25468 Strona094

4)    substancje poprawiające barwę płomieni; są to zwykle związki chloroorganiczne,

5)    substancje palne w postaci proszków magnezu lub aluminium.    *

§ 4. PROMIENIOWANIE ATOMOWE. MASY OGNI ŻÓŁTYCH W celu uzyskania barwnego płomienia wykorzystuje się te pierwiasLki, które posiadają jaskrawe linie w jednej tylko części widma. Do takich pierwiastków należą przede wszystkim sód, lit, tal i ind.

Ich linie charakterystyczne to: dla sodu żółta 509 i 509,6 mu, dla litu czerwona 671 mu i oranżowa 610 mu, dla talu zielona 535 m}x i dla indu niebieska 451 mu (patrz rys. 39). Sole tych me-

Rys. 39. Widmo słoneczne (pierwsze od góry) i widmo par mot;di: Łi, Nji, Tl, ln, B:i

tali łatwo dysocjują w temperaturze 1000°C i wyższej, dlatego *w płomieniu pojawiają się linie par metali.

W praktyce do wyrobu mas ogni sygnalizacyjnych nie stosuje się soli litu, talu i indu, a to ze względu na brak dostatecznej bazy surowcowej. Natomiast promieniowanie atomowe par sodu jest wykorzystywane.

Odpowiednie sole sodowe powinny łatwo dysocjować w temperaturach wysokich, mieć dużą zawartość sodu oraz nie powinny być higroskopijne.

Intensywność linii sodu w płomieniu jest proporcjonalna do ilości metalu wprowadzonego do płomienia.

Oprócz żółtej linii sodu — D (589—590 m/i) w wysokich temperaturach mogą pojawiać się i inne linie sodu (616, 568, 509 i 498 m/0, jednak intensywność ich jest stosunkowo mała i nie mają one znaczenia praktycznego.

Takie sole sodowe, jak NaNO.j. lub Na^SO., mogłyby spełniać w masie jednocześnie rolę utleniaczy, jednakże praktycznie stosuje się je bardzo rzadko w masach ogni żółtych ze względu na ich dużą higroskopijność.

Azotan sodowy — NaNO_a, mimo że jest higroskopijny, był stosowany w masach ogni żółtych w czasie II wojny światowej.

Spośród innych soli sodowych stosowano najczęściej szczawian sodowy, fluorek sodowy, kriolit i fluorokrzemian sodowy. Własności tych soli podano w tablicy 60. Wskutek małej rozpuszczał- • ności sole te są niehigroskopijne.

Na przeszkodzie stosowania kwaśnego węglanu sodowego stoi jego niezwykle łatwy rozkład (już w temperaturze 60 C wydziela się CO.,).

Dziesięciowodny boran sodowy Na.,B₄0₇ • 10H₂O jest praktycznie niehigroskopijny, jednakże zawiera tylko 12% sodu; całkowite jego odwodnienie jest trudne.

Dawne masy ogni żółtych zawierały chloran potasowy jako, utleniacz, a żywicę jako substancję palną. Oto przykłady:

I

II

Chloran potasowy 60% Szczawian sodowy 25%

Chloran potasowy 60%

Szelak

Kriolit

Iditol

o

Reakcja palenia masy I da się wyrazić równaniem:

0,50 KCIO., -ł- 0,20 Na>C.,Oj + 0,05 C_hiH._M0₅ - 0,50 KC1 + + 0,20 Na>C0₃ + 0,60 H,o' + 0,35 C0₂ -f- 0,65 CO.

Masy te wydzielają podczas palenia mało ciepła (poniżej 1,0 kcal/g) i płomień ich posiada niewielką światłość.

W płomieniu masy tworzy się chlorek potasowy, dający atomowe promieniowanie potasu. Promieniowanie to jest jednak nikłe

191