DSC04334

Empiryczne badania ilościowe w pedagogice, realizowane według modelu badawczego stosowanego w naukach przyrodniczych, opierąją się na następujących założeniach (wymieniam tylko założenia podstawowe):

1.    Rzeczywistość jest jedna, badacz jest w stanieją poznawać, badając jej elementy składowe.

2.    Podmiot poznąjący (badacz) może stać „poza" badaną rzeczywistością, przyjmować rolę obserwatora zewnętrznego, niewłączo-nego w kontekst badanej rzeczywistości.

3.    Możliwy jest do uzyskania obiektywizm poznawczy, a więc jest szansa docierania do prawdy obiektywnej⁴².

4.    Zachowania i działania ludzi i grup ludzkich przebiegąją według stałych reguł, powtarzalnych schematów, czyli rzeczywistość poznawana przez pedagogów jest podobna do zjawisk przyrodniczych, gdzie również występują stałe reguły i powtarzalność zjawisk, można więc do badania zjawisk, faktów i procesów pedagogicznych wykorzystać metody badań przyrodniczych, przede wszystkim obserwacyjnych, eksperymentalnych (zatem akceptuje się stanowisko monizmu metodologicznego, przyjmując, że podstawową wartość mają metody badań stosowane w naukach ścisłych, przyrodniczych).

5.    Badacz-pedagog w toku poznawania rzeczywistości, faktów, zjawisk i procesów „zawiesza" wartościowanie, nie stosuje oceniania, realizuje badania w sposób neutralny aksjologicznie, stosuje tylko „mędrca szkiełko i oko”.

6.    Istnieją możliwości generalizowania wyjaśnień, uogólniania wyników na zdarzenia, procesy, zjawiska dokonujące się w różnych miejscach i czasie, w związku z tym badanie próby reprezentacyjnej dąje możliwość orzekania o całej populacji (oczywiście z określonym poziomem prawdopodobieństwa).

7.    Celem badań jest opis i wyjaśnianie zjawisk i procesów, weryfikacja hipotez o związkach między badanymi elementami (zmiennymi), weryfikacja twierdzeń. Wyjaśnianie (eksplanaęja) służyć może odkrywaniu prawidłowości:

⁴² K. Tamowsld stwierdził, że „wiara w prawdę i świadczenie o istnieniu prawdy jest czymś fundamentalnym. Tylko wtedy możemy prawomocnie świadczyć także o innych wartościach, co do których uważamy, że są -prawdziwe-, z narażeniem żyda włącznie" („Tygodnik Powszechny" 2000, nr 23, s. 10).

•    przyczynowo-skutkowych (deterministycznych), na przykład związku między stosowaniem problemowych metod nauczania a aktywnością poznawczą uczniów,

•    korelacyjnych (współ występowania), na przykład zróżnicowania zainteresowań poznawczych ze względu na płeć uczniów

Owe prawidłowości deterministyczne i korelacyjne mogą mieć charakter:

•    prawidłowości bezwyjątkowych.

•    prawidłowości statystycznych (istnieje określony poziom prawdopodobieństwa, że występują związki miedzy badanymi zmiennymi).

W toku tych badań odkrywa się prawidłowości (ujmowane w fmmie zdań jako prawa), dzięki którym tworzony jest system wiedzy teoretyczną, oraz weryfikuje się hipotezy i systemy teoretyczne. Wykorzystywanie przedstawionych wyżej założeń i dochodzenie do odkrywania prawidłowości, do poznawania rzeczywistości (w formie badań opisowych, badań diagnostycznych), możliwe jest dzięki stosowaniu liczenia i mierzenia, a więc uzyskiwaniu danych liczbowych, które można poddać operacjom statystycznym, umożliwiającym określanie zarówno siły związków między zmiennymi (korelacji i zbieżności), jak i istotności różnic między nimi (co ma znaczenie między innymi w pedagogicznych badaniach eksperymentalnych, w których niezbędne jest testowanie różnic między grupami eksperymentalnymi i kontrolnymi, między pomiarem początkowym a pomiarem końcowym).

Uzyskiwanie wskazanych korzyści badawczych możliwe jest. gdy zastosowany zostaje surowy rygor badawczy, na który składają sę: prowadzenie badań według ustrukturyzowanych projektów. opartych na modelu postępowania badawczego w naukach przyrodniczych, operacjonaMzacja problemów badawczych, umożliwiająca obserwowałność i mierzalność badanych elementów, i związane z tym ścisłe definiowanie zmiennych, standaryzacja technik i narzędzi badawczych, między innymi poprzez stosowanie takiego samego sposobu badania wszystkich jednostek, zadawanie takich samych pytań, obserwowanie takich samych składników rzeczywistości, co jest możliwe po opracowaniu zweryfikowanych w badaniach pilotażowych narzędzi badawczych, na przykład kwestionariuszy ankiet, arkuszy obserwacyjnych, skal szacunkowych. Badania prowadzone są z wykorzystywaniem modelowania badaną rzeczywistości. Metodami badań empirycznych ilościowych w pedagogice są: obserwacja, skalowanie, wywiad skategoryzowany, ankieta, socjometria.

49