SAM92

ftotot* pomyk* zagraniczna w XX i XXI wieku Główne kierunki, fakty, ludzie, wydarz**

pierali. wycofali się s tego. Co więcej, widząc niechęć Rosjan do tej koncepcji, czechosłowacki prezydent Benesz również zaczął się z niej wycofywać, a wiosną 1943 r. porzucił projekt konfederacji polsko--czechosłowackiej całkowicie. Benesz łudził się. że jeżeli będzie utrzymywał jak najlepsze stosunki ze Związkiem Radzieckim, to ustrzeże swój kraj przed utratą niezależności. Jak wiadomo, nadzieje te okazały się złudne. Wprawdzie Benesz mógł w 1945 r. powrócić do swego kraju i zatrzymał urząd prezydenta, lecz musiał zaakceptować dominującą pozycję komunistów w rządzie. Po trzech latach objęli oni w Czechosłowacji pełnię władzy.

Nie udało się też Sikorskiemu wpłynąć na zmianę stanowiska brytyjskiego w sprawie granicy polsko-radzieckiej. Naczelny Wódz próbował jeszcze uzyskać poparcie Amerykanów (złożył w krótkim czasie trzy wizyty w Waszyngtonie), ale USA było mato zainteresowane sprawami Europy Środkowo-Wschodniej. Już wtedy obaj zachodni przywódcy. Roosevelt i Churchill, uzgodnili między sobą, że Polska będzie musiała poczynić ustępstwa terytorialne na rzecz ZSRR. a o przyszłych granicach Polski zadecydują trzy wielkie mocarstwa. Zarysowali też projekt „przesunięcia" granic Polski w kierunku zachodnim. Przy tym afanrry przywódcy byli zdania, że stanowisko rządu polskiego jest nierealistyczne.

Koncepcja generała Sikorskiego załamywała się. Stosunki polsko-- radzieckie stały się zdecydowanie złe. groziły zerwaniem kontaktów dyplomatycznych. W marcu 1943 r. został utworzony w Moskwie kontrolowany przez komunistów Związek Patriotów Polskich, z Wandą Wasilewską jako przewodniczącą, który miał się stać narzędziem Stalina w planowanym podporządkowaniu sobie Polski. Wydaje się. że Stalin szukał juz tylko pretekstu, by zerwać stosunki z rządem Sikor-■kiego. Wówczas to, w nocy z 12 na 13 kwietnia 1943 r., radio Berlin pndrio wiadomość o odkryciu w Katyniu grobów pomordowanych przez NKWD polskich oficerów. Gdy Sikorski zwrócił się do Mię* dzynarodiMwego Czerwonego Krzyża z wnioskiem o zbadanie tej sprawy.

■ 70

Moskwa w nocy z 25 na 26 kwietnia „przerwała" stosunki dyplomatyczne z polskimi władzami na uchodźstwie, stwierdzając, że rząd generała Sikorskiego próbuje wykorzystać „hitlerowski oszczerczy fałsz" w celu uzyskania „terytorialnych koncesji kosztem interesów Radzieckiej Ukrainy, Radzieckiej Białorusi i Radzieckiej Litwy”. Kreml insynuował nawet, że między Polską a Niemcami istnieje „kontakt i zmowa w prowadzeniu antyradzieckiej kampanii propagandowej". Zerwanie stosunków polsko-radzieckich bardzo pogorszyło położenie Polski w koalicji antyhitlerowskiej. Sojusznik radziecki był dla Waszyngtonu i Londynu na tyle ważny, że nie ryzykowano większych napięć w rela-ęjach z Moskwą. Brytyjczycy i Amerykanie nie zrozumieli postawy Polaków i poddali krytyce kroki podjęte przez polski rząd: .Jeżeli ludzie a nie żyją, nic, co by Pan zrobił, ich nie wskrzesi", mówił Sikorskiemu Churchill, który radził nawet ogłoszenie przez rząd RP, że „sprawa katyńska jest wymysłem propagandy niemieckiej". Zwracając się w pierwszej kolejności do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, a dopiero później do rządu ZSRR, Sikorski istotnie popełni! poważny błąd taktyczny, lecz to akurat miało znaczenie drugorzędne. Moskwa z pewnością znalazłaby inny pretekst do zerwania stosunków z rządem RP.

Zbrodnia katyńska - wymontowanie na mocy decyzji Hura Mitycznego KC WKP (b) z 5 marca 1940 r. przez NKWD, na wiosnę tego roku. przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSM prawie 19 000 polskich ofkerów - Jeńców wojennych. Stanami? oni połowę korpusu oficerów Wojska italskiego Ofiary dokonanej zbrodni byty pogrzebane w zbiorowych mogBach w Katyniu pod Smoleńskiem.

Mlednoje koto Tweru I Platlchatkaeh na przedmWdu Charkowa Wymordowano też 7000 osób przetrzymywanych w więzieniach za-chodnlej Białorusi i zachodniej Ukrainy. Zbrodnia byfa przeprowadzona w Sdsłcj tajemnicy, ale już w 1945 c ■ Rzeszą przejfcknw) okupując tereny ZSRR ujawniła zbiorowe groby w Katyniu (na Smo-lefiszczyźnłe). co odtąd okrellano Jato .zbrodnia katyńska”.

Zbrodnia ta przez stronę polską uważana Jest za ludobójstwo (zbrodnię przeciwko UidzkokD. co Rosja zdecydowanie odrzucą Obawia się głównie licznych roszczeń o odszkodowania dla rodzin ofiar oraz tego. że w przypadku ludobójstwa nie można by byto sprawców zbrodni objąć przedawnieniem.

77 ■