22160 tendencja tendencja wersyfikacyjna

578

ęVP

*8*

V*

?

rza. Jednym z podstawowych założeń t.k test utożsamienie krytyka / analizowanym dziełem {— hermeneutyka) ma on rozwijać w swoim języku to. co stanowi istotę dzieła, dotr/ec do jego ukrytych znaczeń, które ujawnić się mogą wtedy tylko, gdy przyjmuje się punkt widzeniu jego twórcy. Prekursorem t.k jest filozof Ci. Bachelard, który zajmował się analizą wyobrażeń wody. ziemi, przestrzeni itp, w różnego typu wypowiedziach — najpierw z psychoanalitycznego. a w ostatniej fazie działalności z fenomenologicznego punktu widzenia. Najwybitniejszym przedstawicielem t.k. jest O. Poulet, który w swym głównym dziele śledził temat czasu w literaturze, traktując jego przedstawienia t wyobrażenia jako świadectwo s\\ oistego przeżywania świata. Inni reprezentanci. J. P. Richard. J. Starobinski.

Lit.: S. N. La wali. Critics oj Consciousncss, 1968; Chemins actuels dc la critiquc> red. Ci. Poulet, 1968; R. E. Jones, Panorama dc la nouu ! Ic critiąue en France, 1968; Francuska krytyka tematyczna (wstęp i wybór tekstów), „Pamiętnik Literacki" 1971, z. 2. mg

Tendencja (ang. tendency, fr. tendancc. mcm. Tendenz, ros. meHdenąust) — -* idea, zazwyczaj sformułowana expressis verbis, której podporządkowany jest świat przedstawiony utworu. Por. powieść tendencyjna, sztuka z tezą, tendencyjna literatura, mg

Tendencja rytmiczna zob. Tendencja wersyfika-cyjita

Tendencja wersyfikacyjna (ang. rhythnucal icr:-dency. fr. tendancc rythmiąue, niem. rhythmischc Tendenz, ros. pumMwecKan mendemim) — sposób językowego ukształtowania powtarzający się w -» wierszu z przybliżoną regularnością, w takim jednak nasileniu, że podkreśla lub modyfikuje rytmiczny charakter utworu nadany przez -*■ wzorzec rytmiczny i -* konstanty weryfikacyjne. T.w. działają w ramach zakreślonych przez, reguły poszczególnych systemów weryfikacyjnych. W -* wierszu nieregularnym i w wierszu wolnym stawać się mogą samodzielnymi wyznacznikami wierzowości. Cechy językowe będące konstantami ustalonymi w jednym systemie wer-syfikacyjnym. w innym mogą występować jako tw., ponadto w roli tej sfunkcjonalizowune bywają uksztahowania językowe nigdzie w wierszu systemowo nie wykorzystywane. W polskiej wer-v\ttkiu u *ą to itp panilrhtc tikladt składniowe ( * isuaU-h.m), ‘ powtórzenia lekwkulnct głoskowe ( * nhtctucju, * itiHtiumcntact* gloskowak dicre/owanv lub wautowany tok akcentów \ w - • wierszu sylubotomcznym t •* dioit/a. -* vv rura). Inna nazwa tendencja rytmiczna. a os

IwtiłwKj jiw literatura tang. /ifrmłwnr oJ pur* /nwr, fi, roWłf»? <1 f/ił w\ pićiysł-róćw. mcm. Ten* dcu:lncfatw, tv>s nH"łi(VHUHoiNiM tuntep.;vn :\P - literatura zwłaszcza powici t * powieść icndoncymul i durniał { • sztuka - teząk która główny swój cel upatruje w ptopugowaniu aktualnych w danym c/umc nici społecznych bądź politycznych i doui/n\in oddziaływaniu na świadomość czytelników. W t.l elementy struktury lit. (fabuła, konstrukcja bohaterów upj są kształtowane tak, by najlepiej dokumentowały słuszność przyjętego /ułożeniu i nujskutcc/nict służyły jego rozpowszechnianiu. Częstym /jawtskicrn jest wprowadzanie do utworów elementów publicystyki. w której przyjęte założenia formułowane są dyskursy w nic, Z programem t.l, wystąpili ideolodzy -•* pozytywizmu we wczesnym etapie jego istnienia, rot. propagandowa literatura, mg

Tenson (< prowuns,; ang. tenzonc, fr, renęon, niem. 7'ensonc, ros. mtHdma) - gatunek uprawiany w -* prownnsalskicj poezji począwszy od XII w.; rodzaj turnieju poetyckiego, w którym dwóch poetów czy też dwie postacie przedstawione w utworze toczą słowny pojedynek na określony temat, prezentując odmienne stanowiska i przytaczając przeciwstawne argumentacje. Tematem sporu bywała np. uroda kobiety, ale także kwestie filozoficzne, moralne czy polityczne. W tym ostatnim wypadku t. posługiwał się inwektywami i zbliżał się do -* sirwcnlu. W okresie późniejszym t. występuje rówuiez w lit. włoskiej. Por. joe partit, partimen.

Lit,: S. Łukasik. Tcnsa, .Zagadnienia Rodzajów* Literackich¹¹ 1971. z. 1, tk

Teogonia (gr, teogonia » pochodzenie bogów; ang. theagony, fr. thćogonie, niem, Thcogonk, ros. meoMtiwt) -- wyobrażenia i wierzenia religijne dotyczące pochodzenia bóstw: także nazwa dzieł stanowiących przekaz tych wierzeń (Teogonia Hezjodak Por, kosmogoniu. ntg

Teoria języka poetyckiego (ang, theory of póctic languagCs fr. thłoric du langagc potktytfc, niem, Theoric der dichtcrischen Sfiracltc, ros, meapujt