12941 img990

W pracach wchodzących w zakres nie tylko socjolingwistyki, ale i psycholingwistyki, stylistyki, niektórych nurtów językoznawstwa ogólnego zwraca się uwagę na idiolektalne realizacje języka. Na idio-lekty pisane i mówione. Język realizuje się poprzez jednostkowe wypowiedzi (parole), które stanowią realność mowy. Idiolekty interesują

106

Psycholekty

²² Por. J. Masłowski, J. Mitarski: Niektóre postacie ekspresji chorych na schizofrenię. Ekspresja słowna. W: Schizofrenia. Red. A. Kępiński. Warszawa 1974, s. 52—65; K. D z i e d z i 6 1, K. Urban: Mowa osób chorych na schizofrenię jako przedmiot badań lingwistycznych. Zarys problematyki. W: Współczesna polszczyzna i jej odmiany..., s. 100—113 i podaną tam bibliografię.

cze, lepszym językiem niż inne magazyny. Dobrze i swobodnie prowadzony magazyn telewizyjny „Jutro poniedziałek” odbiega pod względem językowym od oficjalnego żargonu dziennikarskiego innych audycji publicystycznych czy od nieporadnego języka sprawozdań sportowych. Wydaje się, iż kobiety tkwią silniej w sferze codziennego języka i umieją się nim posługiwać nawet w sytuacjach oficjalnych.

Terminem tym chcę nazwać (e realizacje języka, które,, są,_uzależ-nione od cgytmików natury psychicznej. Interesuje się nimi psychologia języka i psycholingwistyka, ponieważ jednak zjawisko chorób psychicznych jest dzisiaj zjawskiem społecznym, powinny psycholekty interesować także socjolingwistykę. Idzie nie o dewiacje o podłożu patologicznym (np. afazję, alalię), ale o choroby psychiczne i psychosomatyczne, takie jak neurastenia i schizofrenia, których źródłem bywają także uwarunkowania społeczne. Niewiele jest w Polsce prac z tej dziedziny wiedzy²², ale zarysowują one ciekawe zjawiska, wskazujące na typowe sposoby werbalizacji tekstu ludzi cierpiących na określony rodzaj choroby. Człowiek i jego język stanowi pewną jedność czynników bio-psycho-społecznych, których nierzadko nie da się oddzielić i które manifestują się równocześnie w konkretnych wypowiedziach. U źródeł wielu dewiacji językowych, trudności związanych z komunikowaniem się, z poprawnym generowaniem tekstów tkwią różne sprzężone przyczyny. Wiadomą jest rzeczą, jaki wpływ negatywny wywierają anormalne warunki społeczno-cywilizacyjne, wywołujące stany alienacji, depresji, frustracji, agresji itp., które mogą się manifestować nie tylko w jednostkowych, ale i grupowych działaniach i zachowaniach językowych. Sygnalizuję tutaj jedynie ten problem.