11069 img661

Tabela 2. Oczekiwania jako wyraz klimatu opinii

Test gotowości do wypowiedzi o przyszłym kierunku rozwoju opinii na przykładzie pytania o uznanie NRD w styczniu 1971.

Pytanie: Co, twoim zdaniem, będzie dalej, jakie będą poglądy za rok: Czy więcej czy mniej osób niż dzisiaj będzie się opowiadało za uznaniem NRD jako drugiego państwa niemieckiego?

	Ludność od szesnastego roku życia (%)
Za rok więcej osób będzie za uznaniem NRD	45
Więcej będzie przeciw	16
Nie wiem	39
	100
	n = 1979

Źródło: Allensbacher Archiv, IfD-Umfrage 2068.

Trochę mniej pewne są wypowiedzi o przyszłości. Ale i takie pytanie nie trafia w próżnię. W styczniu 1971 roku ponad trzy piąte ankietowanych wyraziło przypuszczenie, jak będą się rozwijać opinie. Oczekiwania były bardzo jednoznaczne: 45 procent uważało, że więcej, a 16 procent, że mniej ludzi będzie popierało uznanie NRD jako drugiego państwa niemieckiego (tabela 2). Wynik przypominał obserwacje z roku 1965. Na pytanie: „Jak sądzisz, kto wygra wybory?” zdecydowana większość nie odpowiedziała bynajmniej: „Skąd mam wiedzieć?”, choć z uwagi na dane demoskopowe, które z miesiąca na miesiąc wskazywały na coraz bardziej równorzędną walkę, byłaby to przecież odpowiedź bardzo rozsądna. Jednak oczekiwania coraz wyraźniej się rozwarstwiały, co ostatecznie zaważyło na wzroście liczby zwolenników CDU/CSU w ostatniej minucie. Przekładając spostrzeżenia z roku 1965 na rok 1971, należało oczekiwać spirali milczenia na korzyść uznania NRD.

Odkrycie nowej zdolności człowieka, jaką jest rozpoznawanie klimatu opinii

Pozostańmy jednak najpierw przy badaniach, w jakim stopniu hipoteza milczenia sprawdza się empirycznie. Po pierwszej próbie ze stycznia 1971 roku nastąpiły podobne serie pytań, w których zawsze potwierdzało się,

Która opcja się wzmacnia, a która słabnie?

Większość ludzi przypisuje sobie wiedzę, która opcja w spornej kwestii zyskuje przewagę.

tabela pokazuje jako ilustrację 6 spośród około 25 testów na podstawie 1000 lub 2000 wywiadów z reprezentatywnymi próbami ludności. Pytanie brzmiało: „Co, twoim zdaniem, będzie dalej, jakie będą poglądy za rok: Czy więcej czy mniej osób niż dzisiaj będzie się opowiadać za...?”.

Zagadnienia, w których oczekiwano oceny, pik rozwiną się opinie na temat następujących kwestii:	Odsetek ankietowanych, którzy podali ocenę, jak rozwiną się opinie w najbliższej przyszłości (w ciągu roku) (%)
1 l/.nanie NRD (styczeń 1971)	61
Poparcie lub sprzeciw wobec społeczeństwa osiągnięć	68
(sierpień 1972)
Współżycie młodej pary bez ślubu (luty 1973)	79
Więcej władzy politycznej dla Franza Josefa StrauBa	72
(marzec/kwiecień 1975)
Poparcie lub sprzeciw wobec kary śmierci (lipiec/sier-	87
pień 1977)
lludowa nowych elektrowni jądrowych (marzec 1979)	81
‘.minia konkretnych odpowiedzi, jak rozwiną się opinie	75
na temat 27 kwestii

) i u tli o: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 2068, 2084, 2090, 3013, 3046, 3065.

.•<• ludność w pewnym stopniu dostrzega opinie większościowe i mniej-i/,uściowe, rozkład częstotliwości poglądów za i przeciw, i to zupełnie niezależnie od tego, czy i jakie dane demoskopowe zostały opublikowane. całkiem tak samo jak w roku 1965 (tabela 3).

W roku wyborczym 1976 porównano systematycznie oba pytania, któ-lymi od roku 1965 i 1971 mierzono postrzeganie natężenia pola opinii: Kio wygra wybory?”, „Co myśli większość ludzi?”. Oba narzędzia wskazywały to samo, lecz pytanie: „Czy większości podoba się CDU/CSU, czy tez sądzisz, że jest inaczej?” okazało się bardziej czułym, a więc skutecz-mejszym narzędziem pomiarowym, odchylenia w górę i w dół w ocenie popularności partii przebiegały równolegle, ale były zdecydowanie więk-n/r (ryc. 3).

31