22581 P1100091

214 Jadwiga Stawnicka

Chlebda W. 1991, Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy, Opole.

Głowiński, M., Kostkiewiczowa, T., Okopień-Sławińska, A., Sławiński J., Słownik terminów literackich. Wrocław.

Kamińska-Szmaj, 1,1996, „Slogan reklamowy - budowa składniowa”, Poradnik Językowy 4, s. 13-22.

Krukowska, H., Skorupka, S., 1959, Stylistyka polska. Warszawa.

Majkowska, G., Satkiewicz, H., 1999, ,Język w mediach”, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 181-196.

Majkowska, G., 1988, „Klasyfikacja semantyczna zamierzonych modyfikacji związków frazeologicznych”, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej V, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 143-163.

Miodek, J. 1974, „Szablon metaforyki nagłówków w prasie sportowej”, Acta Univer-sitatis Wratislaviensis nr 240. Prace Literackie XVI, Wrocław, s. 91-102.

Miodek, J., 1981, „Tytuł w tytule jako środek stylistyczny”, Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego XII, Wrocław, s. 121-129

Pisarek, W., 1967, Poznać prasę po nagłówkach. Nagłówek wypowiedzi prasowej w oświetleniu lingwistycznym, Kraków.

Pisarek, W., 1969, „Tajemnice nagłówków prasowych”, [w:] Język polski. Poprawność-piękno - ochrona, red. S. Urbańczyk, Bydgoszcz, str. 59-69.

Grzegorz Szpila

Skamielina czy żywy organizm -przysłowie w prasie polskiej

Współczesne rozważania nad przysłowiem zazwyczaj zorientowane są na historią oraz teraźniejszość tej małej formy literatury ludowej. Badacza, który kieruje swoją uwagą na przeszłość i na jej tle bada paremie, uderza olbrzymia liczba przysłów, jaką wzbogacała polszczyzną głównie twórczość ludowa i jaka została zarejestrowana chociażby w Nowej księdze przysłów polskich (1969-1978) pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Z kolei badacz współczesnych wytworów kultury ludowej, w tym paremii, ze smutkiem konstatuje, iż nie udaje mu się odnotować powstawania nowych przysłów. Zauważa on również, że zasób paremii, którymi posługuje się przeciętny użytkownik języka, ciągle się zmniejsza. Wiele jest powodów zanikania przysłów, ale nie tego ma dotyczyć mój artykuł. Zanikanie jest procesem, który, jeśli ma się dokonać, potrwa jeszcze wiele lat; równocześnie jednakże obserwujemy zjawisko ożywiania przysłów we współczesnej polszczyźnie, manifestujące się na wielu płaszczyznach. Zjawiskiem tym zajmę się w moim wywodzie i spróbuję przeanalizować sposoby, jakimi można utrzymywać przysłowia przy życiu, a nawet nadawać im nowe oblicze.

W dobie dominacji środków masowego komunikowania nie sposób nie ulec pokusie i nie zastanowić się nad miejscem przysłów w masowym przekazie i przekształceniami, jakich współcześnie Polacy dokonują w ich strukturze w procesie adaptowania tych starych przecież utworów do potrzeb współczesnego odbiorcy. Choć przysłowie z punktu widzenia genealogii - jako wytwór twórczości ludowej - nie jest tworem języka pisanego, lecz mówionego, w mojej analizie pragnę zająć się prasą, gdyż żywotność przysłów na piśmie wydaje mi się trwalsza niż ich obecność w ustnej formie przekazu.

Pragnąc połączyć analizę materiału z wnioskami natury teoretycznej, materiał przysłowiowy zaczerpnąłem z kontrowersyjnego, aczkolwiek bardzo poczytnego tygodnika, jakim bez wątpienia jest tygodnik NIE. Jako że wybór każdego rodzaju materiału wymaga uaigumentowania, spieszę wyjaśnić, dlaczego oparłem swe badania na tym tygodniku. Po pierwsze, jest to pismo, wywierające odczuwalny wpływ na życie polityczno-społeczne naszego kra-