14893 r2

uznać za podstawowe. Zróżnicowanie walorów tworzy natomiast odrębny wymiar przedstawienia w przypadku takich rysunków, jak Klęczący akt kobiecy Georga Kolbego, gdzie występują plamy 20 o różnej jasności, przy czym zróżnicowanie to służy do podkreślenia krągłości bryły. Walor plamy jest zmienną także w rysunku Pierre-Alexandre^,a Wille'a, gdzie jest podstawowym środkiem zróż- 22 nicowania poszczególnych części figur.

_ Barwa

4. Swoiste i nader złożone problemy stawia w rysunku barwa. Bynajmniej nie proste jest określenje, w jakich rysunkach mamy do czynienia z barwą. Oczywiste jest, że barwa jest jedną ze zmiennych w rysunku kredkami; łatwo też się zgodzimy, że rysunek ołówkiem, węglem albo czarnym tuszem na białym papierze nie operuje barwą. Istnieją jednak rysunki, w których barwa występuje substancjalnie, ale które nie zawsze barwą operują jako przedstawienia - na przykład: rysunek sepią albo sangwiną na papierze kremowym, błękitnym albo zielonkawym.

Zastanówmy się nad rysunkiem Antoine'a Watteau, wykonanym sangwiną. Porównując reproduk- 21 cję kolorową ze spotykaną często reprodukcją czarno-białą można określić znaczenie barwy. Otóż wydaje się, że barwa nie odgrywa w przedstawieniu roli barwy w sensie ścisłym: nie wskazuje barwy przedstawianego przedmiotu jako różnej od barw innych przedmiotów - jak w malarstwie - ani też nie wyróżnia żadnej figury przez opozycję do innych, oznaczonych innymi barwami - jak na mapie czy na barwnym wykresie. Ponieważ ta sama barwa jest inwariantem ogółu kresek, nadaje tylko pewne zabarwienie całości formy przedstawiającej, nie wpływając w żaden sposób na formę przedstawianą.

Pewną drugorzędną rolę mogą odgrywać jednak naturalne konotacje barwy kresek (lub kresek i tła). Przedstawienie aktu sangwiną na kremowym papierze pokazuje pewną mimetyczność barwy kresek i tła, kiedy porównamy je z rysunkiem czarną kredką na błękitnym papierze albo niebieską kredką na papierze zielonkawym. Analogicznie rysunek białą kredką na zielonym lub brązowym papierze przedstawia jak gdyby więcej z pejzażu nocnego niż rysunek czarną kredką na papierze kremowym, pokazuje bowiem nie tylko kształty i światłocień, lecz w pewnym stopniu również tonację barwną nocnego krajobrazu.

Drugi rysunek Watteau, Osiem studiów głowy kobiecej, tak wyraźnie operuje w przedstawianiu bar- 24 wq, że zaskakuje poniekąd uświadomienie sobie, z iloma barwami mamy tu do czynienia. Jakoż jest to rysunek wykonany czarną i białą kredką oraz sangwiną na beżowym papierze, barwność nadają mu więc tylko kolor papieru i kolor sangwiny. Jak wykorzystany jest ten dość częsty w siedemnasto- i osiemnastowiecznych rysunkach zestaw?

Zwróćmy uwagę na rysunek w lewym dolnym rogu kartki. Kontur twarzy, brwi, powiek, a także kontury stroju narysowane są sangwiną. Sangwiną narysowane są też obszary zaznaczające cienie na twarzy oraz jaśniejsze pasma włosów. Ocienione pasma włosów narysowane są czarną kredką. Białą kredką nakreślone są obszary przedstawiające blaski na czole i pod lewym okiem; białe zygzaki pokazują też biel kołnierzyka.

Wszystkie te barwy - nie wyłączając czerni i bieli - funkcjonują w rysunku jako barwy, ponieważ różnicują podobne pod innymi względami kreski, stwarzając przez to między wyznaczonymi przez te kreski figurami graficznymi opozycje znaczące w przedstawieniu. Opozycje te nadają barwie

21. antoine watteau Aktor komedii włoskiej