23659 SDC11401

ciwych, które jak zaznaczyłam występują łącznie* wskazać ewentualnie na postawę bardziej dominującą czy słabiej zaznaczającą się.

Trzeba jeszcze wspomnieć, że przy postawach niepo* żądanych wychowawczo zachowanie rodziców wska* żuje czasem na pewną ambiwalencję między typaiiJi postaw oznaczonymi na modelu na sąsiednich narożach kwadratu. Np. matkę, która mało interesuje się dzieckiem, zostawia mu dużo swobody, a właściwie ignoruj je jego potrzeby kontaktu i przy tym co pewien czas „robi z nim porządek”, krzyczy, karze, wprowadza rygory, straszy, grozi, że go odda z domu, można określi^ jako osobę o nadmiernym dystansie w stosunku ® dziecka i ambiwalencji między postawą unikającą a odtrącającą. Przy czym jej zachowanie świadczy raczej o'postawie unikającej, a okresowo zbliża się dó typu postawy odtrącającej..'

lima znów matka; także przeważnie mało zajmująca się dzieckiem i ignorująca jego potrzeby czy poczynąi nia, okresowo — jakby przypominając sobie o nim, gorliwie się nim opiekuję,' służy mu, zaspokaja jegj|i zachcianki, zachwyca się nim i bawi jego powiedzą® kami. W tym przypadku ambiwalencja dotyczy pot stawy unikającej i nadmiernie ochraniającej, a wspók ną cechą jest tendencja do bierności, uległości, miękkości wobec dziecka.

Można też spotkać rodziców, którzy nadmierni^ ochraniają i zbyt dużo wymagają od dziecka. Wówczas zawsze są na nim skoncentrowani i tylko w pewnyĆfet wypadkach rodzice bardziej mu ulegają czy ochrania;® je, a w innych zbyt rygorystycznie wymagają i narzu* ca ją.

Spotykamy także rodziców o tendencji do górowania nad dzieckiem, którzy w przewadze są na nim skon* centrowani, starają się, aby było wzorowe pod jakimś względem, kładą dużo wysiłku w pilnowanie, krytyko*

wanie, korygowanie, wdrażanie do rygorów, naginanie, zmuszanie, ale czasem jakby tracili cierpliwość i zaczynają stosować surowe kary, wymówki, groźby, otwarcie wyrażają dezaprobatę i chęć pozbycia się go. A więc przechodzą od typu postawy nadmiernie wymagającej do odtrącającej.

Nie spotyka się natomiast ambiwalencji między typami postaw zaznaczonych na modelu na przeciwległych wierzchołkach kwadratu. Typy postaw nadmiernie ochraniającej i odtrącającej są zupełnie rozłączne, podobnie jak postawy unikające i nadmiernie wymagające.

Główne typy postaw rodziców a zachowanie się ich dzieci

Na zakończenie przeglądu głównych typów postaw rodzicielskich należy wskazać na kierunek, w jakim każda z nich może wpływać na kształtowanie się zachowania i pewnych rysów osobowości dziecka. Określone postawy rodzicielskie dzięki zaspokajaniu lub frustracji psychicznych i społecznych potrzeb dziecka stanowią warunki sprzyjające rozwojowi pewnych cech jego zachowania. Przedstawię zbiorcze charakterystyki cech zachowania dziecka odpowiadające każdej z głównych postaw rodzicielskich. Charakterystyki te zawierają pewne cechy, które mogą występować u dziecka. Zespoły cech zostały zestawione na podstawie istniejących badań psychologicznych w tym zakresie (Baldwin, Bakwin, Dinkel, Kanner, Lafore, Levi, Lu, Porter, Sofman, Symonds) i skonfrontowane z własnym materiałem klinicznym. Należy zaznaczyć, że charakterystyki te nie zawierają pełnej listy cech, jakie mogą wystąpić przy poszczególnych postawach rodzicielskich, a jedynie mają za zadanie wskazać na

81

S — Postawy rodzicielskie