skanuj0108 (12)

220 AKSIOKK.IA I I Y< /SA

wiekowi właściwy świat wartości moralnych, nic wystarczy, jak to ma miejsce w omawianej koncepcji, wskazać na godność przysługującą osobie ludzkiej. Obok tego trzeba w strukturze tejże osoby wyodrębnić jeszcze inne czynniki. które kształtują wewnętrzną, gatunkową określoność poszczególnych wartości i stwarzają w ten sposób podstawę do sformułowania odpowiednich ocen. Ale temu aspektów i zagadnienia nic poświęcili autorzy interesującego nas poglądu należytej uwagi.

Sprecyzowanie stanowiska

Krytyczna ocena przedłożonych przez autorów tomistycznych rozwiązań nic oznacza bynajmniej odmówienia im wszelkiej słuszności. Szczególnie dwa ostatnie rozwiązania zawierają w sobie elementy, bez których nic może być mowy o wyczerpującym wyjaśnieniu mechanizmu kształtowania się wartości moralnych Musi ono uwzględnić zarówno godność osoby ludzkiej, jak i jej naturę. Już w analizie filozoficznej został podkreślony wewnętrzny związek zachodzący między wartościami moralnymi a ludzką osobą. Wartości moralne zostały tam zinterpretowane jako idealne wzorce doskonalenia się osoby ludzkiej. To ustalenie służy za orientacyjny punkt wyjścia w przyjętym rozwiązaniu. Musi ono jednak, aby uniknąć wytkniętych koncepcjom tomistycznym braków, wykazać, z jakiego ontycznego gruntu wyrasta właściwa wartościom moralnym idealna wzorczość, jaki stwarzają obiektywny mechanizm. Wyrazem tak zorientowanego poglądu jest formuła jego podstawowej tezy. Brzmi ona następująco: zasadą konstytutywną obiektywnych i absolutnych wartości moralnych jest natura osoby ludzkiej integralna i cclowościowo uporządkowana. Najlep szym wprowadzeniem w zrozumienie właściwego sensu tego twierdzenia będzie wyjaśnienie podstawowych terminów w- nim występujących.

Znaczenie terminów zasada konstytutywna " i „natura osoby ludzkiej integralna i cclowościowo uporządkowana "

W formie krótkiego przypomnienia należy podać określenie zasady konstytutywnej wartości moralnych. W etyce chrześcijańskiej termin ten ozna cza jakiś podstawowy czynnik czy też zespól czynników, które kształtują i tworzą właściwą wartościom moralnym specyficzną rzeczywistość moralną, dzięki której przysługują im cechy powszechności i niezmienności Sens ten można też wyrazić za pomocą zwrotu: zasada konstytutywna dc terminuje obiektywną treść wartości moralnych. Tak jak pierwiastek rozumny (dusza) determinuje gatunkową treść natury lud/kicj. tak samo z.i

nula konstytutywna wartości moralnych umieszcza je w obiektywnej r/c v zywislości, czyniąc z nich określoną kategorią ontologiczną.

Punkt ciężkości naszych rozważań spoczywa jednak na terminie „natu-i.i osoby ludzkiej integralna i uporządkowana". Jak len termin rozumieć? Ponieważ jest to pojęcie złożone, trzeba wyodrębnić w nim poszczególne części składowe i omówić je po kolei. Określimy więc wpierw, co to jest natura osoby ludzkiej integralna, następnie zaś - ta sama natura, ale już uporządkowana. A mianowicie:

a)    natura osoby ludzkiej Integralna, czyli całkowita, oznacza całego . /łowicka we wszystkich wymiarach jego rzeczywistości. Jest to więc najpierw byt psychofizyczny, złożony z duszy i ciała jako podstawowych Isto-lowych pierwiastków jego natury.

ISyt ten istniejąc w święcie rzeczywistym, wy posażony jest w odpowiedni • zespoły władz i uzdolnień, wśród których wyróżniamy trzy warstwy, wegetatywną, zmysłow ą oraz rozumną.

Ponadto byt ten pozostaje w odpowiednich relacjach do innych bytów do Boga, ludzi oraz przyrody.

( ałość tych elementów (dusza i ciało, w ładze wegetatywne, zmysłowe, i rozumne, podstawowe relacje), o ile składają się na scaloną wewnętrznie jedność rzeczywistego bytu ludzkiego stanowi naturę ludzką intcgral-i i Można by ją nazwać naturą egzystencjalną (aczkolwiek nie chodzi o cg-/YNtcncjalistyczną koncepcję człowieka);

b)    natura ludzka uporządkowana. W pojęciu uporządkowania natury ludzkiej wyraża się idea ładu tkw iącego w rozumnej naturze człowieka i sta ■łowiącego czynnik określający bezpośrednio obiektywną treść wartości moralnych. Zawiera ona w sobie znowu dwa pierwiastki składowe, perso-n.ilistyc/ny i perfekcjonistyczny.

I Pierwiastek personallstyczny. W strukturze porządku moralnego zajmuje on miejsce centralne. Mianowicie dzięki duchowości i rozumności swo-i natury człow iek jest przede wszystkim osobą. W porządku bytów' sub-lancjalnych osoba stanowi najwyższą doskonałość bytową. Dzieje się tak dlatego, że w osobowości człow ieka dochodzi do głosu przede wszystkim l< •.» duchowa rozumność, dalej - tą rozumnością uwarunkowana świadomi - ^ '•amego siebie (świadomość swojego, ja”) oraz odpow iadająca jej w ol-i Na tych duchowych doskonałościach zasadza się wielkość czlow ieka, I tura w .uunkujc jego wyższość nad innymi stworzeniami. Duchowe wypo-•• i .-mc natury człowieka sprawia też. że ze wszystkich bytów zbliża się on i. i|hard/iej do Bytu absolutnego. Na tych podstawach oparte osobowe podo-