25189 IMG52 (7)

I Al IM S 204

I Al IM S 204

Palanto. Uważana była oczywiście za eponima Pa lais mi albo Pa lian (cum (pierwszego Rzymu, osady pala* i Śliskiej założonej przez Ewandra). Kiedy poślubiła Faunusa. Pałanio była już w ciąży za sprawą Herkulesa. Urodziła syna, Lalinusa. który został królem. Warianty tej wersji pokazują Herkulesa płodzącego Lalinusa z żoną króla Faunusa albo też z jego córką.

Nic mniej skomplikowana jest tradycja dotycząca dziejów Lalinusa. Istnieją dwa wielkie zespoły legend.

W jednym Latinus przyjmuje gościnnie Eneasza, gdy ów ląduje na wybrzeżu Lacjum, w drugim z nim walczy. Opowiadano, na przykład, że dobrowolnie przyznał przybyszom w darze ziemię (680 hektarów, jeżeli można wierzyć fragmentowi Katona, zachowanemu przez Serwiusza w komentarzu do Eneidy•), ponadto ofiarował Eneaszowi rękę swojej córki Lawinii. Ale Trojaóczycy mieli rozpocząć nąjazdy na sąsiadujące terytorium, tak iż Latinus musiał ich zwalczać i dlatego sprzymierzył się z królem Rutulów, Turnusem. Podczas decydującej bitwy Turnus i Latinus mieli zginąć obaj. stolica Aboriginów, zwana w tej wersji Laurolavi-nium, została zdobyta, a Eneasz objął ją we władanie. Oba ludy. Aboriginowie i trojańscy przybysze, połączyli się w jeden naród, który przyjął nazwę latyńskiego dla upamiętnienia imienia króla.

Zgodnie z drugim zespołem mitów Eneasz przybił do latyńskiego brzegu w dwa lata po zdobyciu T roi i zabrał się od razu do budowania miasta. Miejscowy król Latinus. będący już w stanie wojny z Rumiami, nadciągnął natychmiast na czele silnej armii i usiłował przeszkodzić w założeniu kolonii trojańskiej na swoim terytorium. Wieczorem przybył w pobliże obozu trojańskiego. Widząc towarzyszy Eneasza uzbrojonych na sposób grecki i w szyku bojowym, zdecydował się odłożyć spotkanie na następny dzień. Ale nocą ujrzał we śnie miejscowe bóstwo, które uprzedziło go, iż w jego interesie byłoby sprzymierzenie się z cudzoziemcami. Ze swojej strony Eneasza zachęciły jego własne bóstwa Pcnaty do zawarcia traktatu z Latinusem. Tak więc rankiem zdecydowano się na przymierze. Aboriginowie ustąpili terytorium Trojańczykom. Ci zaś zobowiązali się w zamian udzielić im pomocy przeciw Rutulom. Eneasz zaślubił Lawinię i nadał nowemu miastu imię Lavinium. Małżeństwo to jednak pociągnęło za sobą wojnę z Turnusem, który w tej wersji nie jest Rutulem. ale zdaje się Etruskiem, bratankiem królowej Amaty. żony Latinusa. Podczas wynikłej walki zginął zarówno Latinus, jak i Turnus, a Eneasz jako mąż Lawinii zotał królem Aboriginów. Nowy lud przybrał jak w poprzedniej wersji nazwę latyńskiego.

W E widzie Wergiliusz przedstawił wersję łączącą oba warianty. Tam Eneasz zostaje dobrze przyjęty przez Latinusa, któremu wróżbici poradzili oddać córkę obcemu herosowi. Kiedy posłowie Eneasza przybyli do stolicy, król zrozumiał, że przepowiednia powinna się spełnić, i ofiarował dobrowolnie obcemu rękę Lawinii. Lecz zanim mogło zostać uroczyście zawarte przymierze między Latinusem i Trojańczykami. zaszło takie zdarzenie. Podczas polowania Aska-niusz, syn Eneasza zabił oswojonego jelenia, co spowodowało walkę między Trojańczykami. towarzyszącymi młodzieńcowi, i aborigińskimi pasterzami, oburzonymi tą zbrodnią. Amata, która chciała oddać rękę Lawinii Turnusowi, królowi Rutulów, i sam Turnus {alsłontli Latinusa do wojny przeciw Trojańczykom. Latinus odmówił i zamknął się w pałacu, podczas gdy

sama Junona otworzyła bramy świątyni wojny (w Rzymie świątynia Janusa pozostawała zamknięta w czasie pokoju, otwierano ją dopiero z chwilą rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich - Wergiliusz przenosi’W ten sposób do miasta Latinusa zwycząj rzymski), a Tumus wdrapał się na mury grodu i wniósł proporzec, wzywający lud do broni. Podczas wojny, która potem wybuchła. Latinus trzymał się na uboczu, ograniczając się do prośby pod adresem Trojańczyków o zawieszenie broni na czas pogrzebu poległych, usiłując odwieść Tumusa od zamiaru wyzwania Eneasza na pojedynek.'

Po śmierci Tumusa zawarł pokój z Trojańczykami.

Dwa świadectwa pozwaląją nam poznać mit, według którego Latinus zniknął podczas walki prowadzonej przeciw Mezencjuszowi, królowi Caere, i został bogiem Jowiszem Latyńskim, którego kult w okresie historycznym święcił Związek Latyński na górze wznoszącej się ponad jeziorem Nemi. bg

Hcs. Th. 1011 n. (ustęp interpolowany); Schol. in A. R. III 200; Steph.

Byz. i v. flpa(vc0toc D. H. 143 n.; 57 n.; 72; Fest. p. 194; 209; 220 s. v. Romam. Palatium; Hyg. Fab. 127; Plu. Rom. 2; Liv. 11,6 n.; Verg. Aen.

VII n. passim; Scrv. in Verg. Aen. 12; 6; 84; 267; 273; III 148; IV 620; VI 760; VII 58; 659; 678; X 76; XI 243; 316; XII 164; Tzct. in Lyc. 1232; 12S4;Varr. LLV 144;Solin. II14; Augustin. Deciv. DeiXVIII 16; Schol.

Bob. in Cic. Pm Piane., p. 256. Por. krytyczny przegląd źródeł w J. Perret. Wfrnde tmyenne, s. 526 n.

•LATINUS SILVIUS- Wśród kolejno po sobie następujących królów Alby Latinus Silvius zajmuje czwarte miejsce po Askaniusie. Jego ojcem był Eneasz Silvius, dziadkiem Postumus Silvius, a pradziadkiem Askanius. Latinus Silvius panował pięćdziesiąt lat i założył kilka miast należących do Związku Latyńskiego. bg

Ov. Met. XIV 611; Fast. IV 41 n.;D. H.l 7I;D. S.YII 17; Tzct. in Lyc. 1232; Scrv. in Yerg. Aen. VI 767.

•LAUSUS - syn -* Mezencjusza, króla Caere, który walczył u boku Tumusa przeciw Eneaszowi i poniósł śmierć. Imię występuje w kronice królów Alby. Nosił je syn Numitora, którego zabił Amulius. bg

Verg. .len. VII649; X 426; 790 n.; D. H. 165 (por. FHG. Muller, 111. p. 174); Ov. Fast. IV 54.

•LAW1NIA - córka króla Latinusa i Amaty. Przed przybyciem Eneasza do Lacjum była zaręczona z Turnusem. Ojciec oddał ją Trojańczykowi(— Latinusi Eneasz). Na jej cześć Eneasz nazwał założone przez siebie miasto Lavinium. Według jednej wersji z jej małżeństwa z Eneaszem urodził się Askanius. Jednak w E widzie Askanius jest tylko jej pasierbem, już dużym w momencie przybycia Eneasza. Eneida nie wymienia żadnego dziecka Lawinii i Eneasza, ale mitografowie opowiadają, że po śmierci męża Lawinia wydała na świat syna, pogrobowca herosa, Sitaiusa (-♦ Askanius/). u pasterza Tyrrusa lub Tyrrenusa. Wówczas Askanius odstąpił miasto Lavinium przyrodniemu bratu i odjechał, aby założyć Albę. Gdy jednak Askanius umierał bezdzietny, pozostawił tron SiWiusowi.

„Krótka" tradycja o założeniu Rzymu (pomijająca władców pomiędzy Eneaszem a Romulusem) czyni Lawinię matką Emilii, która miała z Marsem syna Romulusa.

W końcu mit o inspiracji czysto greckiej utrzymuje, iż Lawinia była córką kapłana -» Aniosa. towarzysząca Eneaszowi jako wieszczka w podróży na Zachód i zmarła w miejscu, gdzie heros założył miasto Lavinium.

205

(Mit ten polega bez wątpienia na grze stów: Lavinia związanej z vinum, wino, i przybliżonej do imienia Oino, w którym znajduje się źródłostów grecki (oinos) tego samego znaczenia. Wiadomo, że trzy córki — A-niosa nazywały się Ojnotrofoi, Uprawiające Winnicę). bg

Liv.l 1,3;D. H.l 59;60;70;Vcrg.Aen.VI764;VII52n.;XII I94;0v.

Met. XIV 449; 570; Tzet, in Lyc. 1232; Scrv. in Yerg. Aen. I 2; 259; 270:

VI 760: VII SI; 484: Pli> Rom. 2; Ael. NA XI 16; Str. V. p. 229.

LEAGROS (Aedypoę) - sprzymierzeniec Heraklidy Temenosa. Przy pomocy swego przyjaciela Ergiajosa, potomka Diomedesa, i z namowy Temenosa ukradł palladion przechowywane w Argos. Następnie pokłóciwszy się z Temenosem, ofiarował posąg królom Sparty, którzy chętnie przyjęli tę świętość, ponieważ posiadanie jej gwarantowało bezpieczeństwo miastu, w którym się znajdowała. Umieścili ją koło miasta, w sąsiedztwie sanktuarium córek Leukippa. A ponieważ wyrocznia delficka poradziła im, aby straż nad palladion powierzyć jednemu z tych, którzy je ukradli, wznieśli obok świątynię Odyseusza, będącego dla nich niemal herosem plemiennym ze względu na pochodzenie -» Pene-lopy (-» Palladion). bg

Plu. Qu. Cr. 48.

LEANDER (Aeav8poę) - młodzieniec z Abydos, kochanek kapłanki Afrodyty, imieniem Hero, która mieszkała w Sestos, mieście położonym na drugim brzegu Hellespontu, naprzeciw Abydos. Co nocy przebywał cieśninę wpław, kierując się światłem lampy, którą zapalała Hero na szczycie wieży domu, w którym mieszkała. Lecz pewnej burzliwej nocy lampka zgasła i Leander nie mógł w ciemnościach odnaleźć brzegu. Nazajutrz morze wyrzuciło jego zwłoki u stóp wieży Hero. Nie chcąc przeżyć kochanka, skoczyła w przepaść. bg

Ov. Her. XVIII; XIX; Musaeus.cd. Ronge, Miinchen 1939; AP V 231; 263; IX 215; 387; Vcrge. Georg. III 258.

LEARCHOS (Aeapxoę) - i Mełikertes. dwaj synowie Ino i Atamasa. Kiedy Atamas popadł w szał z winy Hery, która chciała go tak ukarać za potajemne wychowanie małego Dionizosa, zabił strzałą Learchosa, biorąc go za jelenia. Albo też wziął go za młodego Iwa i zrzucił ze skały. Inna wersja utrzymuje, że — Atamas dowiedział się o zbrodni Ino, popełnionej na dzieciach, które miał z Nefele, Friksosie i Helle, i że chcąc ją zabić, przez pomyłkę zabił Learchosa (tab. 3, tab. 33). Eurypides napisał na ten temat tragedię, bg

Apd.Bibl. I 9,1 n.;III4.3; Paus. I 44,7;IX 34;7;Tzct.inLyc.2l;229; Schol. in A. R. II1144; Hyg. Fab. I i 2; Oi. Met. IV 512 n.;F<ul. VI489 n.; Scrv. in Verg. Aen. V 241; Lact. ad Stal. Tfieb. I 12.

LEBEADOS (AePśaSoę) - Ze wszystkich synów Lykaona jedynie Eleuter i Lebeadosnie uczestniczyli w bezbożnym czynie ojca, który ofiarował bogu mięso dziecka, aby wypróbować przenikliwość Zeusa. Po tym strasznym wydarzeniu uciekli do Beocji, gdzie założyli miasta Lebadeję i Elcuteraj. Był to początek starożytnego przymierza Arkadyjczyków z mieszkańcami obu tych miast, bg

Plu. Qii. Cr. 39.

LEDA (Af|8a) - zgodnie z najbardziej rozpowszechnioną tradycją córka króla Etolii, Testiosa, i Eurytemis. Wobec tego pochodzi od Ajtolosa i w ten sposób w linii

LEJ MON

ojcowskiej od Kalyke, jednej z córek Eola. Należy do rodu Dcukaliona (tab. 2; tab. 13; tab. 19; tab. 24). Jej siostrami są Altaja, matka Meleagra i Hypermestra.

Inne podania przypisują jej siostry Klytię i Melanippe. Utrzymywano również, że Glaukos, syn Syzyfa, przejeżdżał przez Spartę, szukając utraconych koni. Tam połączył się z Pantejdyją, która zaraz potem poślubiła Testiosa i dała mu córkę Ledę, uchodzącą za dziecko Testiosa. (Porównać można mit o narodzinach — Odyseusza, mającego być owocem przelotnej miłostki Syzyfa).

Kiedy Tyndareos, wypędzony ze Sparty przez -* Hippokoona i jego synów, schronił się w Etolii na dworze Testiosa, ów przyjął go i dał mu rękę swojej córki Ledy. Później towarzyszyła mężowi do Sparty. ^kiedy — Herakles osadził Tyndareosa ponownie na tronie.

Leda miała z Tyndareosem kilkoro dzieci; Timandrę, która poślubiła -* Echemosa; — Klytajmestre, żonę A-gamemnona; -» Helenę i Dioskurów. Spośród tych dzieci (do których tragicy dodają jeszcze Fojbe) niektóre spłodził Zeus. przyjąwszy postać łabędzia, aby się połączyć z Ledą. Ale opowiadano również, że Helena była w rzeczywistości córką Zeusa i Nemesis. Bogini próbowała uciec przed miłością ojca bogów i przemieniła się w gęś, żeby mu umknąć. Natychmiast Zeus przybrał postać łabędzia i posiadł ją w miłosnym I uścisku. Nemesis zniosła następnie jajo, które porzuci-ła. Znalazł je pasterz i zaniósł Ledzie, która włożyła je troskliwie do szkatułki. Kiedy wyszła z niego Helena, podała ją za własną córkę, ponieważ była to bardzo ładna dziewczynka.

Najczęściej, poczynając od Eurypidesa, uważano, że to sama Leda w wyniku związku miłosnego z Zeusem złożyła jajo (albo nawet dwa jaja), skąd wyszły dwie pary: Polydeukes i Klytajmestra, Helena i Kastor (— Dioskurowie). W Sparcie w świątyni córek Leukip-posa pokazywano skorupki olbrzymiego jaja, które uchodziło za jajo złożone przez Ledę. bg

Apd. Bibl. 17,10; III 10.5 n.;Paus. III 1.4; 13.8; 16.1;21.2;Serv. in Verg. Aen. VIII130; Schol. in A. R. 1146; in E. Or. 447; Str. X. p. 461; Hyg. Fab. 77; Od. XI 298 n.; Prop., 113,30; loan. Antioch. fragm. 20: Tzct. in Lyc. 88;SI I; E. IA49 n,; Med. 17 n.;214; 257; 1149; Or. 1387: Schol-in Pi. N. 10.150. Por. M.tUttnCoiie, Leda e Latona, A. A. N. XIII 1933-34. s. 325-337; G. Catinella, II milo dl Leda..., Ban 1937.

LEITOS (Afjttoę) - wódz tebański, syn Ałektryona (lub Alektora), który dowodził jednym z kontyngentów greckich pod Troją. Iliada przedstawia, jak zabija on Trojańczyka Fylakosa i sam zostąje raniony przez Hektora. To on sprowadził spod Troi prochy Arkesi-laosa. Występuje również jako jeden z Argonautów. bg

II. II494; VI 35-36; XVII601-604; E. IA 259 n.; Hyg. Fab. 97:113: Paus. IX 39. 3; Apd. Bibl. I 9. 16.

LEJMON (Aeąuiw) - Kiedy Apollon i Artemida chcieli pomścić krzywdę swej matki, Latony, której w czasie gdy jeszcze nosiła w łonie boskie potomstwo, na całym świecie odmawiano schronienia, udali się na Peloponez do królestwa Tegeatesa. Tam przyjął ich jeden z jego synów, Skefros, i rozmawiał z bogiem na uboczu. Spostrzegł to jeden z braci, Lejmon i od razu wyobraził sobie, że obmawiano go przed bogiem. Ze złości zabił brata. Natychmiast Artemida przeszyła go strzałą. Skoro Tegeates i Majra. jego żona, dowiedzieli się o przybyciu bóstw, złożyli im ofiary. Jednak Apoł-