253 (32)

_O sposobach badania składni i stylu tekstów    253

Autorka dalej informuje:

Tak znamienny dla prozy powieściowej Przybyszewskiego paralel izm składniowy spotęgowany jest

jeszcze bardziej w jego prozie poetyckiej i w publicystyce⁴².

Przytoczone, wybrane opinie dotyczące badań rytmu prozy artystycznej wyraźnie świadczą o tym, jak te interdyscyplinarne badania są ważne.

7. Przechodzę do przedstawienia, dla przykładu, niewielkiej liczby ustaleń związanych z przeprowadzonymi pod moim kierunkiem badań składni tekstów literackich. Zwracam tutaj szczególną uwagę na stronę ilościową przeanalizowanego materiału składniowego.

We wstępnej fazie analizy tego materiału pomocny jest opracowany przeze mnie wykres, obrazujący w prosty sposób sytuację w obrębie wypowiedzenia pojedynczego lub składowego (jako części wypowiedzenia złożonego)⁴³. Przedstawia on łącznie układ strukturalny i linearny. Wykres ten różni się w szczegółach dość znacznie od tych wykresów, które podali np.: Klemensiewicz⁴⁴, Górny⁴⁵ i Wierzbicka⁴⁴.

Wspomniany wykres umożliwia dokładny opis każdej konstrukcji składniowej pod względem jakościowym i ilościowym (wielkość konstrukcji syntaktycznych i częstość ich występowania). Na linii pionowej zaznacza się stopnie nawarstwienia, a na linii poziomej szyk składników (numeruje się składniki zwykłe, nie numeruje się zaś składników dodatkowych, czyli dodatkowych wyznaczników). Stosuje się następujące symbole: A - podmiot (traktuje się go tutaj umownie jako składnik pierwszego rzędu), B - orzeczenie (jako składnik drugiego rzędu), a — związek w grupie podmiotu, b -związek w grapie orzeczenia; dalej: x — związek zgody, y — związek rządu, z—związek przynależności, yz — związek mieszany rządu i przynależności (według podziału Z. Klemensiewicza⁴⁷. Dodatkowe wyznaczniki (dodatkowe składniki) określa się odpowiednio: O - dodatkowy wyznacznik intelektualny oceniający, i — dodatkowy wyznacznik intelektualny interpretacyjno-uwydatniający itd. (przyjmując np. podział i terminologię Klemensiewicza). Dla wyznaczenia stosunku wysokości danej konstrukcji składniowej do jej długości przyjmuje się wskaźnik a, o bogactwie konstrukcji (rozbudowie grapy podmiotu i grupy orzeczenia) informuje wskaźnik P, a o szyku składników wypowiedzenia—wskaźnik y. Dla wyjaśnienia zasad wspomnianego wyżej opisu podam tu trochę przykładów. Są to różnego typu wypowiedzenia, wybrane z kilku utworów współczesnych pisarzy polskich.

⁴¹ Ibidem, s. 189.

⁴¹W swoich pracach nawiązuje do niego m.in. S. Mikołajczak.

⁴⁴    Z. Klemensiewicz, Problematyka składniowej interpretacji stylu, op.cit., s. 171.

⁴⁵    W. G ó r n y, O stylistycznej interpretacji składni, op.cit., s. 492. 499.

**A. Wicrzbick e. Lingwistyczne narzędzia w stylistycznej analizie szyku wyrazów, op.cit, s. 527. 528. Inaczej też np. H. Wróbel, O składni „Urzędu" Tadeusza Brezy. W: Język artystyczny. I. II. Pod ted. A. Wilkoniu, H. Wróbla. Katowice 1981, s. 116, 117.

⁴⁷ Z. Klemensiewicz. Studia svn taktyczne, cz. I. Wrocław-Warszawa-Kraków 1967. s 8-9.