25023 Lalek
3

28 Rozdział I

We wrześniu 1946 roku oddział „Zapory” spalił wieś Moniaki, w powiecie kraśnickim, a na początku grudnia oddziały „Uskoka” i „Jastrzębia” dokonały napadu na wieś Rozkopaczew, którą podpaliły⁴⁸. Był to odwet za donosy do UB na partyzantów, w czym specjalizowali się miejscowi funkcjonariusze Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO). Poza tym wieś Rozkopaczew słynęła w okolicy jako baza rekrutacyjna MO, ORMO i UB¹.

W 1947 roku zmieniła się sytuacja polityczna w Polsce. Był to również rok przełomowy dla poakowskiego podziemia.

Po sfałszowanych wyborach do Sejmu Ustawodawczego, w lutym 1947 roku Sejm dokonał wyboru prezydenta, którym został Bolesław Bierut, jedyny kandydat na ten urząd. Na premiera nowego rządu wybrano Józefa Cyrankiewicza. Ustrój państwa miała regulować, do czasu uchwalenia nowej konstytucji, ustawa zwana potocznie Małą Konstytucją. Wszystkie dokonane zmiany miały normalizować życie społeczne i polityczne w kraju.

W dalszym ciągu porządek w państwie zakłócali ludzie z „reakcyjnego podziemia”, a ponieważ likwidacja ich wymagała coraz większych nakładów finansowych i rozbudowy aparatu bezpieczeństwa, postanowiono uchwalić „stan łaski”. Amnestia z 1945 roku nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, dlatego Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego podjęło decyzję o nowej amnestii.

Uchwalona ustawa o amnestii z dnia 22 lutego 1947 roku, przewidywała dwumiesięczny okres ujawniania się członków istniejącego podziemia zbrojnego wobec powołanych przy PUBP komisjach amnestyjnych. Więźniom osadzonym za przestępstwa polityczne, darowano karę w całości, jeśli nie przekraczała 5 lat więzienia.

Kary do 10 lat zmniejszono do 5 lat. Karę śmierci ustawa „zamieniła” na 15 lat więzienia².

Akcja ujawniania się była dla wielu żołnierzy podziemia wielkim dylematem moralnym; pozostać w ukryciu, czy też powrócić do normalnego życia. Kilka lat tułaczki, ogromne zmęczenie, brak snu, a także topniejące zapasy amunicji spowodowały, iż nawet najbardziej wytrwali decydowali się na ujawnienie. Największą liczbę ujawnionych żołnierzy pionu poakowskiego odnotowano w woj. lubelskim³ i białostockim. W kwietniu 1947 roku ujawnił się Komendant Okręgu Lublin płk Wilhelm Szczepankiewicz ps. „Drugak”, wówczas też zakończył działalność Okręg Lubelski WiN. Doszło także do rozmów przedstawicieli Zgrupowania „Zapory” z działaczami resortu bezpieczeństwa, w wyniku których ujawniła się część członków Zgrupowania.

Amnestia z 1947 roku w przeciwieństwie do poprzedniej amnestii z 1945 roku, zadała olbrzymi cios podziemiu. Skorzystało z niej około 90% żołnierzy z oddziałów podziemia⁴. Zasięg konspiracji został znacznie ograniczony. Amnestia położyła kres wojnie domowej, jaka toczyła się na ziemiach polskich, po przejęciu władzy przez komunistów. Pozostałe jeszcze w konspiracji oddziały zbrojne były już nieliczne i nie stanowiły siły, która mogłaby zagrozić komunistycznym władzom.

1

   R. Wnuk, Lubelski Okręg..., s. 99. Por.: H. Pająk, „ Uskok" kontra UB, Lublin 1992, s. 13.

2

   J. Twardy, Amnestia 1947 na Lubelszczyźnie, „Zeszyty Społeczne KIK” 1995, nr 3, s. 42-43.

3

   Ogółem w woj. lubelskim ujawniło się 13 735 osób. 4616 określiło się jako członkowie WiN, 561- AK, zaś 921 jako przynależni do oddziałów leśnych. Zob.: W. Góra, Z. Jakubowski, Z dziejów organów bezpieczeństwa..., s. 153.

4

   J. Twardy, Amnestia..., s. 44.