12395 skanuj0011

78

systemu pedagogicznego, tj. teorii nauczania i wychowania, do organizacji oraz kierunku szkolnictwa i oświaty oraz do celów nauczania i wychowania”¹. Ideał oderwany od systemu pedagogicznego nie ma żadnej wartości praktycznej, jest pusty. Właściwy stosunek systemu i ideału powinien być taki, że ideał występuje w roli kierowniczej w stosunku do systemu, a system z kolei wypełnia go treścią.

Podobnie jest też ze stosunkiem ideału do celów nauczania i wychowania. Cele bez ideału - jak twierdzi Kazimierz Sośnicki w Pedagogice zasad — są puste, dopiero ideał wypełnia je treścią, określając osobowość jednostki i merytoryczne znaczenie wykształcenia”². Ideał wychowania współczesnego człowieka powinien opierać się według S. Nalaskowskiego na trzech następujących wartościach: wolności, odpowiedzialności i godności. Zgodnie z takim podejściem, uosobieniem nowego ideału wychowania jest „człowiek o wszechstronnie rozwiniętej psychice, miłujący wolność, odznaczający się wysokim poczuciem odpowiedzialności i szanujący godność ludzką, własną i innych”³.

Tak skonstruowany ideał wychowania wyznacza wykonanie w procesie kształcenia następujących zadań:

—    „w zakresie wychowania dla wolności dać takie wykształcenie, które ukierunkuje umysł, uczucia i wolę ucznia na aktywne poszukiwanie i zdobywanie wiedzy naukowej; uwrażliwi jego psychikę na problemy etyczno--moralne oraz pobudzi wolę do twórczego uczestnictwa we współczesnej kulturze i sztuce;

—    w zakresie wychowania dla odpowiedzialności ukształtowanie takich dyspozycji, które umożliwią uczniowi wzięcie odpowiedzialności za własny rozwój psychiczny i fizyczny, za zachowanie i jego skutki wobec innych ludzi oraz za swój stosunek do narodu polskiego i mniejszości narodowych, do państwa, a nawet ludzkości;

—    w zakresie realizowania w wychowaniu idei godności ludzkiej wyrabianie takich cech, które pozwolą uznawać i szanować prawo drugiego człowieka do godności”⁴.

Ideał wychowania określa treść celu nauczania i uczenia się, którym jest wykształcenie. Rozumiane wąsko oznacza rezultat nauczania obejmujący rozwój umysłowy człowieka, a szeroko - wynik kształcenia, w którym zawiera się rozwój intelektu i charakteru człowieka oraz określony stosunek obu tych składników do siebie⁵.

Istotną rolę w określaniu celów współczesnej edukacji odgrywają wydawane przez UNESCO raporty edukacyjne, a szczególnie Edgara Faure’a Uczyć się, aby być (1975) oraz Jaąuesa Delorse’a Edukacja - w niej jest ukryty skarb (1998). Z ich analizy, a także z obecnej filozofii edukacyjnej wynika, że celem współczesnej

1

   Ibidem, s. 15.

2

   Podaję za: S. Nalaskowski, O ideale..., op. cit. 16.

3

   Ibidem, s. 42.

4

   Ibidem, s. 42.

5

   Ibidem, 61.