P1100087

ii

206

Jadwiga Stawnicka

Innowacje frazeologiczne we współczesnych nagłówkach prasowych

Nagłówek prasowy to w y d r u k o w a n y tytuł (wraz z ewentualnymi nadtytułami i podtytułami) wypowiedzi, działu lub rubryki w czasopiśmie” (Pisarek, 1967: 4). Jako subkategoria nazw własnych pełni w procesie komunikowania nie tylko funkcję oznaczania pojedynczych indywiduów właściwą nazwom własnym, ale przede wszystkim funkcję informowania o samym desygnacie precyzując treść artykułu lub uwydatniając główną myśl, nastrój (Pisarek, 1969: 62-63). Nagłówek ma zatem informować o temacie artykułu, ma być oryginalny i atrakcyjny, zachęcić do lektury wypowiedzi i wyrazić jej ideę przewodnią.

Jednym ze sposobów nadania nagłówkowi oryginalnego kształtu jest zastosowanie elementów kodu językowego bliskich nadawcy, by poprzez odwoływanie się do stereotypów nadać mu oryginalny kształt (Krukowska, Skorupka, 1959, 301; Pisarek, 1969, 69; Miodek, 1981,121-129). Nieszablonowa forma językowa nagłówka, jego atrakcyjność ma zachęcić czytelnika do przeczytania artykułu, działać na wyobraźnię, zadziwić oryginalnością.

Określając skład leksykalny nagłówków W. Pisarek wymienia: niski procent użycia wyrazów niezależnych od autora, występowanie wyrazów nacechowanych emocjonalnie w użyciu metaforycznym oraz obecność szablonowych komponentów kodu językowego wzmacniających więź między nadawcą i odbiorcą (Pisarek, 1969: 67-69).

Celem niniejszego artykułu jest omówienie zagadnień związanych ze sposobami aktualizacji innowacji związków frazeologicznych w nagłówkach prasowych. Dokonana klasyfikacja typów innowacyjnych wynika z analizy materiału wyekscerpowanego ze współczesnej prasy polskiej¹.

Aktualizacja to „... użycie znaku językowego w konkretnej wypowiedzi, wytrącenie go ze stanu potencjalności, który jest właściwy systemowi językowemu, zastosowanie w akcie mowy - motywowane sytuacyjnie i podmioto-

1

Przykłady pochodzą z czasopism skierowanych do szerokiego kręgu odbiorców: Wprost, Polityka, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Nie, Dziennik Zachodni, Twoja Wizja. (Klasyfikacja typów innowacji związków frazeologicznych patrz Bąba, 1982:17-25; 1989).