12934 skanuj0013

wolnie twa ani własności prywatnej. Ale ten świat jasności, pogody, łatwego i błogiego życia to zarazem świat mroków i grozy. Epoka Saturna to czasy ofiar składanych z ludzi, a Kronos pożerał swe dzieci. Nawet żywiołowa żyzność ziemi ma mroczne strony. Pierwszy wiek jawi się więc jako era wybujałego, bezładnego tworzenia, gdy rodziły się potwory i giganty.

Dwa przeciwstawne obrazy już to splatają się z sobą nierozłącznie, już to porządkujący wysiłek umysłu rozdziela je i widzimy, jak mitologia przeciwstawia sobie epoki i ukazuje Wiek Złoty jako następujący po Chaosie. Chaos i Wiek Złoty stanowią jakby dwa oblicza tej samej imagina-cyjnej rzeczywistości, rzeczywistości świata bez norm, z którego wyłonił się świat podległy normom, w jakim dziś żyją ludzie. Tamten świat przeciwstawia się światu dzisiejszemu jako dziedzina mitu dziedzinie historii; historia rozpoczyna się z chwilą,' gdy mit dobiega końca. Zachodzi tu także przeciwstawienie między światem marzenia a światem jawy. Jest to także epoka próżniactwa, obfitości, hojności; człowiek skazany na pracę, ubóstwo i oszczędzanie nadaremno wygląda jej powrotu?

Równocześnie okres ten w sposób mniej lub bardziej oczywisty przedstawia dzieciństwo. Aby się o tym przekonać, nie ma potrzeby odwoływać się do owej serdecznej tęsknoty, do skłonności przejawianej przez pamięć, dzięki której dorośli upiększają wspomnienie młodych lat, jawiących się jako okres poświęcony bez reszty zabawie, wolny od trosk, na przekór prawdopodobieństwu zapamiętany jako wieczyste święto w ogrodach Edenu. Niewątpliwie jednak te dwie koncepcje: praczasów świata i ,,kwietnego raju dziecięcych miłości" — pozostają w bliskim związku.

Zresztą faktem jest, że przed obrzędami inicjacyjnymi, wprowadzającymi młodzież w ramy spo-ie czne, działalność młodych ludzi nie podlega zakazom ograniczającym poczynania człowieka dorosłego; podobnie przed zawarciem związku małżeńskiego życie seksualne młodzieży jest na ogół jak najswobodniejsze. Dzieje się tak, jakby jednostka nie należała jeszcze do ładu świata, a zatem jakby naruszenie przez nią praw, które jej nie dotyczą, nie zagrażało światu. Można by powiedzieć, że jednostka żyje w młodości niejako na marginesie unormowanego świata oraz na marginesie zorganizowanej społeczności. Należy ona tylko połowicznie do kosmosu, nie zerwała jeszcze wszystkich więzów z baśniowym światem, z jakimś zaświatem, skąd praprzodkowie dobyli jej duszę, by złożyć ją w łonie kobiety-matki i dzięki temu zapewnić owej duszy odrodzenie.

W przeciwieństwie do ładu „historii przyrodzonej” — pierwotny wiek świata reprezentuje czasy powszechnego zamętu, o których niepodobna myśleć bez trwogi. U Eskimosów sprzeczne aspekty praery są z sobą jak najściślej związane. Ma ona cechy niezróżnicowanego chaosu: wszystko pogrążone było w ciemnościach, na ziemi nie było światła, nie można było dojrzeć ani ładów, ani morza. Ludzie, podobnie jak zwierzęta, nie różnili się między sobą. Mówili takim samym językiem, mieszkali w podobnych domach, tak samo wyprawiali się na łowy. W opisach tej epoki wyróżnić można cechy służące zazwyczaj do odmalowywania Wieku Złotego: talizmany miały wówczas niezwykłą moc, można było dzięki nim przeobrazić się w zwierzę, roślinę, kamyk. Obgryziony szkielet karibu znów porastał mięsem. Łopatki do śniegu same przenosiły się z miejsca na miejsce i nie trzeba ich było dźwigać.

Ta ostatnia możliwość ujawnia już jednak w sposób znamienny jakąś mieszaninę nostalgii i obawy, świadczy o tęsknocie za światem, gdzie wszystko dokonywałoby się bez wysiłku, ale zara-