25260 IMG�49

1

1

P

lgnięć

<j oceny relacji niięd/y u otoczeniem, oceny własnych osia

pot fi że k oni/ szans realizacji swoich ciążeń, pragnień c/y celów życiowych,

Bańka (1995) opierając się na poglądach psychologów amerykańskich I Adlera i łł#vightirśta) analizuje jakość £ycia w kategorii zadań rozwojowych i J eińwył h Zadania rozwojowe dotyczą samokontroli, rozwoju zdolności osobistych | związania się z określoną rolą społeczną, przygotowania do małżeństwa i do nienin roli zawodowej oraz ekonomicznej. Zadania tyciowe obejmują miłość, sek* I ja", szkołę i pracę Zarówno zadania rozwojowe, jak i życiowe sprzyjają różno, i rodnym kryzysom, w trakcie których ma miejsce intensywne doświadczanie jako. I ści tycia na kontinuum szczęście nieszczęście, satysfakcja — dyssatysfakcja, inte- i gracja alienacja, itd.

/daniem Obuchowskiego (1995) pojęcie jakości tycia jest kategorią psycho-logiczną odgrywającą kardynalną rolę w psychologii humanistycznej. Autor twierdzi >e człowiek wybiera takie kierunki swojej aktywności, które wyznacza potrze-ba sensu życia właściwa każdemu człowiekowi. Między innymi w oparciu o ocenę, swoistą kalkulację zbliżania się lub oddalania odważnych życiowo celów jednostka | buduje własną samoocenę, samoaktualizację. Maslow (za: Zapoznańska 1996, s, 61) sądzi, że „ludzie samorealizujący się zdają się spełniać swoje możliwości i robią to, do czego są zdolni najlepiej jak potrafią (stań się tym, kim jesteś). Roz

wijają się tak, aby osiągnąć pełną miarę tego, do czego są zdolni”. Zdaniem Kona (1987) samoocena stanowi nie tylko akt poznawczy, ale jest równocześnie wyrazem określonego poziomu aspiracji. Aspiracje uzależnione są od szeregu czynników. m in. od treści działania, jego wyników, konkretnej sytuacji, warunków społecznych. indywidualnych właściwości jednostki oraz od znaczenia, jakie przywiązuje ona do opisywanych cech lub działalności. Zatem dla samooceny, a w konsekwencji poczucia jakości życia istotne są doświadczenia jednostki, czyli poznawcze i emocjonalne ich aspekty. Czapiński (1994) utożsamia jakość życia ze stanem satysfakcji emocjonalnej. Z kolei dla Tomaszewskiego (1984) jakość tycia jest zespołem elementów występujących w różnych proporcjach i z rozmaitym nasileniem Elementami tymi są: bogactwo przeżyć, poziom świadomości, poziom aktywności. twórczość i współuczestnictwo w tyciu społecznym.

W koncepcjach pedagogicznych jakość życia wiąże się z poszukiwaniem od-powiedzi na pytanie .jakim być”. Suchodolski (1990) analizując jakość życia opiera się na koncepcji Fromma „mieć” czy „być”. Zdaniem autora, życie w zgodzie z zasadą „być kimś" wprowadza harmonię, stan komfortu psychicznego, który umożliwia dostrzeganie w drugim człowieku człowieka, a nie adwersarza. Tak rozumiana jakość życia jest według Suchodolskiego stylem bycia (życia) gwarantującym szczęście i dobro (stan). Według tej koncepcji celem życia człowieka jest realizacja potrzeb poznawczych, rozwojowych, urzeczywistnianie potrzeby spraw-stw a i samodecydowania. a zatem świadome i odważne życie, które pomaga kształtów ać ludzką egzystencję na bazie wzorca „być kimś”.

2.2. Ocena jakości życia w chorobie

W naukach medycznych szczególne zainteresowanie problematyką jakości ży-ę cia pojawiło się w latach siedemdziesiątych w kontekście somatycznych, psychicz-1 nych i społecznych ocen następstw stanów chorobowych oraz medycznych i poza-| medycznych rezultatów opieki zdrowotnej i interwencji lekarskiej w takich dyscy-. ■ plinach jak: onkologia, interna, reumatologia, gerontologia czy psychiatria (Jarema I i in. 1995; Tobiasz-Adamczyk 1996). Zainteresowanie problematyką jakości życia ... wiązało się ściśle z nową koncepcją modelu medycyny odpowiedzialnej nie tylko | za przedłużenie pacjentowi życia w sensie biologicznym, ale też z podjęciem I wszelkich wysiłków w celu uczynienia jego życia aktywnym i zbliżonym do takie-I go, jakie jest charakterystyczne dla ludzi zdrowych.

Holistyczny model zdrowia według Wulffa (za: Oleś 2002) zakładał, że czło-I wiek stanowi system otwarty, który jest w związku wzajemnego psychicznego I i fizycznego oddziaływania ze środowiskiem. System ten obejmuje zarówno proce-I sy czysto fizyczne, jak i psychiczne, procesy psychosomatyczne i procesy soma-■ topsychiczne. Pojęcie normalności statystycznej nie powinno być utożsamiane ze i zdrowiem, bowiem zasadniczym przedmiotem medycyny klinicznej jest subiek-I tywne odczucie choroby i subiektywne odczucie zdrowia. Zatem badanie jakości I życia jest próbą poszerzenia pojęcia normy w medycynie uwzględniającej punkt I widzenia pacjenta, który jest najważniejszym podmiotem oceniającym. Ocena ja-I kości życia stwarza okazję do dokładniejszego poznania przeżyć i samopoczucia [ pacjenta oraz ewaluacji postępowania leczniczego (Oleś 2002). Spotyka się ponad-1 to stwierdzenie, że zainteresowanie badaniem jakości życia jest wynikiem osią-f gnięcia w medycynie pułapu możliwości terapeutycznych. limitowanego postępami f nauk podstawowych (Jarema i in. 1995; Polak 2001).

Pojęcie jakości życia mające zastosowanie w medycynie (Health-related qualłty of life - HRQOL)² oznacza jakość życia wyznaczoną stanem zdrowia, głównie występującymi chorobami (Tobiasz-Adamczyk 1996; Cechnicki 2001).

W badaniach nad jakością życia koncentrowano się początkowo na obiektywnych parametrach (Spiridonow i in. 1998). Uwzględniano zmienne demograficzne, kliniczne (ocena stanu zdrowia, wskaźniki przebiegu choroby i leczenia), poziom funkcjonowania społecznego (podstawowa codzienna aktywność, kontakty społeczne, funkcjonowanie w środowisku, pełnione role społeczne, zatrudnienie), postawy wobec choroby, formy rehabilitacji i opieki (medyczna, zawodowa, psychospołeczna) (Tobiasz-Adamczyk 1999; Chądzyńska i in. 2002). Jednakże liczne badania dostarczyły wniosków, że dobry standard życia nie generuje automatycznie wysokiej jakości życia, dlatego też w kolejnych badaniach akcentowano subiektywnie odczuwaną jakość życia, zakładając, że jakość życia jest odzwierciedleniem sposobu, w jaki pacjent spostrzega i reaguje na własny stan zdrowia oraz na inne niemedyczne aspekty swego życia (patrz: Skrzypek i in. 2002).

Jakość życia zależna od sianu zdrowia, to najczęściej występujący w literaturze przekiad angielskiego terminu: health-related ąuality of life. Inne propozycje to: .jakość życia związana ze zdrowiem" (patrz: Tobiasz-Adamczyk 1996: Cechnicki 2001).