SAM78

tofcfca pottyto zagraniczn* w XX i XXI wtoku Główne kterunld. fakty, ludzi*, wydar^

camo nastąpił zatem podział granic Niemiec jakby na dwie kategorie. W ramach zawartego wówczas paktu granice z Francją i Belgią uzyskały dodatkowe gwarancje ze strony Wielkiej Brytanii i Włoch, podczas gdy granice Niemiec z Polską i Czechosłowacją takich gwarancji nie otrzymały. Oba kraje musiały przystać na to, że ich granice z Niemcami zabezpieczono jedynie w niewielkim stopniu, tzw. traktatami arbitrażowymi, które gwarantowały, że wszelkie ewentualne spory będą rozstrzygane przez Ligę Narodów.

Niemcy zostały jednocześnie przyjęte do Ligi Narodów i uzyskały nawet status stałego członka Rady Ligi Narodów. Polsce przyznano jedynie status członka tzw. półstałego (takiego, który mógł kandydować do Rady na następną kadencję). Był to duży sukces Niemiec, choć Stresemanna wściekle wówczas atakowała prawica, zwłaszcza hitlerowcy. za to. że zrezygnował z otwartego sprzeciwu wobec postanowień traktatu wersalskiego. Zaczęto nawet mówić, po raz pierwszy w dziejach, o pojednaniu niemiecko-francuskim. Obaj główni twórcy układu lokameńskiego, minister Stresemann oraz francuski premier i minister spraw zagranicznych, Aristide Briand, otrzymali w 1926 r. pokojową Nagrodę Nobla. Tymczasem dla Polski zbliżenie Niemiec z mocarstwami zachodnimi oznaczało przede wszystkim groźbę, że w imię zachowania pokoju Warszawa będzie nakłaniania przez swych sojuszników do ustępstw na rzecz Berlina.

Oceniając polską politykę zagraniczną lat 1921—1925, trzeba stwierdzić, że cechował ją realizm. Jej podstawowego celu - uznania granic | niestety nie udało się osiągnąć w kwestii granicy zachodniej. Częściowo umocniono pozycję Polski w Lidze Narodów. Jednak Locamo było db Pólsld - podobnie jak dla Czechosłowacji - klęską, a na sytuację międzynarodową obu państw wyjątkowo niekorzystnie wpłynęła proniemiecka polityka Wielkiej Brytanii.

Po przejęciu władzy przez Piłsudskiego w 1926 r. nie nastąpiła istotna zmiana polskiej polityki zagranicznej, gdyż nie zmieniły się warunki, które decydowały o jej kształcie. Polska znąjdowala się między dwoma dużymi terytorialnie państwami o ogromnym potencjale gospodarczym.

Niemcy dążyły do obalenia, jak to nazywały. ..dyktatu wersalskiego" i powrotu do granic sprzed 1914 r.. a wschodni sąsiad był tymczasowo zajęty problemami wewnętrznymi i umacnianiem dyktatury przez Józefa Stalina. ZSRR, który wyszedł z międzynarodowej izolacji po Rapal-lo, zawarł dodatkowo układ o nieagresji i neutralności z Niemcami, podpisany w Berlinie w kwietniu 1926 roku. Ta Unia niemieckiej polityki, szachująca Zachód radziecko-niemieckim zbliżeniem, pozwoliła uzyskać kolejne sukcesy.

Niemcy w Lidze Narodów uprawiały hałaśliwą politykę względem Gdańska, rzekomych krzywd niemieckiej mniejszości w Polsce i jednocześnie przeciw „płonącym" granicom wschodnim Rzeczypospolitej. Przysparzało to Berlinowi sympatii i osłabiało międzynarodową pozycję Rzeczypospolitej, podobnie jak konflikt polityczny z Litwą.

W drugiej połowie lat dwudziestych polityka Piłsudskiego była oparta m.in. na sondowaniu stanowiska Francji wobec kolejnych koncepcji niemieckich. Polska nie miała innego wyboru, jak tylko kontynuować dotychczasową politykę. Marszalek bardzo zawiódł się na Francji, lecz generalnie Polska nie mogła nic zrobić - sojusz z Francją wciąż pozostawał kamieniem węgielnym tej polityki.

Tymczasem stosunki między Warszawą a Berlinem układały się fatalnie, wręcz wrogo. Dopóki Niemcy miały słabą armię, ograniczoną w traktacie wersalskim do 100 000 ludzi, pozbawioną czołgów oraz lotnictwa, bezpośredniego niebezpieczeństwa wojny nie było. Panowało jednak napięcie. Niemcy starały się pokazywać światu, że potrafią pokojowo współistnieć z dotychczasowymi wrogami, tj. z Francuzami, lecz dopóki nie zostaną naprawione rzekome błędy traktatu wersalskiego w kwestii granicy polsko-niemieckiej, będzie ona punktem zapalnym na kontynencie europejskim. Propaganda niemiecka bardzo zręcznie wskazywała i nagłaśniała konflikty.

Berlin starał się też zniszczyć Polskę gospodarczo: od połowy lat dwudziestych trwała nieoficjalna wojna handlowa. Niemiecka dyplomacja wykorzystywała też wszystkie błędy, jakie popełniały władze Rzeczypospolitej w odniesieniu do mniejszości niemieckiej. Należy

47 ■