24350 wstęp do teorii polityki img 212

202

mat realistyczny eksponuje zatem takie kategorie określające siłę państwa jak zdolności do działań (abilily) oraz potencjał (capacity)⁵³.

Raymond Aron odróżnia pojęcie siły od kategorii potęgi, proponuje by siłę postrzegać w kategoriach wojskowych, gospodarczych czy nawet moralnych, natomiast potęga, w jego opinii, oznacza uruchomienie tych sił w określonych warunkach i w określonym celu*¹. Można wnioskować, że potęga jest wymiarem operacyjnym siły.

Zwolennicy behawioryzmu postulowali natomiast poszerzenie poziomu analizy, co wiązało się z odchodzeniem od postrzegania siły (potęgi) państwa głównie w kategoriach militarnych, w kierunku jej relatywnych możliwości, pozostających zawsze w'jakimś stopniu względności wobec możliwości innych państw. W rezultacie zmian w założeniach pojawiła się nowa kategoria teoretyczna tożsama z pojęciem siły - wpływ (influence), wyrażająca inny potencjał państwa aniżeli rozumiana przez realistów siła militarna”.

Kategoria siły posłużyła zwolennikom teorii czynnikowej do formułowania współrzędnych (możliwości i wartości), które decydująo działaniach i oddziaływaniach państwa w stosunkach międzynarodowych*.

Wyjaśniając istotę efektywności polityki zagranicznej państwa w kontekście reprezentowanej siły należy mieć na uwadze, iż na pojęcie to składają się oprócz czynników wymiernych także niewymierne, co znacznie utrudnia definicję tej istotnej przesłanki efektywności polityki zagranicznej. Egzemplifikacjąmoże być w tym przypadku jakość dyplomacj i, moralność czy tradycje narodowe, które stanowią ważny element siły państwa, nie sąjednakże tak wymierne jak wskaźniki gospodarcze czy potencjał wojskowy.

Reasumując, szeroko pojmowana siła (potencjał) państwa implikuje w dużym stopniu dobór adekwatnych środków i metod do stanu jego możliwości. Państwo o dużym potencjale może w miarę swobodniej dobierać metody i środki dla osiągnięcia większej efektywności, zaś państwa o ograniczonym potencjaie-jedyme dostosować możliwie najbardziej efektywne metody do środków będących w jego dyspozycji⁵’.

⁵³ Ibidem. Zob. też Kenneth W. Thompson, PcliticalRealism and the Crisis of WorldPolitics. An American Appmach to Foreign Policy, Princeton University Press 1 %0, s. 20 33; Stanley Hoffmann, Conlemporary Theory in International Relations, New York: Englcwood Cliffs 1960, s. 31 i. n.

^st Aron, op.cit., s. 70.

^,s Szerzej nt. modele eksplanacji behawioralnej zob. Eugeniusz Sadowski,,.Kategorie szkoły behawioryzmu amerykańskiego, fw:) Józef Kukułka, Edward J. Palyga, Kategorie nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa: Międzyresortowa Naukowo-Badawcza Grupa Tematyczna MR III. 3.7 1978, s. 41 62.

Quincy Wright, The Siudy of International Relations, New York: Applelon-Ccnlory-Crofts 1955, s. 540 i. n. Autor ten formułuje oś współrzędnych możliwości i wartości. Współrzędne możliwości to społeczna energia lub postęp ekonomiczny, elastyczność (sztywność struktur decyzyjnych), siła państwa, zasoby surowcowe, postęp technologiczny. Współrzędne wartości — ocena możliwości, cele działania (poznanie rzeczywistości, jej twórczy rozwój), zdolność do samoidenty-tikacji oraz stosunek do świata (negatywny lub pozytywny).

” Szerzej na ten temat znh. rozdz. IX niniejszej książki.