25481 P1190819

• twiowUkuai. Wyróżnia alf lokalno frupy stanowisk ■ oaraaiką zdobioną dekoracją stempelkową • V okolioooh Plowdiwu lokalizuj o elf grupy fen-talka, odpowiadającą starszej fezie kultury Babadag. Młodszą fazę tej grupy okroiła elf Jeko fazę Pezenlosowo. V Rodopach wyodrębniono lokalną stupo Cep Ina. Odrębne zgrupowania tworzą stanowiska z okoli o Sofii i ze strefy wybrzeża czarnomorskiego. Bardzo slaby stan badnń 1 opracowań dotychczas odkryty oh materiałów nie pozwala na bardziej wyczerpująco przedstawienie owyoh grup.

J, Kultura Babadag i kultury z terenu Mołdawii

Me terenie Do brud ty ₍ która byłe w dawniejszy oh stuleciach zajęta przez grapę Coslogoni, poczynając od Halletatta ij wyrótalia się kulturę Babadag /jud. TUloez/. Ludno i ó tej kultury miała na ter on Dobrudży przesunąć się z Oltenil. Kultura Babadag nie wykazuje bowiem powiązań z dawniejszym podłożem, tylko Jest podobna zarówno do kultury Znania Banulul, Jak tat do bułgarskich stanowisk z ceramiką zdobioną dekoracją stempelkową. Kulturę Babadag znane Jest wyłącznie z osad, między Innymi obronny oh, zakładanych nad Jaz lorom i lub Innymi zbiornikami wodnymi. Osada w Babadag Jest usytuowana na brzegu Jeziora. Otoczona była rowom. Vars twa kulturowa, która alę wytworzyła na terenie osady, dochodzi do dwóch metrów gruboćol, z w jej obrębie wyróżnia się seeóó poziomów oeadnlozyoh. V rozwoju kultury Babadag wyodrębnia się trzy zasadnicze fasy s Babadag Z - datowaną na Hallstatt A₂i Babadag ZZ - datowaną na Hallstatt B 1 Babadag lii - datowaną na Hallstatt C. V inwentarzu osranioznym kultury Babadag /tabl. XXXVIII, 11-16/ występują wazy o stożkowatych szyjach z rozchylonym brzegiem, zdobione plastycznymi guzami lub listwami, kubki Jednouche 1 naczynia dwuuohe• V fazie Babadag I osranikz Jest dekorowana rytym ornamentem, kanelurant, guzami, a także nakłuciami 1 odciskami stempelkowymi. Od fazy Babadag II występuje typowa dekoracja stempelkowa.

Mplywy kultury Babadag przenikały na półnoo poza dolny Dunaj, na tereny Mołdawii 1 Besarabii, a także Jeszcze dziej aż do kultury czarnoleskiej na środkowym Podnieprcu. Na terenie Mołdawii próbujo się wyodrębnić, Jako odrębną kulturę - kulturę Cozia /Jud. Jagi/, reprezentowaną przez osady, z których pochodzi ceramika o podobnych for-smoh Jak w kulturze Babadag, zdobiona dekoracją s tempo licową, o nieco innych zestawach motywów. Podobnie Jak w środowisku kultur Babadag ozy Insulą Bsuului, na terenie Mołdawii brak Jest cmentarzysk, które by odpowiadały okresowi rozwoju osad z ooramiką zdobioną do korno Ją stempelkową /X - IX stulecie p.n.e./. Zapewne ludność owych kultur

stosowała taką formę obrządku pogrzebowego, która Jest nieuchwytna za pomocą metod archoologicznych.

Dopiero w VIII wieku p.n.e. na terenie południowej Mołdawii pojawiło się odosobnione na razie cmentarzysko w miejscowości Stolcami Jud* Galami. Na cmentarzysku tym odkryto ponad 50 pochówków szkieletowych, ułożonych w pozycji skurczonej, na boku, wyposażonych w naczynia fi j-nirrno, wyroby brązowe, a także 1 żelazne, między Innymi w zapinki Żelazne . Cmentarzysko to zostało założone przez nowo przybyłą na teren południowej Mołdawii grupę ludności o odmienny oh obyczajach 1 Inwentarzu od ludności mioJeooweJ.

17, MŁODSZE OKRESY EPOKI BRĄZU WE WSCHODNIEJ I PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ EUROPIE

a. Kultura ozarnoleska

Pod koniec XII stulecia p.n.e. na terenach położonych na prawo-brzożu środkowego Dniepru ukształtowała się kultura ozarnoleska /Czarny Las obw. klrowogradzki/, która genetycznie ma być powiązana z kulturą komarowaką bądź też z kulturą wsóhodniotrzolnlecką•

V rozwoju kultury ozaraolesklej wyróżnia się dwie fazy: starszą /zwaną także białogrudowską/ - datowaną na U - IX stul sola p.n.e.

1 młodszą - obejmującą VHI 1 pierwszą połowę VH wieku p.n.e. Stanowiska fazy starszej grupują się ssozególnle na prawobrzeżu środkowego Dniepru, w okolicach Kijowa, Humania i Czerkas, sięgając ku zachodowi aż po środkowo Podnlostrzo. V szczytowym okresie swego rozwoju kultura ozarnoleska ku wschodowi przekroczyła środkowy Dniepr i zajęła część lowobrzoża, a ku zachodowi zasięg tej kultury obejmował dorzoozo górnego Bohu 1 dochodził do środkowego Itaieetru w okolicach Kamieńca Podolskiego i Mohylowa.

Ludność kultury czarnoleskiej zajmowała się uprawą ziemi i hodowlą. Zamieszkiwano osady otwarte, a także budowano grody, niekiedy o bardzo duży oh rozmiarach /Czarny Las/. V osadach tej kultury natrafia się na szozątkl budynków mieszkalnych wyposażony oh w piece. Rozwinięte była miejscowa metalurgia brązowa. Do lokalnych form należą szerokie brązowe siekiery z tuloją i z dwoma uszkami. Obok produkojl metalurgicznej stosunkowo duże znaczenie miała obróbka kamienia, a zwlaszoza krzemienia. Wyroby krzomionne, Jak noże ozy sierpy, wykańczane techniką retuszu powierzchniowego, używane były na tym te-rsnlo przez całą młodszą epokę brązu i dotrwały do wczesnej epoki żelaza. Dzięki kontaktom z ludami strofy stepowej stosunkowo wcześnie w omawianej kulturze pojawiła się znajomość żelaza. Z obrębu kultury