10082 Obraz"0 (5)

wytszych węglowodorów ar ontycznych. Dalsza rektyfikacja w kolejnej*ko^ łit pozwala uzyskać o-kaylen o czystości 981. Oaatylat z pierwszej kolumny aklada się z m- i p-ksylenu oraz etylobenzenu. Za względu na to, ta wymienione akladniki mają zblitona taoparatury wrzenia, nla udaja się ich rozdziału poprzez destylację. Jodan za składników, p-kaylan, wyróżnia alf jednak wysoką temperaturą topnienia, wyodrębnia się go zataai z taj mieszaniny metodą dwustopniowej• krystalizacji. Surowiec przed ozlą* bleniea poddaje się adaorpcyjnaaiu osuszaniu na talu krzemionkowym lub altach molekularnych, aby wykluczyć ootliwoió tworzenia się lodu. Chl©4 dzania wstępna do teop. -30°C następuje za pomocę przesączu z II stopnia krystalizacji. Do ostatecznego oziębienia do temp. -S0°C wykorzystuje się odparowujęcy etylen. Wydzielone kryształy p-ksylenu o czystości 70-•01 oddziela się w wirówce i poddaje rakrystalisacji otrzyaujęc po odwirowania produkt zawierający 981 p-kaylana. Przesącz z ostatniego etapu zawierający znaczną iloSć p-ksylenu zawraca alę do X stopnia kryataliza-eji, przesącz zaś z Z stopnia krystalizacji, zawierający 75-05% n-ksylano, poddaje aię izomeryzacji w cele uzyskania dodatkowych ilości o-Ł p-kayleeu^j

Otrzymywanie o- & p-ksylenu przez izomeryzację m-ksylenu    *

|

I    |    {

Frakcje ksylenowe wydzielane i reformatów, benzyn pirolityaznych lub benzolu koksowniczego zawierają stosunkowo mało najbardziej cennych izomerów, tj. o- i p-ksylenu (po ok. 10-23%), które stanowią watne półprodukty w syntezie organicznej. Zawierają natomiast duło m-ksylenu (35--$•»), który nie ma większego zastosowania przemysłowego. Wydajność o-'i p-ktylenów otrzymywanych z frakcji C_a procesu reformowania można znacznie zwiększyć poddajęo izomeryzacji ług macierzysty•z krystalizacji I Z. Jak wcześniej wspomniano, log ten zawiera przede wszystkim m-ksylen, kilkanaście procent atylobanzanu i pozostałą ilość o-',l p-ksylenu.

Podczas izomeryzacji m-ksylenu zachodzą następujące odwracalne przemiany!

CM,

I równowagowaj mieszaninie w temperaturze procesu izomeryzacji, tj. w 40i-S0ę°C. znajduje alę 501 mol. izomeru m-, po 23% mol. izomeru o- 1 p-oraz 8% mol. atylobanzanu. Oprócz izomeryzacji pewna ilość ksylenów ulega dysproporcjonowaniu do benzenu, toluenu i wielometyióbenzenów. Warunkiem zajścia isomaryzacjl atylobanzanu do ksylenów jest doprowadzenie wodors do środowiska reakcyjnego. W obecności wodoru stylobenzon ulega częściowemu uwodornieniu do cykloalkanu, który następnie isomeryzuje i

•lega odwodornieniu tworaęc ponownie węglowodór elklloerometyozny - tym reztm izomeryczny.    - :

Izomeryzację mieszaniny m-keylenMtylobenzen przeprowadza się w temp. ok. 460°C, pod ciśnieniem wodoru 2 HPa. Przebieg reakcji katalizują gllnokrzamiany (zaolity, katalizują izomeryzację) oraz platyna na nośniku (katalizojo reakcje uwodornlenia/odwodornlenla). w przemyśle Instalacja do izomeryzacji połączona jest zawsze z instalację do rozdzielanie ksylanów (ryt. 135). Produkt izomeryzacji z reaktora («) kieruje ■ię do kolumny odpędowej, w której oddziela alę produkty uboczne (benzen, toluen, wielonlkllobenzeny), a mieszaninę ksylenów rozdziela się metodę opisaną wcześniej uzyskujęc jako produkty o- 1 p-kaylen i wydaj-aościę przedstawioną w tab. OS.

Tabela 85

Wydajność produktów uzyskiwanych w wyniku Izomeryzacji mieszaniny m-ksylen ♦ etylobenzen w celu uzyskanie o- i p-keylenu

Produkt procesu lzoswryzeeji	Wydajność (% wag.)
Węglowodory parafinowe c&-Cs	4,2
Węglowodory naftenowe c* 1 wyższo	2,2
Benzen	2,1
Toluen	0,0
o-Xaylen	42,9
p-Kaylea	43,8
Węglowodory aromatyczne cf i wyżeze	3,0

Światowa produkcja izomerów ksylenu pod koniec lat oelemdiieeigtych wynosiła ok. 11 min t/r. (tab. 86). Na jwatnle jszym Źródłem ksylenów jest proces reformowanie benzyn dostarczający ok. 90% ksylanów.

Tabela 86

Światowa produkcja ksylenów w 1907 r. 1 jej struktura

Wyszczególnienie	wielkość produkcji (mim t)
Produkcja całkowita, w tymi	11,002
- z węgla	0,117
- dysproporcjonowanie toluenu	0,740
- t benzyny piroiitycznej	0.909
- z reformatu	9,236

4.21.2. Kierunki przemysłowego wykorzystania

Jak wynika z tab. 17, mieszaninę izomerów ksylenu wykorzysta jo alę jako Źródło o- i p-ksylenu, które to izomory mają największe znaczenie w syntezie organicznej (rys. 136). m-Xaylen wyodrębniany w największej l-loici z mieszaniny izomerów poprzez izomeryzację przerabia aię na o- 1 p-keylen.

410