251 (32)

251

O sposobach badania składni i stylu tekstów

Jednym z podstawowych założeń metodologicznych przedstawionych we wstępie jest potraktowanie powieści Przybyszewskiego jako tekstów złożonych²⁵.

Dalej czytamy:

Punktem wyjścia nie stał się tutaj ich ftzn badanych tekstów] wielogłosowy charakter, lecz ukształtowanie owych głosów - tj. wypowiedzi wszystkich nadawców (narratora i postaci) - w tzw. struktury podawcze: dialog (polilog). monolog wewnętrzny bezpośredni, monolog wewnętrzny pośredni, czyli tzw. mowę pozornie zależną, narrację²⁶.

Wróbel zwraca m.in. uwagę na „związek między doborem struktur składniowych a zamysłem ideowo-artystycznym autora”²⁷. Zdaniem Wróbla, „wszelkie badania tzw. języka czy stylu pisarza winny zmierzać do prezentacji wachlarza jego możliwości w tym zakresie (tzn. w zakresie składni), a nie sumowania dokonań i wyciągania średniej arytmetycznej”²¹.

Warto tu przytoczyć jeszcze jedną opinię tego autora:

współczesna proza artystyczna dostarcza interesującego materiału do zbadania sposobów tekstowej realizacji systemowych elementów składniowych, i to zarówno w aspekcie jakościowym - różnorodności typów struktur wypowiedzeniowych pojedynczych i złożonych, jak i ilościowym - wzajemnego stosunku liczbowego struktur uznawanych przez składnię za bardziej łub mniej znormalizowane²⁹.

Zabierowska w swojej gruntownej analizie składniowo-stylistycznej nawiązuje do koncepcji Moskalskiej wyodrębniania makrotekstu (tzn. tekstu w szerokim znaczeniu, czyli całego utworu) i mikrotekstu (strukturalnie zorganizowanych, zamkniętych sekwencji zdań, tworzących znaczeniową jedność w procesie komunikacji)³⁰. Zabierowska uważa, że pojęcie tekstu spójnego odnosi się do makro- i mikrotekstu³:. Autorka ma rację, gdy dalej pisze:

Opisanie spójności makrotekstu (a tym samym tekstu literackiego) nie powinno stanowić wyłącznej domeny ani teorii literatury, ani lingwistyki, ale może być dokonane tylko dzięki połączeniu tych dwóch dyscyplin badawczych³².

Zwraca ona uwagę na niewystarczalność narzędzi językoznawczych do opisu spójności tekstu³³.

²⁵Z. Goczoł o w a, Składnia powieści Stanisława Przybyszewskiego. Lublin 1975, s. 23.

“ Ibidem.

²¹H. Wróbe I, Językoznawcze spojrzenie na „Układ zamknięty” Marka Nowakowskiego, op al, s. 120. ^u Ibidem.

^M Ibidem, s. 109.

K. Zabierowska, Składnia utworów Marka Nowakowskiego. Katowice 1990, s. 11.

³¹ Ibidem, s. 101.

* Ibidem, 1.102.

¹³ Ibidem, 1.125.