67102 img663

Ryc. 6. Załamanie klimatu opinii przed wyborami do Landtagu w Nadrenii-Palatynacie

Preferencje wyborcze: CDU s⁸*™"**⁸⁸**

Obserwacja klimatu: „Sądzę, że większość osób w Nadrenii-Palatynacie sympatyzuje z CDU” ssasass*

Źródło: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 3114, 3141, 3153/1, 3156, 3158.

Ryc. 7. Quasi-statystyczna zdolność postrzegania klimatu opinii Anglii

Pytania:

„Gdyby jutro odbyły się wybory do parlamentu, którą partię byś poparł?”

„Niezależnie od osobistej opinii, czy sądzisz, że większość ludzi w Wielkiej Brytanii lubi konserwatystów, czy też, twoim zdaniem, jest inaczej?"

Poparłbym konserwatystów s*⁵*®⁸⁸**®

czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

Źródło: Gallup Political lndex.

stytut Gallupa zdecydował się również zbadać zdolność postrzegania klimatu opinii przez społeczeństwo angielskie. Preferencje wyborcze w Anglii wydawały się znacznie mniej zdecydowane niż w RFN, lecz zdolność postrzegania klimatu była widoczna także u Anglików (ryc. 7).

Na ile pytań rozciąga się zatem zdolność postrzegania klimatu? Nale-ży przyjąć, że na bieżąco wprowadza się do obserwacji setki tematów. Od marca 1971 roku mamy dane umożliwiające porównanie nastawienia ludności do kary śmierci i poglądów o klimacie opinii w tej materii. Brak natomiast pomiarów z lat 1972-1975, ponieważ wówczas trzeba było sięg-ni|ć po inne, pilniejsze kwestie, aby empirycznie sprawdzić spiralę milczenia. To, co uzyskano z sześciu pomiarów w latach 1971-1979, potwierdza jednak, że zachodzące zmiany opinii niezawodnie odzwierciedlają sie w postrzeganiu klimatu (ryc. 8, 9).

Czasami zdarzają się zaburzenia postrzegania, które na ogół funkcjonuje lak dobrze, że każdy przypadek zniekształcenia wydaje się niezwy-I Ic interesujący. W takich sytuacjach musi w jakiś sposób następować

Ryc. 8. Opinie i klimat opinii

Ukąd ludzie jako zbiorowość wiedzą, że opinia umacnia się lub zanika? i) pin la: „Jestem za karą śmierci”

Klimat opinii: „Większość jest za karą śmierci” mmmmmm

44

30%

22%

marzec czerwiec 1972 1871

październik 1975 sierpień 1977 styczeń 1976

marzec

1979

i ń (II o: Allensbacher Archiv„ IfD-Umfragen 2069, 2083, 3020, 3023, 3046, 3065.

35