20217 Kompendium Wiedzy geografii82

Pluralizm

inkorporacyjny

W społeczeństwach demokratycznych rozwija się pluralizm inkorporacyjny — przedstawiciele różnych etnosów mają równe prawa, ale jednocześnie powiązania wewnątrz-grupowe są zastrzeżone jedynie dla członków tej społeczności. Dążeniem separatyzmu ctnoccntryczncgo jest zachowanie odrębności etnicznej, ale stanowi to przeszkodę w wewnętrznej integracji państwa, a czasem i w jego stosunkach zewnętrznych.

Pluralizm

zewnętrzny

2. Pluralizm zewnętrzny, w którym kładziony jest nacisk na stosunki międzygrupowe. Każdy obywatel ma prawo do udziału w procesach przyswajania wartości kulturowych różnych grup etnicznych. Jest to charakterystyczne dla podwójnej kulturowości (np. osoby mówiące jednakowo dobrze w dwóch językach i przestrzegające tradycji dwóch grup etnicznych). Podwójna kulturowość nie prowadzi do zubożenia kultur, lecz do ich wzbogacania przez bardziej intensywną wymianę wzorców i wartości pomiędzy ich reprezentantami.

Z punktu widzenia grup mniejszościowych (w tym imig-racyjnych) bardziej atrakcyjny jest pluralizm wewnętrzny. Zasadniczo jednak państwa wieloetniczne stymulują powstawanie syntezy kulturowej (tzn. pluralizmu zewnętrznego), która konsoliduje integrację grup etnicznych.

Wspólną cechą obu typów pluralizmu kulturowego jest pogląd, że instytucje etniczne istnieją w celu kultywowania tradycji. W pluralizmie wewnętrznym jest to realizowane za pomocą zachowania homogeniczności społeczności, poprzez ograniczone kontakty grupy. Pluralizm zewnętrzny stworzył swoje własne modele społeczne i kulturowe, oparte na kontaktach i współdziałaniach poszczególnych grup etniczno-kul-lurowych.

W ten sposób zarysowują się dw'ie koncepcje rozwoju społeczności wieloetnicznych:

Społeczność

interakcyjna

1. Społeczności interakcyjnej, polegającej na współdziałaniu dwóch lub więcej grup etnicznych, które są „narodem państwa”. Wielostronna etniczna współpraca ludności miejscowej i imigrantów funkcjonuje na poziomie grupy, a także na poziomie poszczególnych osób. Istniejące (dwa lub więcej) style życia stopniowo zbliżają się do siebie, przy czym każdy z modeli kulturowych przyjmuje elementy od innego (innych). Różnorodność jest postrzegana jako bogactwo, a siła narodu

bierze się z wzajemnego zaufania i szacunku dla przeszłości każdego elementu (grupy) narodu.

Asymilacja

kulturowa

2. Asymilacji kulturowej, uznającej faktycznie wyższość jednej, dominującej grupy i zakładającej dobrowolne (rzadziej wymuszone) dołączenie do niej innych grup. które muszą zrezygnować ze swoich tradycji, języka, wierzeń, instytucji etnicznych. W Stanach Zjednoczonych takie działanie nosi nazwę anglokonformizmu (przyswajanie, przyłączenie się do anglojęzycznej większości). W zależności od lokalnych warunków pozostaje możliwość zachowania własnych tradycji, jeżeli nie przeszkadza to bezbolesnej asymilacji z większością (na tym polega wcześniej wspomniana idea melting pot). Celem procesów integracyjnych jest osiągnięcie raczej asymilacji, unifikacji kulturowej, niż syntezy z zachowaniem cech i wartości poszczególnych grup.

Stosunki pomiędzy grupą dominującą a mniejszościami można zatem określić jako:

—    separatyzm kulturowy, tj. akomodację.

—    współpracę i kontakty pomiędzy społecznościami,

—    syntezę kulturową będącą wynikiem tej współpracy — akulturację,

—    konformizm (oportunizm), w wyniku którego dochodzi do (aczkolwiek powolnej) asymilacji kulturowej — całkowitej, częściowej bądź szczątkowej.

(Patrz hasła: Asymilacja społeczna, Mniejszość społeczna. Obywatelstwo).

POGRANICZE, KRESY

Pogranicze jest nierozerwalnie związane z istnieniem granicy i stanowi jakąś strefę, czasami trudną do jednoznacznego wyznaczenia przestrzennego, w której przenikają się cechy specyficzne dla obszarów rozgraniczonych. W zależności od rodzaju granicy, która może rozdzielać obszary odmienne pod względem naturalnym (przyrodniczym), kulturowym, gospodarczym i politycznym, pogranicze jest strefą przejściową, charakteryzującą się występowaniem cech znamiennych dla obu terytoriów rozgraniczonych, a także

135