14331 Scan12 (3)

I

I

\ !i,

i i;

li?

powiedź na zagrożenia niejednokrotnie wymagać będzie zaangażowania sił międzynarodowych²⁸.

Powyższe czynniki znacznie utrudniają proces planowania i działania niemal w każdej sferze funkcjonowania państwa, Dia przeciwdziałania nie ma znacźenia, w jakiej skali pojawiają się wyzwania. Elementem kluczowym jest stała gotowość²⁸, która będzie odpowiedzią na pytania: jaka będzie natura następnej katastrofy czy kryzysu? Czy pojawią się jakieś ostrzeżenia, czy będzie czas na przygotowania?

I najważniejsze pytanie, gdzie będzie miał miejsce następny kryzys? Niestety, nie można na te pytania z reguły trafnie odpowiedzieć. Analitycy i planiści zajmujący się tą problematyką mogą tylko próbować zidentyfikować potencjalne zagrożenia, przeanalizować i oszacować ich skalę, a następnie zaproponować warianty rozwiązań. Na tym gruncie duże możliwości wsparcia będzie miała geografia bezpieczeństwa poprzez zastosowanie swoistych metod badań i kompleksowego podejścia specyficznego dla geografii w ogóle.

Ogólnie w literaturze przedmiotu przedstawia się różne klasyfikacje zagrożeń, które jak już wcześniej zaznaczono, mogą mieć zróżnicowany zasięg, charakter i specyficzną naturę. Ponadto pewien problem z ich oceną wynika stąd, że w każdym okresie czasu, w zależności od rozwoju sytuacji w świecie, występuje różna ocena (ranga) tych samych zagrożeń lub jako najważniejsze wskazywane są zupełnie inne z ogólnie zdefiniowanego ich zbioru (katalogu).    """

/ TJa przykład były prezydent USA Georg Bush, w opracowaniu pt. Kto jest wro-_ygiem?, wymienia zagrożenia polityczne współczesnego świata w następującej kolejności: rozwój nacjonalizmów, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia -jądrowej i chemicznej, terroryzm i narkotyki, rozpad imperium radzieckiego i związane z tym zagrożenia.    ^ ""

--___Następuje również- rozszerzenieTormuhr zagrożeń, np. deklaracja państw NATO,

dodałsTdo zagrażeń militarnych i zakresu kontroli zbrojeń i środków budowy zaufania nowe elementy: brak równowagi między siłami zbrojnymi, napięcia występujące wewnątrz państw, napięcia między państwami, zwłaszcza w rejonach przygranicznych, nieprzewidywalność i brak jawności militarnych intencji wielu państw, brak pełnej implementacji porozumień w zakresie kontroli zbrojeń, brak demokratycznej kontroli i kierownictwa przez konstytucyjnie ustanowione władze nad siłami zbrojnymi, paramilitarnymi i bezpieczeństwa, utrzymywanie i rozbudowywanie sił zbrojnych ponad miarę niezbędną do skutecznej obrony, brak wymiany informacji dotyczących rozmiaru, struktury i intencji sil zbrojnych, nieakceptowanie liczebnych limitów sił zbrojnych; trudność weryfikacji otrzymywanych informacji. Stałą tendencją jest obecnie zwiększanie się liczby wyzwań i zagrożeń oraz coraz większe ich rozproszenie. Ponadto pojawienie się tzw. ryzyka nowego typu, czyli skutków niedorozwoju cywilizacyjnego, szczupłości zasobów, różnic kulturowych itp., mogących ^{1 2 3} uruchomić masowe migracjeij przestępczość międzynarodową i terroryzm, a szczególnie nowe formy terroryzmu, w tym terroryzminformatyczny i bioterroryzm.

Występujące w gospodarce powiązania i skutki oddziaływań społecznych identyfikują ciągle nowe zagrożenia, rozbudowują szczególnie katalog problemów globalnych. Przykładem tego może być katalog problemów autorstwa byłego przewodniczącego Klubu Rzymskiego Aurelia Peccei, który wymienia 29 pozycji. Są to niekontrolowany przyrost ludności, różnice i podziały społeczne, niesprawiedliwość społeczna, głód i niedożywienie, nędza, bezrobocie, mania wzrostu, inflacja, kryzys energetyczny, obecny lub potencjalny deficyt zasobów, zakłócenia w handlu i płatnościach międzynarodowych, protekcjonizm, analfabetyzm i przestarzały system oświaty, rewolta młodzieży, alienacja, niekontrolowana urbanizacja i upadek miast, przestępstwa i narkotyki, eksplozja gwałtu z jej nowymi formami, bmtalność policji, tortury i terroryzm, pogarda wobec prawa i porządku, szaleństwo nuklearne, niekompetencja instytucji, korupcja polityczna, biurokracja, degradacja środowiska, upadek wartości moralnych, utrata wiary, poczucie niestabilności, brak zrozumienia powyższych problemów i ich związków⁴. Identyfikując prawdopodobne zagrożenia nie sposób byłoby nie wspomnieć Francisa Fukujamę, według którego głównym źródłem zagrożeń mogą być nacjonalizmy regionalne i fundamentalizmy religijne.

Samuel P. Huntington natomiast przestrzega, że może dojść do konfrontacji cywilizacji⁵. Twierdzi on, że w XXI wieku starcia cywilizacji będą.stanowić największe zagrożenie dla pokoju światowego. Jego zdaniem będzie to międzycywiliza-cyjne zderzenie kultur i religii, przy czym najgroźniejsze będą konflikty kulturowe na stykach granic między cywilizacjami.

Z kolei Robert Scales, autor książki Przyszła wojna, wymienia pięć źródeł zagrożeń w XXI wieku. Są to: podział na biednych i bogatych, problemy etniczne, walka o dominację, interesy ekonomiczne, walka o strefy surowców naturalnych.

W zestawieniu opracowanym przez analityków z NATO wyróżniono jedenaście źródeł zagrożeń: masowe migracje Wschód-Zachód, duże trudności gospodarcze, rozprzestrzenianie broni jądrowej, nacjonalizmy, wielkie klęski ekologiczne, konflikty etniczne, spory terytorialne, konflikty bliskowschodnie, terroryzm, wielkie migracje Południe-Północ, eksterminizm religijny. W świetle powyższych rozważań głównymi wyzwaniami dla NATO są: konflikty etniczne, rozprzestrzenianie się broni masowego rażenia, konflikty między państwami niebędącymi członkami NATO mające wpływ na żywotne interesy Sojuszu, terroryzm, masowe migracje ludności spowodowane konfliktami lub klęskami żywiołowymi.

W większości sporządzanych list zagrożeń na pierwszym miejscu wymieniane są kwestie pokoju i bezpieczeństwa, a zwłaszcza zakaz prowadzenia wojny nuklearnej i wyścigu zbrojeń. Zaś na końcu listy znajdują się zagadnienia związane z rozwojem człowieka i jego prawami.

25

1

B. Garvan, Wsparcie geograficzne podczas kryzysu i klęsk żywiołowych, [w:] „Wiadomości Służ

2

by Topograficznej" nr 1 (4). Warszawa 2000, s. 9.

3

“Tamże, s. 9.

4

   Z. Cesarz, E. Stadtmuller, Problemy polityczne współczesnego świata, Uniwersytet Wrocławski, Warszawa 1998, s. 21.

5

   Patrz: S.P. Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, WWL Muza SA., Warszawa 1999, s. 21; Autor wyróżnia dziewięć cywilizacji: zachodnią, latynoamerykańską, prawosławną afrykańską, islamską hinduską buddyjską chińską japońską.