11106 lichtarski (188)

376 8. Wipółprao pmdłiębiofłtwł z innymi podmiotami gołpodiraymi

oddzielne ciągi (linie) zasilania i gdy część produktów niektórych jednostek nic będzie miała wewnętrznego zastosowania.

Konglomerat charakteryzuje się tym. że w jego skład wchodzą jednostki zajmujące się odmienną działalnością i pomiędzy którymi nie ma w zasadzie powiązań produkcyjnych.

Z przeglądu typów gospodarczych przedsiębiorstw wynika wyraźnie, które z nich cechuje współdziałanie produkcyjne, a które takich powiązań nie mają.

Niezależnie jednak od tego. w przedsiębiorstwach poszczególnych typów, z uwagi min. na ich skalę wielkości, mogą działać jednostki gospodarcze w zakresie faz przed- i poprodukcyjnych, pomocniczych oraz finansowych. To zaplecze może służyć wszystkim lub tylko niektórym jednostkom danego typu gospodarczego przedsiębiorstw. Dlatego też sfera współpracy między jednostkami gospodarczymi przedsiębiorstwa skoncentrowanego organizacyjnie może objąć szeroki krąg zagadnień. Zależy to też od swobody działania jednostek gospodarczych. W przedsiębiorstwie wielozakładowym może to być wymuszone argumentami administracyjnymi, a w koncernie głównie metodami ekonomicznymi Argumenty ekonomiczne są niewątpliwie .maturalną" zachętą do współdziałania jednostek gospodarczych wewnątrz przedsiębiorstwa.

Współdziałanie jednostek może objąć wszystkie lub tylko niektóre funkcje organiczne. W zakresie badań i rozwoju (b+r) będą współpracować jednostki branżowe i (z pewnymi ograniczeniami) jednostki układu pionowego. Jednostki konglomeratowe albo tworzą własne zaplecze, albo korzystają z usług obcych jednostek naukowo-badawczych. Jednostki układu pionowego mogą również wykorzystać własne lub obce jednostki w zakresie technologii gdy np. jednostka badawcza przedsiębiorstwa zajmuje się badaniami tylko w zakresie konstrukcji.

Techniczne przygotowanie produkcji wiąże jednostki układu branżowego, gdy nic mają one własnych komórek tego rodzaju. Nowe konstrukcje i technologie (również normy i standardy) opracowuje się zazwyczaj albo w jednostce specjalistycznej. albo w jednej z branżowych. Powoduje to konieczność wewnętrznego współdziałania jednostek branżowych. W przedsiębiorstwach układu pionowego przygotowanie produkcji może być rozproszone, a współpraca może dotyczyć tylko konstrukcji W konglomeracie nic ma współdziałania w zakresie technicznego przygotowania produkcji

Współpraca produkcyjna dominuje w przedsiębiorstwach układu pionowego. Najsilniej występuje w kombinatach. W przedsiębiorstwach układu kooperacyjnego zakres współpracy produkcyjnej nigdy nie jest pełen, choćby ze względu na zmienność wytwarzanych wyrobów i elementów konstrukcyjnych. Dużą rolę odgrywają też ceny: gdy dane elementy można taniej pozyskać z zewnątrz i nie ma przymusu ze strony centrum kierowniczego, kooperacja wewnętrzna może ulec znacznemu ograniczeniu.

Współpraca produkcyjna w przedsiębiorstwie branżowym może nastąpić, gdy jest to korzystne dla poszczególnych jednostek. Kooperacja może tu mieć charakter wielostronny. Każda z jednostek może się bowiem specjalizować w produkcji i usługach jednego rodzaju. Korzystanie z nich może być opłacalne dla pozostałych.

Istotne znaczenie dla układu branżowego ma współpraca w zakresie produkcji pomocniczej, a to z uwagi na podobieństwo procesów technologicznych, parku maszynowego itd. Umożliwia ono jednostkom korzystanie ze wspólnej produkcji narzędzi, niektórych rodzajów remontów, transportu itp. Funkcje te mogą pełnić jednostki branżowe lub wyspecjalizowane. W pozostałych układach możliwości współpracy w produkcji pomocniczej są ograniczone. Decyduje o tym odmienność realizowanych w nich procesów technologicznych. Jedynie w kombinatach, w których występuje zwartość terytorialna, współpraca może obejmować gospodarkę energetyczną, cieplną, wodną itp.

W zakresie zaopatrzenia możliwość współpracy mają wszystkie typy przedsiębiorstw (z wyjątkiem konglomeratu). Jest to korzystne, ponieważ pozwala na zakup materiałów po niższych cenach. Dotyczy to zwłaszcza układu branżowego, w którym jedna z jednostek wewnętrznych może się zająć zaopatrzeniem we wspólnie używane materiały. Współpraca może polegać również na tym, że każda jednostka specjalizuje się w sprowadzaniu tylko niektórych materiałów wspólnych. Przedsiębiorstwo może wreszcie powołać specjalistyczną jednostkę zaopatrzenia. Odpowiednie rozwiązania mogą mieć zastosowanie w układach pionowych, ale ze znacznymi ograniczeniami w porównaniu do przedsiębiorstwa branżowego (ze względu na różnorodność materiałów).

Funkcja zbytu bardziej łączy jednostki gospodarcze, jeżeli wykluczymy możliwość wewnętrznej konkurencji między nimi (bowiem i takie sytuacje się zdarzają). Współpraca ta pozwala rozszerzać gamę towarów oferowanych odbiorcom. obniża koszty transportu i inne koszty sprzedaży (w tym reklamy); może się też ziścić w powoływaniu wspólnycb(cj) jednostek(ki) gospodarczych(ej) zajmują-cych(cj) się marketingiem, sprzedażą lub eksportem. W pewnych warunkach, gdy jednostki działają na oddzielnych rynkach, mogą one sprzedawać na nich niektóre dobra każdej z pozostałych. Jest to nie tylko tańsze, ale może też wpłynąć na rozszerzenie rynków zbytu wszystkich jednostek.

W skoncentrowanych organizacyjnie przedsiębiorstwach współpraca obejmuje rówmież szeroko rozumianą działalność inwestycyjną. Dotyczy ona zarówno inwestowania w poszczególnych jednostkach z wykorzystaniem środków wszystkich pozostałych, budowy lub zakupu wspólnych obiektów, jak i organizacji gospodarczych. Inwestycje te wiążą i wzajemnie uzależniają jednostki. Ma to szczególne znaczenie w przedsiębiorstwach wielozakładowych. W koncernach wspólne inwestycje lub inwestycje w poszczególnych jednostkach opierają się na udziałach kapitałowych. Zapewnia to każdej jednostce ochronę jej interesów.