17536 P1180382

200 Ignacy Skrzypek

obszaru^s. Pomimo, że dotychczas nie było w koszalińskim środowisku archeologicznym żadnej osoby wykazującej nieco większe zainteresowanie problematyką kultury pomorskiej, to jednak zagadnienia tej kultury dominowały w całokształcie poczynań badawczych minionego okresu. Wpłynęła na to przede wszystkim dobra operatywność terenowa służby konserwatorskiej i pracowników muzeum, a także — wspomniana już — rozwinięta akcja uświadamiająca prowadzona przez koszalińskich archeologów.    ,

Ogólnie w okresie powojennym na terenie Pomorza Zachodniego przebadano jednosezonowo i wielosezonowo 43 stanowiska kultury pomorskiej z tym, że w liczbie tej nie ujmujemy około 30 stanowisk zabezpieczonych jednorazowo, tzn. obiektów zlokalizowanych przez archeologa na podstawie doniesienia z terenu, z których zebrano niewielką ilość materiału zabytkowego lub zaobserwowano na powierzchni luźne kamienie z obudowy grobów. Należy w tym miejscu wspomnieć o liczbie około 230 stanowisk osadniczych-wielokulturowych, między innymi z materiałami pomorskimi, które zostały zlokalizowane w trakcie badań weryfikacyjnych i powierzchniowo-sond azowych, prowadzonych przez Katedrę Archeologii UAM w Poznaniu w ramach studiów nad okresem wczesnośredniowiecznym i wpływów rzymskich. Wszystkie jednak te punkty wymagają sprawdzenia w drodze badań wykopaliskowych.

Jeżeli chodzi o rozrzut badanych stanowisk na omawianym przez nas obszarze, to sytuacja przedstawia się następująco: na terenie woj. szczecińskiego w obecnych granicach administracyjnych nie prowadzono w minionym okresie żadnych większych badań archeologicznych, nie licząc oczywiście wymienianych już stanowisk w Chabówku, Dobrzanach i Szadzku. Na terenie obecnego woj. koszalińskiego badanych było 21 stanowisk kultury pomorskiej, a na terenie woj. słupskiego 22 stanowiska z tym. że tereny obydwu tych województw należy traktować jako większość obszaru Pomorza Środkowego, będącego do 1975 roku w strefie poczynań badawczych koszalińskiego środowiska archeologicznego. Po 1975 r., na terenie woj. słupskiego, przeprowadzono tylko badania ratownicze na cmentarzysku w Zapceniu, gm. Lipnica, przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Słupskuⁿ.

Konieczną rzeczą jest wspomnieć o terenach, które w wyniku podziału administracyjnego kraju, zostały wyłączone z b. woj. koszaliń- ¹

skiego i włączone do woj. pilskiego, a które w przeszłości — szczególnie w zakresie kultury pomorskiej — były penetrowane przez koszalińskich archeologów. Mamy tutaj na myśli byłe powiaty: złotowski i wałecki, w obrębie których — szczególnie tego pierwszego — w latach 1959—1971 przebadano w mniejszym lub większym stopniu 13 stanowisk kultury pomorskiej ¹⁷. Były to cmentarzyska ciałopalne i tylko jedna osada (Stawnica). Z tej liczby 3 obiekty były badane przez dwa sezony wykopaliskowe.

Wracając do obszaru zakreślonego tematem referatu i operując liczbą 43 badanych po wojnie stanowisk kultury pomorskiej, przedstawimy ich rozrzut w granicach byłych powiatów, co da lepszą orientację rozmieszczenia tego osadnictwa w obrębie pewnych jednostek geograficznych. Najbardziej nasycony badanymi stanowiskami był teren b. pow. bytowskiego (9 stanowisk), dalej plasuje się b. po w. słupski (7 stanowisk), następnie koszaliński i szczecinecki (6 stanowisk), bia-łogardzki i miastecki — po 4 stanowiska oraz kołobrzeski, sławieński i człuchowski — po 2 stanowiska. W b. pow. świdwińskim prowadzono prace wykopaliskowe na jednym tego typu obiekcie. Na czoło ogólnej liczby odkrytych stanowisk kultury pomorskiej wysuwają się cmentarzyska, które w większości są obiektami nowymi, nie notowanymi ani w archiwach muzealnych, ani w starszej literaturze przedmiotu. Nie sposób wszystkie tutaj ■wyliczyć, przykładowo jednak, z uwagi na interesujące rezultaty naukowe, można wymienić badania w Darskowie. Szczecinku, Łubowie, Płonicy, Dobrowie, Przewłoce. Miechęcime. Romkowie, Łysomiczkach, Łomczewie, Krosnowie i Jeleńczu. Ciągle jeszcze wyjątkowo mało mamy przebadanych osad tej kultury. Z liczby 43 badanych stanowisk, jedynie 7 to osady. Zasługują one jednak na omówienie — szczególnie niektóre z nich — bowiem poszerzyły w dość istotny sposób rozpoznanie całokształtu zagadnień kultury pomorskiej.

W 1960 roku rozpoczęto kilkusezonowe badania wykopaliskowe, prowadzone przez WKZA w Koszalinie, na wielokulturowym stanowisku w Komkowie, gm. Świeszyno, którego poważną część stanowiły materiały i obiekty ludności kultury pomorskiej ¹. Z biegiem lat podjęto prace wykopaliskowe na osadach: w Porzeczu, gm. Darłowo, Łupawie, gm. Potęgowo, Bielawie, gm. Czaplinek i Pomianowie, gm. Białogard. Badania w Konikowie, oprócz materiałów grobowych z wcześniejszych faz rozwoju kultury pomorskiej, dostarczyły materiałów- osadniczych

" F. J. Lachowicz, of>. cit., s. 54.

*F. J. Lachowicz, Wyniki badań archeologiczno-konserwatorskich, na lercate województwa koszalińskiego w 1960 r.. Materiały Zachodniopomorskie. Ł 8: 1KI. s. 167—176.

1

F. J. Lachowicz. Dorobek archeologii koszalińskiej to latach 1945—1970,    y

Koszalin 1973.

" T- Malinowski, F. Rożnowski, Grób kultury pomorskiej z Zapcenia, woj. słupskie. Koszalińskie Zeszyty Muzealne, t. 7: 1977 [wyd. 1978], s. 9—17.