19790 skanuj0029 (92)

218 Rozdział 6. Język i mass media: znaczące płaszczyzny komunikacji

40-50 lat. Z kolei, 22% głównych bohaterów tych samych programów mieścił się w przedziale wiekowym 40-50 (MRTW 1999b). Kobiety pokazywane ! w telewizji starzeją się szybciej niż mężczyźni, a im są starsze, tym wyraźniejszą! tendencja do pokazywania ich jako osób nie potrafiących odnieść sukcesu i nie|| pełniących jasno określonych ról zawodowych (Gerbner 1993). Jak zauważa! Condry (1989:73): „stary człowiek na ekranie telewizyjnym nie jest postaci| optymistyczną, ale odgrywanie roli starej kobiety jest naprawdę straszne”.

Młode bohaterki przekazów telewizyjnych są przeważnie szczupł|| i atrakcyjne fizycznie. Signorielli (1997) stwierdziła na przykład, że 46% kdfg biet - w porównaniu z jedynie 16% mężczyzn - jest szczupła lub wręcz bar-. dzo chuda. Kobiety częściej są ukazywane jako osoby niezwykle dbając® o swój wygląd zewnętrzny i „wystrojone”. Są one obiektem komentarzy doty-; czących ich zewnętrznego wizerunku - czynionych zresztą często przez inne) kobiety. Częściej noszą podkreślające seksualność ubrania i są pokazywane w skąpym odzieniu (np. noszą jedynie bieliznę). Wyraźnie widać, że dbają jj

0    swoje ciało i powierzchowność (patrz także Metzger 1992; MRTW 1998a). Można sformułować wniosek, że telewizyjni bohaterowie-mężczyźni mają daną większą swobodę w określaniu swojego wyglądu zewnętrznego.

Nie znaczy to jednak, że sposób ukazywania kobiet i mężczyzn w telewizji nie zmienił się w ostatnim okresie - wyniki badań są w tym zakresie przekonywające. Obecnie na przykład, bohaterki prezentowane w najlepszym czasie antenowym częściej niż kiedyś pracują poza domem, są też osobami silny- ' mi i niezależnymi. Samodzielnie starają się rozwiązywać swoje problemy życiowe i są konsekwentne w realizacji założonych celów. Ich interakcje z innymi mają też - częściej niż w wypadku bohaterów pici męskiej - charakter szczery i bezpośredni (Dow 1996; Press 1991; Signorielli 1997). Można także zauważyć znaczący wzrost liczby telewizyjnych bohaterek, które są silne fizycznie i posiadają ponadnaturalne zdolności (np. „Dark Angel”, „Buffy - postrach wampirów”) (Steinhauer 2000). Z kolei, mężczyźni są częściej pokazywani w rolach wyidealizowanych ojców rodziny, ■ osób wrażliwych

1    wspierających swoje żony. Chętnie podejmują się rozlicznych obowiązków domowych i opieki nad dzieckiem. Rzadko jednak są pokazywani bezpośrednio przy sprzątaniu, praniu czy gotowaniu (od 1% do 3% przypadków, w porównaniu z od 20% do 27% przypadków postaci kobiecych) (Metzger 1992; Signorielli 1997).

Można zatem stwierdzić, że w telewizji są nadal obecne stereotypy dotyczące płci kulturowej. Chociaż więcej bohaterek poświęca się karierze poza domem, jednak jedynie 28% z nich jest prezentowanych w kontekście pełnionej roli zawodowej; w wypadku mężczyzn dzieje się tak w 41% postaci. Kobiety w telewizji są ukazywane w dalszym ciągu głównie jako osoby łatwo zakochujące się, tematem ich rozmowy jest zwykle miłość, podczas gdy mężczyźni rozmawiają w dużej mierze o swojej pracy. Ponadto głównym źródłem identyfikacji bohaterek kobiecych jest wciąż ich stan cywilny, podczas gdy

w wypadku męskich bohaterów - zawód (MRTW 1999b). Kobiety częściej niż | mężczyźni wykorzystują seks lub swój urok osobisty jako środek do realizacji własnych celów, znacznie częściej plączą i rozpaczają. Z kolei, mężczyźni jlpf: częściej niż kobiety używają siły fizycznej (Condry 1989; Signorielli 1997; ||gj| analiza negatywnych prezentacji mężczyzn w telewizji jest przedstawiona j‘przez Gates 2000).

Jptt Jednej z najbardziej znaczących zmian programowych dokonano w la-Ifach 70. Związana była ona z uwzględnianiem problematyki walki kobiet ś ą równe prawa i równość płciową w czasie najlepszej oglądalności. Kwestie te prezentowano przy tym często z perspektywy, którą można uznać za femini-: styczną (Dow 1996). Ponadto wiele z programów nadawanych w najlepszym czasie antenowym i filmów nakręconych specjalnie dla telewizji w sposób bardzo adekwatny podejmowało takie tematy, jak: agresja seksualna, znęcanie się nad współmałżonkiem i kazirodztwo. Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, iż posiadające silną osobowość i podejmujące zdecydowane działania feministki były zwykle ukazywane w sposób negatywny. „Zaangażowane feministki są zwykle postrzegane bądź jako samotnice, bądź jako osoby mające problemy z nawiązaniem kontaktów z ludźmi” (Press 1991:39). Z kolei, oglądając przekazy telewizyjne, można odnieść wrażenie, że feminizm stanowi „mieszankę orientacji na zdobycie władzy i sukces ekonomiczny, postawy pełnej wojowniczości, pewności siebie i kobiecych chromosomów” (Dow 1996:210; patrz także Japp 1991). Unika się zwykle zagadnień związanych z tzw. polityką feministyczną, a osoby, które podejmują polityczne działania na rzecz feminizmu są często krytykowane za „niepotrzebną nadgorliwość” i „feministyczne politykierstwo”.

W przekazie telewizyjnym stereotypy płciowe często nakładają się na stereotypy rasowe i etniczne. Mniejszości, czy to kobiece, czy męskie, rasowe czy etniczne, nadal nie mają odpowiedniej reprezentacji w telewizji (Condry 1989; Rhodes 1991). Ponad 80% bohaterów w najlepszym czasie antenowym należy do białej większości, 12% jest czarnych, 2% to Amerykanie azjatyckiego pochodzenia, a 1% - Hispanoamerykanie. Wyniki jednego z ostatnich badań są zdumiewające: oto widzowie mają w najlepszym czasie antenowym znacznie większą szansę zobaczenia na ekranie istoty pozaziemskiej (2% bohaterów w okresie jesień-wiosna 1997-1998) niż bohaterki pochodzenia hispa-noamerykańskiego (MRTW 1999b). W stacjach telewizyjnych, które powstały nie tak dawno temu - takich jak Fox, WB, UPN - liczba bohaterów pochodzenia afroamerykańskiego zwiększyła się, przede wszystkim dzięki emitowaniu seriali (zwykle komedii sytuacyjnych), w których wszyscy główni bohaterowie są czarni. Mimo to, w wypadku większych stacji - na przykład ABC, CBS, NBC - jedynie w niewielkiej liczbie programów (w większości dramatów) obsada aktorska jest zróżnicowana rasowo i etnicznie. Większość programów, a w szczególności sitcomy - podlega „rasowej segregacji” - tzn. bohater rasowo czy etnicznie odmienny od reszty obsady występuje jedynie okazjonal-