10204 str 192 193

10. W Starachowicach (Kieleckie) władze powstańcze usiłowały w 1863 roku zorganizować produkcję armat, ale bez powodzenia.

ILU ICH BYŁO?

1.    W bitwie pod Koronowem, 10 października 1410 roku, dwutysięczne wojsko polskie, dowodzone przez marszałka nadwornego Piotra Niedźwiedzkiego, wojewodę brzesko-kujawskiego Macieja z Łabiszyna i wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga, pobiło czterotysięczną armię krzyżacką i wzięło do niewoli jej wodza, wójta nowomarchijskiego Michała Kuchmeistra, przyszłego (w latach 1414—1422) wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.

2.    W bitwie pod Kłeckiem, 5 sierpnia 1506 reku, sześciotysięczna armia marszałka nadwornego litewskiego Michała Glińskiego — wyłącznie jazda (litewskie chorągwie ziemskie, jedna chorągiew zaciężnych husa-rzy-Raców i 400 koni nadwornej chorągwi polskiej) oraz dwa działa — po uprzednim rozbiciu jednego czambułu rozgromiła tatarski kosz, biorąc do niewoli podobno 3000 jeńców i uwalniając 40 000 osób jasyru. Obie te liczby wydają się przesadzone. Całość tatarskiej ordy ocenia się na maksimum 5000 ludzi.

3.    W bitwie pod Byczyną, 24 stycznia 1588 roku, sześciotysięczna armia hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego rozbiła nieco słabszą liczebnie (5500 ludzi) armię arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Zamoyski miał przewagę w jeździe (3600 koni), Maksymilian zaś w piechocie (2900 ludzi) i artylerii (8 dział), której po stronie polskiej w ogóle nie było.

4.    W bitwie pod Chocimiem, a właściwie podczas pięciotygodniowej obrony — od 2 września do 9 października 1621 roku — armia polska (55 000 ludzi), dowodzona przez hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza (od 23 września dowództwo po chorym Chodkiewiczu sprawował regimentarz koronny Stanisław Lubomirski), stawiła skuteczny opór stutysięcznej armii tureckiej, dowodzonej osobiście przez

sułtana Osmana. W armii polskiej było 25 000 Kozaków, wyłącznie pieszych, którymi dowodził hetman kozacki Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny; ponadto 14 000 piechoty, 17 500 jazdy (w tym 8550 husarzy) i około 50 dział. Sułtan miał między innymi 12 000 janczarów, 8000 spahisów gwardii (jazda), około 17 000 Tatarów, 13 000 Mołdawian i Wołochów oraz 62 działa.

5.    W bitwie pod Korsuniem, 26 maja 1648 roku, sześciotysięczne wojsko polskie (8 dział), nieudolnie dowodzone przez hetmanów koronnych — wielkiego, Mikołaja Potockiego, i polnego, Marcina Kalinowskiego — zostało rozbite przez dziesięciotysięczną armię kozacko--tatarską, świetnie dowodzoną przez Bohdana Chmielnickiego i pułkownika Krzywonosa. Obaj hetmani dostali się do niewoli, a z pogromu ocalało tylko 1000 jazdy pod dowództwem pułkownika Koryckiego, któremu udało się przebić przez pierścień przeciwnika.

6.    W bitwie pod Warką, 7 kwietnia 1656 roku, pięciotysięczne wojsko polskie (wyłącznie jazda), dowodzone przez regimentarza koronego Stefana Czarnieckiego i marszałka wielkiego koronnego Jerzego Lubomirskiego, rozbiło korpus szwedzki margrabiego Fryderyka Baden-Durlach, liczący około 4500 rajtarów i dragonów. Z pogromu ocalało zaledwie 700 Szwedów, gdy po stronie polskiej było tylko kilkudziesięciu zabitych i około stu rannych.

7.    W bitwie pod Dubienką, 18 lipca 1792 roku, dywizja Tadeusza Kościuszki (5300 ludzi, 24 działa) przez cały dzień stawiała skuteczny opór dwom korpusom rosyjskim Kutuzowa i Dunina (razem 25 000 ludzi i 108 dział), uniemożliwiając dowództwu rosyjskiemu osaczenie korpusu księcia Poniatowskiego. Polacy stracili pod Dubienką 900 ludzi i 6 dział, Rosjanie około 2000 ludzi.

8.    W bitwie pod Szczekocinami, 6 czerwca 1794 roku, piętnastotysięczna armia polska pod dowództwem Tadeusza Kościuszki (33 działa) została pobita przez korpus rosyjski Denisowa (14 000 ludzi) i dwunastoty-sięczną armię pruską dowodzoną przez króla Fryderyka Wilhelma II (razem 134 działa). Polacy utracili około 2000 ludzi w zabitych.

9.    W bitwie pod Wrześnią, zwaną też bitwą pod Sokołowem, 2 maja 1848 roku około 2000 powstańców wielkopolskich pod dowództwem Ludwika Mierosław-

193

13 500 zagadek o dawnym wojsku