16512 m12 (3)

2.4. Metody badawcze stosowane w naukach empirycznych 57

ustalenie zasad działania modelu likwiduje się wpływ czynników ubocznych i zniekształcających. Przez porównanie modelu z rzeczywistością określa się wpływ różnorodnych czynników na odchylenia od normy. Szczegółowa analiza różnego typu modeli pozwala określić, jak można wpływać na osiągnięcie wyznaczonego celu. Ostatnio w badaniach społecznych dość powszechnie stosuje się metody matematyczne, m. in. oparte na elektronicznej technice obliczeniowej.

W Europie Zachodniej szczególnie rozpowszechniona w badaniach społecznych jest metoda dialektyczna. Opiera się ona na umiejętności dyskusji. Wywodzi się ze starożytnej Grecji i jej istotą jest dochodzenie do prawdy przez zestawianie i porównywanie przeciwstawnych stanowisk lub przez wykrywanie wewętrznych sprzeczności w poglądach przeciwnika. W filozofii metoda dialektyczna polega na wywodzeniu prawd z samego pojęcia za pomocą pytań i odpowiedzi.

W praktyce prawie nigdy w badaniach naukowych nie ograniczamy się do korzystania tylko z jednej metody badawczej. Najczęściej korzystamy z kilku, w różnych kombinacjach, metody te bowiem wzajemnie się uzupełniają.

Do metod badawczych najczęściej stosowanych w pracach magisterskich i dyplomowych z dyscyplin społecznych i ekonomicznych należą: opisowa, statystyczna, analityczna (w tym głównie analizy porównawcze) i monograficzna. Pozostałe metody badawcze są stosowane znacznie rzadziej. Natomiast wyniki badań w tego typu pracach przedstawia się zazwyczaj w układzie tabelarycznym, uzupełnionym formami graficznymi, tj, wykresami, schematami, mapami, planami itp.

2.4 Metody badawcze stosowane w naukach empirycznych

Pojęcie wiedzy empirycznej ma kilka znaczeń. W powszechnym ujęciu przez wiedzę empiryczną rozumie się wiedzę nagromadzoną w toku rozwoju praktycznej działalności człowieka, związanej z wytwarzaniem dóbr. Głównym zadaniem badań empirycznych jest uzyskanie informacji i określenie faktów naukowych. Na ich podstawie tworzy się następnie uogólnienia oraz systemy teoretyczne. Tak rozumiane badania empiryczne są realizowane w toku bezpośredniego poznawania obiektów, zjawisk oraz procesów.

Podczas omawiania empirycznych metod badawczych wskazano te, które są istotne w naukach przyrodniczych i technicznych. Choć metody te mają charakter uniwersalny, w obrębie nauk przyrodniczych i technicznych wymagają przystosowania do przedmiotu danych nauk, gdyż są najczęściej kombinacją wielu działań. Prawidłowo zbudowana metoda badawcza każdemu z tych działań przypisuje określoną funkcję oraz wyznacza etap, na którym każde działanie ma charakter dominujący. Stąd też po zapoznaniu się z procedurami postępowania istotne znaczenie mają zawsze własne przemyślenia, pozwalające uniknąć zjawiska zwanego potocznie „zaczytaniem własnej oryginalności”.