16076 IMG!50 (4)

wpływaniu w jakiś sposób na klórcgokolwick z jej uczestników'. Ujęcie dra-mattifgtcznc eksponuje zatem sytuacyjny aspekt odgrywania rob.

Między tak rozumianym pojęciem roli a wymienionymi poprzednio n składowymi istnieje pewna zależność.

Bowiem -jakpodkreślaGoflman-oroli społeczne) możnamówkwtedy, gdy jakiś wzór działania odgrywany jest przez wykonawcę przed publicznością tego samego rodzaju dostatecznie często, aby ta powtarzalność stała się zauważalna dla obserwatorów i samego odgrywającego. Na dramaturgicznie ujętą rolę składają się według Goflinana takie elementy, jak:

-    caafaak do rob - czyli stopień utożsamienia z mą dla odgrywającej ją jednostki;

-    fasada - standardowe środki wyrazu, które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu;

-    Idcalizacja -czyli próby pokazania się jednostki jako lepszej niż jest om taktycznie; w obrębie idcalizacji mieszczą się odrębności między wrażeniem wywieranym przez jednostkę a jej rzeczywistą działalnością;

-    kontrolowanie ekspresji inaczej dbałość jednostki o to. by publiczność właściwie odczytywała znaczenia zawarte w występie; także tuszowanie nieumiejętności, stwarzanie wrażenia gotowości do odegrania roli;

-    mistyfikacja, czy leź fałszywa prezentacja - nie tyle ukrywanie przez jednostkę prawdziwych intencji, co stwarzanie dystansu, np poprzez stosowanie dobrych manier i innych rytuałów jako środków ukrywania siebie.

Oczywiście, jak zauważa E. Goflman, nigdy nic panujemy w całości □ad odgrywaną rolą. Ponieważ na komunikację między ludźmi składają się wrażenia, jednostka podczas występu mobilizuje się, aby przy ich pomocy zakomunikować otoczeniu to. co chce wyrazić. Przyokazji każdego występu komunikujemy jednak wiele poza tym. co faktycznie zamierzaliśmy: Goflman nazywa to zjawisko^ieżkami przebiegu interakcji:'Podstawowym cienieniem w jego koncepcji jest pojęcie ramy. Obok niej istnieją też: ścieżka niezauważona, ścieżka kierunkująca, kanał nadłożony i ścieżka ukrycia”.

O wiele częściej, odgrywając rolę. jesteśmy świadomi wzorców, które moglibyśmy stosować, ale nie stosujemy, niż tych, które stosujemy bez zastanowienia.

Goflman wyróżnia w swej koncepcji role. których odf tftato optmm ^ _M swobodnej ekspresji jednostki « takie, które wymagają ^rtrpn mopmm _kootn*li Kjic Do tych ostatnich zalicza się role wyrattjącc podc— wy^jiu idealne wzorce (do takich zaliczana jest rola nauczyciela). Na wykonawcy abq >oli spoczywa odpowiedzialność za równowagę między stosowaniem icdn>ch rmrrcć— a ukrywaniem bądź zaniechaniem innych po to, by występ ucz>mć czytelnym dla odbiorców; w przypadku rzeczywistości szkolnej - uczniów. Sytuacja jest tu o tyle specyficzne, Se z jednej strony pojawia uę ambiwalcncja w roli charakterystyczna dla relacji klicnt-profcsjonaltsta. t drugiej zaś wynikająca z ambiwalencji nieautentyc mość. Pociągać ona moie te sobą rozbieżności w rozumieniu tego. co na odgrywanie roli ssę składa. Specyficzna dla obydwu stron sytuacja powoduje. Ze uczenie ssę czy też nabywanie wyobrażeń o rolach wpisane jest w ..odgrywanie" roli pracz ucznia W procesie tym istotne znaczenie notę mieć zarówno ambiwalcncja. czy dcatyfikacja nauczyciela z rolą, jak i sytuacyjna nią manipulacja. Nauczyciele, jako ci. którzy się w działalności wychowawczej specjalizują (specjalizacja u opiera się na nauczaniu pewnych czynności, zapoznawaniu z wartościami, wyrabianiu pewnych usposobień), z założenia niejako dysponują planowo dobranymi środkami, ale nie zawsze się nimi umiejętnie posługują¹⁶.

Koncepcje roli w ujęciu strukturalno-funkcjonalnym

Inne koncepcje socjologiczne rozpatrują rolę raczej w aspekcie organizacji społecznej niż komunikacji. To organizacje wyznaczają pożądany sposób zachowania i odgrywania tejże roli społecznej.

W koncepcji J.H. Turnera wyróżniane są role przypisane, subiektywne ł spełnione.

Role przypisane są odpowiedzią na oczekiwania wypływające ze scenariusza. związane z wzorem osobowym lub kulturowym, wyrażone w postać i norm przypisanych pewnej pozycji społecznej”.

| rnsnirrt- w refleksji o nauczaniu panie, że następuje raadneJcaie funkcji wychowania nauczyciel staje się zawodowcem, uczeń ani danym ma pr««—■,!»■■■■ ■mlirrn— w kuSrym San ma wyrotnć pewne, programowo ustalone cechy, pożądana aa na przyszłą *nlę społeczna ucznia Stycmcdć między Bcnieai i naucayciatam iilu. uc bezosobowa, krtihocrwala, rzeczowo wyspecjobm mu (F. Znanieeki Saczal—

*•¹⁰⁶ li* .

_D ^k/sk-Durai. opcO. s lOń 112.

89