24000 SAM34

(Ohio pcStyU UfaakSU W XX I XXI wtoku CMr faHy. ludile, wyiW,_(l

W Estonii w listopadzie 1989 r. Rada Najwyższa Estońskiej So. cjalistycznej Republiki Radzieckiej uchwaliła deklarację <> suwerenności Estonii; język estoński stał się urzędowym, potępiono układy i wydarzenia polityczne lat 1939-1940.2 lutego 1990 r. Estonia Hafe się suwerennym państwem.

Na Ukrainie, wielkim terytorium bogatym w surowce naturalne, od połowy lal osiemdziesiątych coraz silniej działał ruch demokratyczny i patriotyczny. W1988 r. zaczęły powstawać niezależne stron-nictwa i partie polityczne, które deklarowały chęć ogłoszenia niepodległości republiki Stało się to 10 lipca 1989 r., gdy Rada Najwyższa Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej ogłosiła deklarację ojej suwerenności.

Dramatyczny przebieg miały wydarzenia związane z odzyskiwaniem suwerenności państw na Zakaukaziu Doszło tam do walk między Ormianami. Azerami i Gruzinami. Ostre wałki toczyły się takie w Uzbekistanie.

W 1989 r, po wyborach w rozpadającym się ZSRR do Zgromadzenia Deputowanych Ludowych ZSRR. zaszły istotne zmiany polityczne

-    utworzono urząd prezydenta ZSRR i anulowano zapis o kierownicze roli Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Prezydentem ZSRR został Michaił Gorbaczow (marzec 1990 roku). Wkrótce doszło do kon-fliktu pomiędzy Gorbaczowem a prezydentem Federacji Rosyjskiej

-    Borysem Jelcynem.

W celu powstrzymania rozpadu ZSRR. dnia 19 sierpnia 1991 r. część polityków, z wiceprezydentem ZSRR Gśenadijem Janajewcm i premierem Walentinem Pawłowem, dokonała puczu, internując Gorbaczowa. Przeciwko zamachowcom wystąpił Jelcyn, który zorganizował w Mo-d skwie obronę najważniejszych punktów stolicy. Po trzech dniach, 21 sierpnia, puczyśd złożyli broń. Po tych wydarzeniach popularność Jelcyna wzrasta, a Gorbaczowa zmalała. Wkrótce republiki, do tej pory niezależne, ale pozostające w federacji, zgłosiły chęć całkowitego oderwania się. W dniach 7-8 grudnia 1991 r. w Białowieży spotkali się prezydenci: Rosji. Borys Jelcyn. Ukrainy, Leonid Krawczuk i przewodni-■ MO

aący Rady Najwyższej Białorusi, Stanisław Szuszkiewicz. Tam dokonało się rozwiązanie ZSRR (31 grudnia 1991 r.) i powołanie Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). Michaił Gorbaczow formalnie utracił władzę i przestał pełnić funkcję prezydenta, Borys Jelcyn restal uznany na forum międzynarodowym za lidera Federacji Rosyjskiej, która siała SeJ^wnomiędzynarodowym spadkobiercą ZSRR.

Umacnianie suwerenności

W takim otoczeniu międzynarodowym, mając dodatkowo w rządzonym przez siebie krąju silne jednostki wojsk radzieckich, działał rząd Mazowieckiego. Premier przez dłuższy czas nie podejmował tej kwestii, za co stał się celem ataków swoich przeciwników. Trzeba jednak pamiętać, że rząd nie chciał zadrażniać stosunków z Moskwą z różnych względów. Ruin. dlatego, że liczy! na poparcie Moskwy w związku ze sprawą gethoczenia Niemiec oraz granicy na Odrze i Nysie. Gdy jerkok w trakcie „aksamitnej rewolucji" obalany został reżim komunistyczny w Czechosłowacji, a w Niemczech Wschodnich odsunięto od władzy Ericha Honeckera, Warszawa uzyskała większą swobodę ruchów.

Jeszcze w grudniu 1989 r. prezydentem Czechosłowacji został najgłośniejszy w tym kraju dysydent, Vadav Haseł -co wpłynęło na wzrost ambicji Wałęsy, spychanego przez rozwój wypadków na peryferie polityki Tak więc dopiero Jesień ludów" poprawiła sytuację rządu Mazowieckiego.

29 grudnia 1989 r. znowelizowano konstytucję z 1952 r„ z której usunięto min. Preambułę, mówiącą o socjalistycznym charakterze państwa. oraz artykuły dotyczące kierowniczej roli PZPR i sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Przywrócono też poprzednią nazwę państwa: Rzeczpospolita Polska, a PRL formalnie przestała istnieć Pod koniec stycznia 1990 r. zakończyła działalność PZPR. która została na ostatnim swym zjeździe rozwiązana, a część jej działaczy, z Aleksandrem Kwaśniewskim i Leszkiem Millerem, powołała Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej.

161 ■