konkretnym reprezentantem czy emblematem grupy społecznej. Funkcją rytualnej postawy wobec totemu jest wyrażanie i tym samym utrzymywanie solidarności grupy społecznej.
Teoria totemizmu Durkheima zawodzi. Sugeruje ona, że totem zawdzięcza swój święty czy rytualny charakter tylko temu, że jest emblematem grupy. Znane są ludy bez jakiejkolwiek formy totemizmu, wśród których mimo to odkrywamy, że gatunki naturalne, jak np. zwierzęta czy rośliny, są obiektami rytuału bądź rytualnej postawy wyrażonej w mitologii.
Pomiędzy społeczeństwem i gatunkiem naturalnym jest ogólna relacja rytualna: wszystkie zwierzęta i rośliny są traktowane jako bardziej święte niż inne, ale wśród członków jednej grupy jeden gatunek jest w tym samym stopniu święty dla wszystkich.
Totemizm powstaje z ogólnej relacji rytualnej, która zachodzi pomiędzy człowiekiem a gatunkami naturalnymi, albo jest wyrazem specyficznego rozwoju. Gdy społeczeństwo różnicuje się na grupy segmentarne, takie jak np. klany, to ma miejsce proces rytualnej specjalizacji, w wyniku którego każdy segment wchodzi w specjalną i szczególną relację z jednym bądź więcej `sacra' wspólnoty, to jest z jednym bądź więcej gatunkami naturalnymi. Totem klanu lub grupy w jakimś sensie jest nadal święty dla całej wspólnoty, lecz jest szczególnie święty i w jakiś szczególny sposób dla segmentu, którego jest totemem.
Wśród ludów zbieracko-łowieckich najważniejsze zwierzęta, rośliny i zjawiska naturalne traktuje się w zwyczaju i w micie jako „święte”, to znaczy, że w różny sposób i w różnym stopniu stają się one obiektami rytualnej postawy. Ta rytualna relacja między człowiekiem i naturą jest przede wszystkim ogólną relacją pomiędzy całym społeczeństwem a jego `sacra'. Społeczeństwa zróżnicowanego dotyczy zasada mówiąca,. Że w obrębie ogólnej relacji społeczeństwa wobec swych `sacra' ustanowione są specjalne relacje między każdą grupą czy segmentem i jednym lub więcej świętymi obiektami.
Funkcją rytualnej relacji grupy wobec jej totemu jest wyrażanie i utrzymywanie solidarności grupy. Przyczyna selekcji gatunków naturalnych jako emblematów lub reprezentantów grup społecznych jest zakorzeniona w samej naturze organizacji społecznej, co można, jak sądzę (a ja, Tomasz, nie :] … nudy !! ) dowieść.
Durkheim: totem wg niego pokazuje przede wszystkim, w jaki sposób klan poznaje i wyraża swoją jedność. Ale sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana.
Klan stanowi tylko segment społ., które również cechuje się sobie właściwą solidarnością.
Klan poznaje swoją jedność i indywidualność dzięki specjalnej relacji ze swoim totemem lub totemami. Przez to, że każdy klan ma swój własny totem, wyraża się zróżnicowanie i opozycja między jednym a drugim klanem.
Każda grupa jest odpowiedzialna za rytualną opiekę nad pewną liczba gatunków, zapewniającą, jak się wierzy (ja nie wierzę :D), utrzymywanie danego gatunku.
Jednym z rezultatów teorii Durkheima jest nadmierne podkreślanie znaczenia klanu i jego solidarności, Totemizm to coś więcej niż tylko wyrażenie solidarności klanu: to również jedność społ. totemicznego totemicznego całości, w relacjach między klanami w obrębie tej szerszej jedności.
Dlaczego większość tych ludów, które nazywamy prymitywnymi (ja ich nie przezwałem :P), przyjmuje w zwyczaju i micie postawę rytualną wobec zwierząt i innych gatunków naturalnych?
Każdy przedmiot czy zdarzenie, które ma istotny wpływ na dobrobyt społ., bądź jakakolwiek rzecz, która reprezentuje te przedmioty albo zdarzenia - ma tendencję do stawania się obiektem postawy rytualnej.
Gatunki naturalne są wybierane jako reprezentanci grup społecznych, takich jak klany, ponieważ są już obiektami postawy rytualnej na całkiem innej zasadzie - na mocy ogólnego prawa rytualnego wyrażania wartości społ., opisanych powyżej.
Tylko w takim stopniu, w jakim obiekty natury i zjawiska naturalne wchodzą w skład porządku społecznego, stają się albo same przez się, albo przez rzeczy bądź istoty, które je reprezentują, obiektami postawy rytualnej. (co za debil to wymyślił? :] Powodzenia w pisaniu tego gó…la la la :D)
Gatunek zwierzęcia jest spersonifikowany (wiem co to znaczy :D :D), czyli traktowany ze względu na pewne cele jako istota ludzka. W mitologii tak spersonifikowane gatunki są traktowane jako przodkowie bądź bohaterowie kultury. Funkcją procesu personifikacji jest umożliwienie takiego rozumienia natury, jak rozumienie społeczeństwa ludzkiego, w wyniku czego czynie się z niej porządek społ. lub moralny.
Systemy klasyfikacji gatunków naturalnych:
występują w pewnej liczbie zróżnicowanych form w różnych częściach Australii.
Cechą wspólną wszystkich jest to, że najważniejsze gatunki nat.
Są klasyfikowane w taki sposób, iż każdy z nich jest traktowany jako należący do pewnej grupy społecznej i zajmujący określone miejsce w strukturze społecznej.
W każdym społ. ludzkim nieuniknionej jest współistnienie 2 różnych i od pewnego stopnia przeciwstawnych koncepcji natury.
Jedna z nich, naturalistyczna, jest `implicite' wszechobecna w mitologii, a w naszej 20 wiecznej europejskiej kulturze - kulturze właściwym jej wielkim rozwojem kontroli nad zjawiskami naturalnymi- stała się eksplicytna i dominująca w naszym myśleniu.
Druga z kolei, którą możemy nazwać koncepcją mitologiczną bądź spirytualistyczną, jest `implicite' obecna w micie i religii, a często staje się oczywista w filozofii.
Totemizm australijski: mechanizm tworzącego systemu społ. więzi między człowiekiem i naturą. Wypracowany na wiele różnych sposobów: jedne z nich są bardziej, a inne mniej wyszukane.
Totemizm jest częścią większej całości. Jeden z istotnych sposobów scharakteryzowania tej całości wynika ze stwierdzenia, że przedstawia ona świat jako porządek moralny lub społeczny.
Durkheim nie sformułował w istocie tego poglądu (szkoda, bo miałybyście regułkę więcej do wykucia :P), był jednak tego bardzo bliski (tym bardziej szkoda :D) Proces, w którym w kreowaniu kultury następuje włączenie tzw. Zewnętrznego świata naturalnego do porządku jako jego istotnej części.
Pojęcie wszechświata jako porządku moralnego nie ogranicza się tylko do ludów pierwotnych, lecz jest istotną częścią każdego systemu religijnego. Porządek ten jest- jak sądzę (może się powtarzam, choć sprawia mi to frajdę, ale ja, Tomasz, nie sądzę :P) uniwersalne i konieczne.
Warunki, w których ten uniwersalny element kultury prawdopodobnie przyjmie formę totemizmu.:
całkowite lub częściowe uzależnienie (społeczeństwa)od naturalnych surowców mineralnych do przeżycia
istnienie segmentarnej organizacji społeczeństwa w postaci klanów i połów bądź podobnych jednostek społecznych (czytaj gang :P)
Totemizm nie rozprzestrzenił się wszędzie ani równomiernie i nie przetrwał w tym samym stopniu we wszystkich regionach. Tylko tam, gdzie jakieś inne cechy kultury są obecne, totemizm może być przyjęty przez społeczność, gdy przechodzi z zewnątrz, i może aktywnie trwać po tym, jak został wprowadzony.
Brat matki w Afryce Południowej
Wśród ludów pierwotnych w wielu częściach świata przywiązuje się wielką wagę do związku między bratem matki a synem siostry, w niektórych wypadkach syn siostry ma pewne specjalne prawa w stosunku do majątku brata matki
Dawniej te zwyczaje traktowano jako związane z instytucjami matriarchalnymi, jako dowód, że ta społeczność w przeszłości była matrylinearna
Najważniejsze zwyczaje:
Rodzony siostrzeniec przez całe dorosłe życie jest przedmiotem szczególnej troski ze strony swojego wuja
Kiedy siostrzeniec jest chory, brat matki składa ofiarę na jego rzecz
Siostrzeńcowi wolno pozwalać sobie na różne zachowania w stosunku do brata matki - np. może on pójść do domu wuja i zjeść całe jedzenie przygotowane dla wuja
Siostrzeniec może domagać się części majątku brata matki, gdy on umrze, a czasami może zażądać jednej z wdów
Gdy brat matki składa ofiarę swym przodkom, syn siostry wykrada i konsumuje porcję mięsa czy piwa ofiarowaną bogom
Takie zwyczaje występują wśród wielu plemion afrykańskich, m. In. BaThonga, Nama i Tonga
Radcliffe-Brown przeciwstawia się punktowi widzenia, że zwyczaje związane z bratem matki można wyjaśnić tylko zakładając, że w jakimś odległym czasie ci ludzie mieli instytucje matrylinearne
Błędem jest zakładać, ze możemy zrozumieć instytucje społeczne, badając je w izolacji, nie uwzględniając innych, z którymi koegzystują i którymi mogą być skorelowane
Tam, gdzie istotną rolę odgrywa brat matki, także siostra ojca jest równie ważna, choć w inny sposób
Zwyczajowi, który pozwala synowi siostry na swobodne zachowania w stosunku do brata matki, w ogólności towarzyszy obowiązek szczególnej czci i posłuszeństwa wobec siostry ojca
Siostra ojca mężczyzny jest jedyną krewną dominującą nad wszystkimi innymi, która on musi czcić i być jej posłusznym
Siostra ojca jest dla syna święta, jej słowo jest prawem i jednym z największych, karygodnych przestępstw byłoby okazanie jej braku szacunku
W najbardziej prymitywnych społecznościach relacje społeczne między jednostkami są w większym stopniu regulowane na podstawie pokrewieństwa
Krewnych, których logicznie można uznać za przynależnych do różnych rodzajów pokrewieństwa, tubylcy klasyfikują w ograniczonej liczbie rodzajów
Ekwiwalencja braci - jeśli ja jestem w szczególnej relacji do innego mężczyzny, to uznaję siebie jako będącego w tym samym ogólnym typie relacji do jego brata, podobnie jest z kobietą i jej siostrą
Brat ojca uznawany jest do pewnego stopnia za ojca, jego synowie, co krewnymi tego samego rodzaju, co bracia (analogicznie z matką i jej siostrą oraz jej dziećmi)
Zachowanie mężczyzny wobec brata ojca musi być tego samego typu, co zachowanie wobec własnego ojca
Zasada ta nie daje jednak bezpośredniego wzoru ani dla brata matki, ani dla siostry ojca
Tam, gdzie klasyfikacyjny system pokrewieństwa osiąga wysoki poziom rozwoju, pojawia się dążenie do rozwoju wzorów dla brata matki i siostry ojca, w których uznaje się tego pierwszego jaki typ męskiej matki, a tę drugą jako typ żeńskiego ojca; czasem przejawia się to w języku
Relacja ojca implikuje szacunek i strach, jest instruktorem i tym, który krzyczy i karze; tak samo postępują bracia ojca
Matka mężczyzny - relacja bardzo głęboka i czuła, łączy szacunek z miłością, uległa wobec dzieci
Siostra ojca to ta, której należy się słuchać i którą należy traktować z szacunkiem, podczas gdy od brata matki można oczekiwać oddania i troski
Znaczny stopień poufałości dozwolony jest tylko między osobami tej samej płci, mężczyzna musi traktować żeńskich krewnych z większym szacunkiem niż krewnych męskich
Siostrzeniec musi traktować siostrę ojca z jeszcze większym szacunkiem niż własnego ojca
Mężczyzna może traktować brata matki, który jest tej samej płci, z większym stopniem poufałości, niż byłoby to możliwe wobec jakiejkolwiek kobiety
Siostra ojca jest tą, która musi być szanowana i słuchana najbardziej spośród wszystkich krewnych; brat matki jest krewnym, od którego możemy oczekiwać oddania i z którym możemy się spoufalić i pozwolić sobie na swobodę stopniu najwyższym spośród wszystkich krewnych
Społeczeństwo można nazwać patriarchalnym, gdy:
pochodzenie jest patrylinearne (dzieci należą do grupy ojca)
małżeństwo jest patrylokalne (żona przeprowadza się do grupy lokalnej męża)
dziedziczenie i sukcesja pozycji są w linii męskiej
rodzina jest patripotestalna (władza nad członkami rodziny leży w rękach ojca bądź jego krewnych)
analogicznie z matriarchatem
rozróżnianie społeczeństw na patriarchalne i matriarchalne nie jest absolutne lecz względne
syn córki musi być szanowany przez jego dziadka
ojciec matki i brat matki są obiektami bardzo podobnych wzorów zachowania
skoro od matki oczekuje się opieki i rozpieszczana, to oczekuje się także podobnego traktowania przez członków grupy matki, tj. cały ród matki
oplata za pannę młodą (lobola) - zapłata, która ma być kompensacją dla rodziny za utratę dziewczyny z powodu jej małżeństwa
w wielu plemionach część tej opłaty oddawana jest bratu matki dziewczyny,
jeśli jeden z synów bądź jedna z córek siostry zachoruje, to oczekuje się od niego, ze złoży ofiarę duchom swoich przodków
bogowie należący do zbioru matki, patrylinearni przodkowie ze strony matki, nigdy nie ześlą na dzieci nadprzyrodzonej kary, powodującej chorobę
mężatka, a także jej dzieci, dopóki z nią pozostają, może otrzymywać wsparcie duchów przodków jej patrylinearnej grupy, dzieci są w pełni włączane w grupę ojca, gdy osiągają dojrzałość
przodkowie ze strony matki nie karzą potomków chorobą, ale można do nich apelować o pomoc
ojca i jego krewnych należy słuchać i szanować, tak samo jego przodków; ojciec karze zwoje dzieci i to samo mogą robić przodkowie z jego linii
matka charakteryzuje się czułością, tego samego oczekuje się od jej krewnych i duchów z jej strony
szczególny typ zachowania wobec krewnych ze strony matki czy wobec grupy matki, jej bogów i jej sacra, przejawia się w określonych rytualnych zwyczajach, ponieważ funkcją rytuału jest utrwalenie i uczynienie stałymi wzorami pewnych typów zachowań, łącznie z obowiązkami i uczuciami w nich zawartymi
Na temat relacji żartobliwej poufałości
relacja żartobliwej poufałości, jest relacją pomiędzy dwoma osobami, w której zwyczajowo jedna może, a w niektórych przypadkach musi żartować lub dokuczać drugiej, której z kolei nie wolno się z tego powodu obrażać
to nietypowa kombinacja przyjaźni i wrogości
w innym kontekście społecznym to zachowanie wywołałoby wrogość, ale jego intencja nie jest poważna i nie powinna być więc poważnie traktowana
udawana wrogość i prawdziwa przyjaźń
dozwolony brak szacunku
zachodzi na przykład między osobami spokrewnionymi przez małżeństwo
mężczyzna pozostaje w tej racji z siostrami swojej żony i ich córkami
czasem tylko z młodszymi braćmi i siostrami żony
towarzyszy mu zwyczaj wymagający ze strony zięcia pełnego szacunku dla rodziców żony
małżeństwo pociąga za sobą dopasowanie struktury społecznej, ponieważ relacje kobiety z jej rodzina zostają bardzo zmodyfikowane - wchodzi ona w nowa i bardzo bliską relację ze swoim mężem
przed zawarciem małżeństwa rodzina żony jest zupełnie obca mężczyźnie => społeczne rozłączenie
społeczne połączenie jest wynikiem kontynuacji, choć w zmienionej formie, relacji żony do jej rodziny, która przejawia się w ich dalszym rodzinnym zainteresowaniu nią i jej dziećmi
społeczne rozłączenie implikuje rozbieżność interesów i w związku z tym możliwość konfliktu i wrogości, podczas gdy społeczne połączenie wymaga unikania walki
najbardziej radykalną formą utrzymywania wzajemnego szacunku jest zupełnie unikanie jakiegokolwiek kontaktu społecznego mężczyzny z teściową
żartobliwy antagonizm, zapobiega nienawiści, a dzięki regularnemu powtarzaniu wyraża stale społeczne rozdzielnie, króre stanowi istotny składnik danego stosunku, podczas gdy społecznie połączenie podtrzymywane jest poprzez życzliwą reakcję strony drażnionej, która nie obraża się obliczu zniewagi
szanowanymi krewnymi są zwykle ci z pierwszego pokolenia w linii wstępującej; krewni, z których się żartuje to przedstawiciele własnego pokolenia
taki stosunek występuje czasem między klanami
w wielu społeczeństwach występuje realna relacja żartobliwej poufałości między krewnymi co drugie pokolenie - między dziadkiem a wnuczkiem -gdy wnukowie wchodzą w okres pełnego uczestnictwa w zyciu społecznym wspólnoty, dziadkowie wycofują się z niego stopniowo
Cztery typy związków:
Poprzez mieszane małżeństwa
Przez wymianę darów lub usług
Przez braterstwo krwi lub wymianę nazw albo świętości
Przez relację żartobliwej poufałości
=> mogą istnieć oddzielnie lub w różnych kombinacjach
Dalsze uwagi na temat relacji żartobliwej poufałości
Jeśli chcemy zrozumieć zwyczaj lub instytucję w danym społeczeństwie, mamy na to 2 sposoby:
Badanie roli, jaką one odgrywają w systemie lub kompleksie zwyczajów szerokich instytucji, w których się znajdują, i ich znaczenia w obrębie tego kompleksu dla samych członków
Prowadzenie szerokich badań porównawczych wszystkich typów relacji społecznej, w której od dwóch osób zwyczaj wymaga wypowiedzi lub zachowania stanowiących w innych relacjach ciężkie wykroczenie
Zwyczajowi dokuczania braciom i siostrom żony często towarzyszy zwyczaj ścisłego unikania matki żony, nierzadko także ojca żony strukturze rzadziej brata matki żony
Zapewnienie o przyjaźni oznacza to, iż dwie osoby zobowiązane są nie wchodzić w kłótnię czy konflikt ze sobą
Zwyczaje unikania lub maksymalnego szacunku wobec rodziców żony oraz uprzywilejowanego dokuczania braciom i siostrom żony można traktować jako sposób powstawania i utrzymywania równowagi społecznej takiej sytuacji strukturalnej, która w wielu społeczeństwach jest rezultatem małżeństwa
Wobec krewnych pierwszego, wstępującego pokolenia jest wymagany szacunek, podczas gdy relacje poufałości i równości są właściwe dla osób strukturze tego samego pokolenia
W wypadku małżeństwa pośrednim związkiem jest związek mężczyzny z grupą żony przez nią zapośredniczony
Relacje żartobliwej poufałości występują jako instytucje społeczne w pewnym ogólnym typie sytuacji strukturalnych, w których pojawiają się dwie grupy: podkreślana jest ich rozłączność i założone są pośrednie relacje pomiędzy osobą należącą do jednej grupy i członkami lub niektórymi członkami drugiej
Relację ustaloną pomiędzy osobami lub grupami na podstawie ciągłej wymiany darów i usług możemy traktować jako jeden strukturze typów przyjaźni
Przyjaźń przejawia się w zakazie, pod groźbą sankcji nadprzyrodzonej, rozlewu krwi osoby należącej do grupy sprzymierzonej,a także w regularnej wymianie darów i usług
Dogonowie wyjaśniają wymianę obelg jako sposób „oczyszczenia wątroby” (whatever ;])
O strukturze społecznej
Szkoła funkcjonalna naprawdę nie istnieje, to mit wymyślony przez profesora Malinowskiego
„uważam antropologię społeczną za gałąź nauk przyrodniczych”, teoretyczna nauka przyrodnicza o społeczeństwie ludzkim, badająca zjawiska społeczne metodami zasadniczo podobnymi do tych, które stosują nauki biologiczne i fizyczne, można nazywać socjologią porównawczą
zjawiska społeczne stanowią odrębną klasę zjawisk naturalnych, połączone z istnieniem struktur społecznych (albo w nich zawarte, albo są ich rezultatem)
„traktuję wszystkie relacje społeczne między dwiema osobami jako część struktury społecznej”
„podciągam pod strukturę społeczną rozróżnienie pomiędzy jednostkami i pomiędzy klasami ze względu na pełnione przez nich role społeczne”
kiedy badamy strukturę społeczną konkretnej rzeczywistości, to mamy do czynienia ze zbiorem aktualnie istniejących relacji, które w danym momencie łączą określone istoty ludzkie
forma strukturalna może ulec zmianie - czasem stopniowo, a czasami dość nagle
obecnie sieć relacji społecznych obejmuje cały świat, brak przykładu pełnego zaniku ciągłości gdziekolwiek
jeśli twierdzimy, że naszym przedmiotem jest badanie i porównanie społeczeństw ludzkich, to powinniśmy móc powiedzieć, jakimi jednostkowymi obiektami się zajmujemy
koncepcja „społecznej osobowości” rozumianej jako pozycja zajmowana przez jednostkę w strukturze społecznej czyli cały kompleks cech ukształtowany przez wszystkie jego społeczne relacje z innymi; każdą istotę ludzką żyjącą w społeczeństwie należy pojmować dwojako: jako jednostkę i jako osobę
jako jednostka jest organizmem biologicznym
jako osoba jest zespołem relacji społecznych
społeczna osobowość jest czymś, co zmienia się w trakcie życia człowieka
jeśli chcemy mieć prawdziwą morfologię porównawczą społeczeństw, musimy dążyć do zbudowania jakiejś klasyfikacji typów systemów struktury społecznej
„w ramach tego, co nazywam fizjologią społeczną, zajmujemy się nie tylko społeczną strukturą, ale każdym rodzajem zjawiska społecznego”
badamy te zjawiska nie w abstrakcji lub izolacji, lecz w ich bezpośrednich i pośrednich relacjach ze strukturą społeczną, to jest w odniesieniu do sposobu, w który są one uzależnione od relacji społecznych między osobami albo grupami osób lub na nie wpływają
język jest połączonym zespołem zastosowań mowy zaobserwowanych w określonej wspólnocie mowy, istnienie i rozmiar wspólnot mowy to cechy struktury społecznej
ekonomiczny mechanizm społeczeństwa jawi się w całkiem nowym świetle, jeśli rozpatrywany jest w odniesieniu do struktury społecznej
jakiekolwiek pełne zrozumienie instytucji ekonomicznych społeczeństw ludzkich wymaga badania ich z 2 stron
z jednej strony jako mechanizm
z drugiej strony - badanie ekonomicznego życia społeczeństw stanowi część badań ogólnych struktury społecznej
trzeba więc opisywać formę struktury społecznej poprzez wzory zachowania, do których jednostki i grupy dostosowują się we wzajemnych kontaktach
system prawny danego społeczeństwa można w pełni zrozumieć pod warunkiem, ze badamy go w odniesieniu do struktury społecznej i odwrotnie
relacja społeczna pojawia się między 2 lub więcej pojedynczymi organizmami wtedy, gdy ma miejsce przystosowanie ich indywidualnych interesów, zbieżność interesów lub ograniczenie konfliktów, które mogłyby wyniknąć z rozbieżności interesów
religia jest cementem spajającym społeczeństwo
badania struktury społecznej:
badania społecznej morfologii
badania społecznej fizjologii
poszukiwanie procesów z powodu których zmieniają się struktury społeczne
postęp - proces osiągania przez istoty ludzkie coraz większej kontroli nad środowiskiem fizycznym przez wzrost wiedzy i ulepszenie technik osiągalnych drogą wynalazczości i odkryć
ewolucja społeczna posiada dwie ważne cechy:
w jej trakcie z niewielkiej liczby form struktury społecznej wyłoniło się wiele różnych form
doszło do rozwinięcia lub zastąpienia prostszych form struktur społecznych formami bardziej złożonymi
to, jak powinny być klasyfikowane systemy strukturalne z uwzględnieniem ich mniejszej lub większej złożoności, jest problemem wymagającym badań
Ewolucja: społeczna czy kulturowa?
Teoria postępu rozwinęła się w XVIII wieku, a stała się niezmiernie popularna w wieku XIX, idea postępu jest ideą, którą Hume nazwał polepszaniem społeczeństwa ludzkiego
Idea stadiów postępu została rozwinięta przez Turgota i Condorceta, a rozróżnienie między dzikością i barbarzyństwem, które stosował Morgan, obecne było w wieku XVIII
Morgan kontynuował i rozwijał idee o postępie wykorzystując znacznie powiększoną wiedzę etnograficzną
Teorię ewolucji organicznej objaśniał już Lamarck w swoim inauguracyjnym wykładzie z kursu zoologii
Pierwsze wyraźne sformułowanie teorii ewolucji społecznej było autorstwa Spencera, sformułował on w roku 1860 teorię ewolucji społeczeństw
Kluczowe punkty teorii Spencera:
Społeczna lub ponadorganiczna ewolucja jest kontynuacją ewolucji organicznej
Istotnymi cechami społecznej ewolucji ludzkości są wzrost społecznej agregacji i postęp organizacji
Czynnikami ewolucji społecznej ludzkości są:
Czynniki zew., czyli środowisko naturalne w najszerszym rozumieniu
Czynniki wew. Czyli biologiczne odziedziczone cechy ludzkie
Czynniki drugorzędne lub pochodne
Spencer wprowadza rozróżnienie miedzy strukturami a funkcjami, które wchodzą w skład organizacji szycia każdego społeczeństwa, a pewnymi powiązanymi skutkami rozwoju, które wspomagają bądź są wspomagane przez ewolucję społeczną
Proces ewolucyjny jest w istocie połączeniem przypadku i prawa, przypadek jest czymś, czego przewidzieć nie można, ale wiedza o prawach naturalnych pozwala nam czasami przewidzieć rezultaty przypadku
Idea postępu jest ideą polepszania i poprawy życia ludzkiego, idea ewolucji jest neutralną, naukową koncepcją, która nie sugeruje ruchu w pożądanym kierunku
Ewolucja społeczna tak jak ewolucja organiczna jest postrzegana jako proces różnicowania i jej rezultatem są nowe i zróżnicowane formy społeczeństw
W życiu ludzkim wziętym w całości miała miejsce ewolucja, ale przyjmuje się, że regresja występuje w poszczególnych przypadkach
W teorii ewolucji społecznej procesy nazwane dyfuzją kultury czy akulturacją są tylko częściami lub aspektami tego, co Spencer nazywał czynnikiem skrajnej ważności w ewolucji społ.
Teoria Spencera mówiła, że rozwój i zmiany w obrębie tego, co teraz nazywamy kulturą, a co on nazywał akumulacja ponadorganicznych efektów, są powiązane i utożsamiane z procesem ewolucji społecznej
Religię można traktować jako część kultury w tym sensie, w jakim używamy tego słowa obecnie, lub jako efekt ponadorganiczny
Antropolog społeczny czy badacz ewolucji społecznej zaangażowany jest w badanie społeczeństw
Istnieje dziedzina badań społeczeństw ludzkich, która stara się stosować metodę poszukiwań i logikę nauk przyrodniczych
Antropologie społeczni w celu zrealizowania swoich problemów badawczych prowadzą badania terenowe wśród różnych społeczeństw
Nauka o kulturze nie jest tym samym, co nauka o społeczeństwie, teoria ewolucji kultury nie może więc być tym samym, co teoria ewolucji społeczeństwa; a teoria ewolucji społecznej to nie to samo, co teoria postępu
Morgan - wiara w postęp ludzkości (wg Radcliffe-Brown'a)
White - to, o czym pisał organ to ewolucja kultury i ewolucja społeczeństw
konflikt między Radcliffe-Brownem i Whitem
Uwaga na temat antropologii funkcjonalnej
Termin „antropologia funkcjonalna” został wymyślony przez Malinowskiego w 1926 roku i był przez niego używany do etykietowania swojego nauczania
W 1914 roku Radcliffe-Brown spotkał się z Malinowskim, prowadzili długie dyskusje o antropologii, o celach i metodach badań terenowych i doszli do prawie pełnej zgody
Ich główny punkt niezgody dotyczył najbardziej zręcznego i efektywnego sposobu używania terminu „funkcja” w antropologii społecznej, Malinowski chciał bardzo rozciągnąć znaczenie tego słowa, podczas gdy Radcliffe-Brown chciał używać terminu „funkcja społeczna” w bardzo ograniczonym zakresie
Definicja zwykłej i czystej antropologii funkcjonalnej:
Funkcjonalizm jest teorią transformacji organicznych, indywidualnych potrzeb w pochodzące z nich konieczności i imperatywy kulturowe; funkcją jakiejkolwiek społecznej lub kulturowej cechy społeczeństwa jest związek tej cechy z tzw. Podstawowymi, biologicznymi potrzebami ludzi
Termin funkcja stosuje Malinowski w odniesieniu do instytucji, każda instytucja spełnia jakąś funkcję, co znaczy, że zaspokaja jakieś potrzeby, których są dwa rodzaje: podstawowe i pochodne
Podstawowe są biologiczne i jest ich 7: metabolizm, reprodukcja, cielesne wygody, bezpieczeństwo, ruch, rozwój i zdrowie
Można wiec ostatecznie zdefiniować antropologię funkcjonalną jak badanie biologicznej funkcji kultury czy instytucji
W obrębie naszego gatunku formy towarzyszenia i współpracy są różne wśród różnych segmentów ludzkości, to właśnie te różnice dostarczają antropologii społecznej materiału do badań i wyznaczają nasze problemy badawcze
Podstawowe potrzeby biologiczne człowieka są takie same we wszystkich społeczeństwach
To, co robił Malinowski od 1930 roku, nie było antropologią społeczną, ale antropologią kultury
System społeczny jest systemem uporządkowanych relacji społecznych w obrębie danej zbiorowości
Jeśli chcemy mówić o funkcji społecznej w terminach potrzeby, to powinniśmy stwierdzić, ze społeczeństwo ludzkie potrzebuje w pewnej mierze porządku i stabilności, jeśli chce przetrwać jako społeczeństwo
Malinowski wyjaśnia, ze podstawowe, biologiczne potrzeby inicjują pewne potrzeby pochodne dwóch rodzajów - instrumentalne i integracyjne
Prawdziwy wkład Malinowskiego w badania porównawcze społeczeństw ludzkich stanowią publikacje z drugiego okresu
„Nie wiem, czy istnieją antropologie, którzy są funkcjonalistami w sensie ostatecznej definicji Malinowskiego, mam nadzieję, że jest oczywiste, iż ja nim nie jestem.”
1