10346 skanuj0004 (214)

Terminologia dotycząca okresu adolescencji nie jest ujednolicona. Najczęściej nazwą tą obejmuje się okres życia przypadający, jak już wspomniano, na lata mięl dzy 10. a 20. r.ż. Dla młodzieży studiującej okres ten trwa dłużej, niż dla wcześnim wchodzącej w świat ludzi dorosłych. Jest też intencjonalnie wydłużany, bowiem młodość stała się autonomiczną wartością.

W adolescencji człowiek uzyskuje dwie zdolności istotne dla jego dalszego rozl woju: zdolność do dawania nowego życia oraz zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia. Rozwój każdej z tych zdolności przypada na różnj wiek i rozdziela okres adolescencji na dwie fazy, które w przybliżeniu oddziela 16. r.ż. Fazę pierwszą określa się obecnie najczęściej jako wczesną adolescencja (lub wiek dorastania), a drugą jako późną adolescencję (lub wiek młodzieńczym Terminy te będą stosowane w niniejszym opracowaniu¹.

W naukach medycznych okres biologicznych przemian organizmu nosi nazwa dojrzewanie, przy czym wyodrębnia się jego fazę wstępną, zwaną pokwitaniem. Na jej określenie używa się też terminu faza pubertalna (z łac. pubertas — wiek podras tania* Niezależnie od terminologii oraz niejednolitej periodyzacji (por. t. 1, s. 232* rozwój obejmuje najpierw gotowość organizmu do reprodukcji gatunku (wczesną! adolescencja), a dopiero po niej nabywanie kompetencji osobistych i społeczny* (późna adolescencja). Fazę, w której czynniki biologiczne odgrywają pierwszy rzędną rolę, można poetycko nazwać „fazą poczwarki”, natomiast fazę dorastał* psychologicznego i społecznego - „fazą motyla” (Obuchowska, 1982, s. 134). I Kolejność następujących po sobie faz staje się powodem wielu problemów tego okresu rozwoju człowieka, przy czym dotykają one nie tylko samą młodzież, ale także jej rodziców oraz szersze społeczeństwo. Problemy, oraz związane z nimi trud-j ności, są odmienne w każdej z faz adolescencji, a na ich przełomie (około 16. r.ża występuje tzw. kiyzys tożsamości (Erikson, 1968)². Jest on definiowany jako okrej w rozwoju tożsamości, podczas którego młody człowiek musi dokonywać wyborcy między ważnymi dla niego alternatywami. Według Eriksona sposób pokonania kryl zysu, rozwiązania pojawiających się wówczas problemów własnej tożsamości, dęty minuje w znacznym stopniu dalszy psychiczny rozwój młodego człowieka.

Młodzieńczy kryzys tożsamości nie zawsze ma miejsce, a przechodzenie z jedna fazy w drugą może przebiegać niemal niezauważalnie. Dla jednych okresem burzliwym i trudnym jest wczesna adolescencja, inni przechodzą przez ten etap życia bez wstrzm sów. Dla niektórych problemy niesie ze sobą dopiero późna adolescencja - trudno im znaleźć sobie miejsce wśród zastanych norm i układów społecznych. Adolescencja ma przebieg heterogenijny (Zazzo, 1972). Młodzież stanowi grupę społeczną o dużym indywidualnym zróżnicowaniu, a nasza wiedza dotycząca tego zróżnicowania jest wciąż niewielka. Nie znamy np. zmieniających się różnic między młodzieżą miejska

166

1

   W polskiej psychologii rozwojowej również R. Łapińska i M. Żebrowska wyróżniły dwie faz\ wieku przejściowego od dzieciństwa do dorosłości, pierwszą z nich nazywając wiekiem dorastanm drugą wiekiem młodzieńczym (Psychologia rozwoju..., 1986, s. 383).

2

   Na przełomowe znaczenie 16. r.ż. (przy indywidualnych odchyleniach) wskazuje m.in. nasilam się w tym wieku konfliktów szkolnych młodzieży (Sobańska, 1965) oraz, zwłaszcza u chłopców, syn™ tomów neurotyczności (Obuchowska, 1983).