20819 PTDC0082

169

monotonia dobrze zapowiada dominantę sytuaoji dramatyoznej - obsesję Argana. Techniozna funkcja monologu jako ogniwa kompozycyjnego, które pozwala wiązać ze sobą poszczególne soeny i etapy ak-oji, zadeoydowala o użyciu tej formy wypowiedzi w innym dramacie Moliera - "Grzegorzu Dyndale". Kompozycję komedii wyznaczają trzy zasady. Po pierwsze, konstrukcja zdarzeń jest dwuliniowa: krokom wiodącym do zdrady żony Grzegorz usiłuje zapobiec swymi interwencjami. Po drugie, nie ma tu Jednolitego wątku zdarzeń, które grupują się w trzy ogniwa akoji oparte na tym samym schemacie (zdarzenie będące przedmiotem interwencji - przeciwdziałanie Anieli znajdująoej poparcie rodzioów - upokorzenie Grzegorza odwróceniem zarzutów). Po trzecie - trzykrotnemu wykorzystaniu tego samego schematu towarzyszy gradacja efektu: im jaskrawsze jest przewinienie Anieli, tym silniejsze upokorzenie Grzegorza zmuszonego wyznać publicznie bezzasadność swoich podejrzeń. Taka budowa dramatu jest dość luźna, można byłoby do niego włączyć kolejne ogniwa akoji oparte znowu na tym samym schemacie, jak również zakończyć komedię po pierwszym czy drugim akcie. Różnioe między aktami sprowadzają się do stopnia paradoksalnośoi sytuacji i na-tężonia ofektu komicznego, a nie wynikają z kolejności stadiów akoji. Ponieważ podtrzymanie biegu zdarzeń w aktach drugim i trzecim wymaga decyzji Grzegorza o nieodstąpieniu od chęci udowodnienia wiarołomstwa żony, akty pierwszy i drugi kończą się monologami bohatera zapowiadającymi ciąg dalszy starań. Inne monologi (jest ich w komedii wyjątkowo dużo, choć nie są zbyt obszerne) służą wypowiedzeniu poglądu Grzegorza na swą sytuaoję -od ekspozyoyjnogo monologu w scenie pierwszej po kończący sztukę monolog-rezygnaoję:

GRZEGORZ: Ha! daję za wygraną, nie widzę już lekarstwa. Skoro

się jak ja wzięło niegodziwą żonę, najlepsze, co można zrobić, to rzuoić się na łeb do wody!

(akt III, sc. 15, przekł. T. Boya-Żeleńskiego)

Rzecz to bardzo osobliwa - monolog w funkcji rozwiązania akoji. Tak jednak, przy konstrukcji dramatu, jaką zastosował Molier, być musi, gdyż tylko decyzja Grzegorza jest w stanie przerwać bieg cyklicznie powtarzających się wydarzeń, bowiem teoretycznie można byłoby dopisać komedii dalsze akty opierając się na zasadzie następstwa samodzielnych ogniw sytuacyjnych. Monolog końcowy jest także puentą, pesymistyczną już bardziej niż humorystyczną W uznaniu alomoinoid udowodnioniu „leROdzimfio osay™,.