23042 P1090639

Architektura wnętrz

było dawniej w zwyczaju, a kamiennej płytki używać jako przykrycia grobu²⁰. Grób należy umieszczać w górnej części płyty, a nie w przedniej, chociaż nie powoduje to. nieważności³⁰. Św. Karol Boromeusz w swoich instrukcjach zaleca, ażeby oprawa portatylu była sporządzona z drewna orzechowego i żeby na niej były wyryte imiona świętych, których relikwie są w tym portatylu złożone ³¹.

Grób w portatylu musi być zamykany kamieniem **. Używanie do tego zamiast kamienia płytek z białej blachy lub miedzi jest niedozwolone³³. Niedozwolone jest przykrywanie grobu samą zaprawą zamiast kamieniem. Konsekracja takiego portatylu jest nieważna³⁴. Do umocowania płytki zamykającej należy używać takiej zaprawy jak do ołtarza stałego, (altare fbcum)..    rr^bo^fT

Portatyl obecnie ma kształt kwadratowy i musi być takich rozmiarów, ażeby mogła pomieścić się na nim hostia i większa część kielicha ³⁵ .''Jeżeli portatyl ma być przeznaczony do włożenia w stół ołtarzowy, trzeba pamiętać o wymiarach otworu przewidzianego na włożenie portatylu: długość, szerokość i wysokość, które trzeba dokładnie podać w centymetrach. Portatyl taki musi być dobrze dopasowany do stołu ołtarzowego, ażeby stanowił równą płaszczyznę.

Portatylu używa się obecnie przeważnie do ołtarzy niekonsekrowanych, na których odprawia się codziennie Msza św., czy to w ołtarzu głównym, czy też w ołtarzach bocznych, na ogół w małych kościołach lub w' kaplicach. Ołtarze te mogą być ruchome lub nieruchome. Portatyl niekoniecznie musi byc włożony do ołtarza na stałe; może być włożony tak, żeby można go było w każdej chwili wyjąć i zastąpić innym w razie wypadku.

3. Tytuł ołtarza

Zgodnie z przepisami Prawa Kościelnego, każdy ołtarz musi mieć wezwanie, które w ołtarzach przenośnych może być zmieniane za pozwoleniem biskupa ³⁸. Przywileje związane z ołtarzem, byleby on nie był konsekrowany ⁹⁷, nie są związane z portatylem, lecz odnoszą się jedynie do wybudowanego ołtarza na stałe i jego nastawy³⁸. Dla oznaczenia, że ołtarz jest uprzywilejowany, należy umieścić w ołtarzu na miejscu widocznym tabliczkę lub napis: -„ołtarz uprzywilejowany”, na stałe lub na czas określony, stosownie do nadania przywileju ³⁹.

4. Odprawianie Mszy sw. poza świątynią a) Przywilej apostolski

Z samego prawa przysługuje przywilej celebrowania na ołtarzu przenośnym kardynałom, biskupom, wikariuszom i prefektom apostolskim, opatom i prałatom udzielnym oraz administratorom apostolskim; z postanowienia zaś Piusa XI

(Ad incrcmentum, z 15. VIII. 1934) — różnym kategoriom prałatów rzymskich (AAS, XXVI, 497—521).

Przywilej papieski upoważniający do celebrowania poza świątynią można też uzyskać drogą indultu papieskiego. W tej sprawie wydała Św* Kongregacja Sakramentów osobne przepisy, zamieszczone w Instrukcji z 1. X. 1949 (AAS, XXI (1949) 501—506), które podaje się w streszczeniu.

b)    Przejściowe zezwolenie ordynariusza

Według can. 822 § 4 ordynariusz miejscowy (albo w zakonie wyjętym przełożony wyższy) może zezwolić na celebrowanie poza kościołem czy kaplicą, z wyłączeniem pokoju sypialnego, na ołtarzu przenośnym, ale tylko przejściowo* iw nadzwyczajnym przypadku.

c)    Warunki godziwego korzystania z pozwolenia

Ołtarz przenośny. Choćby się miało prawo celebrowania poza świątynią,

nie wolno korzystać z tego prawa bez przenośnego ołtarza. Tylko ostateczna konieczność upoważnia-do celebrowania bez tego kamienia, jak np. konieczność konsekrowania dla wiatyku. Kościół wyjątkowo udziela takiego pozwolenia w czasach prześladowań religijnych. W razie zwykłej potrzeby można odprawiać Mszę św. na ołtarzu jakiegokolwiek katolickiego obrządku, z zachowaniem jednak własnego rytuału.

Nie można korzystać z greckiego antimensium (can. 823). Obecnie jednak w pewnych okolicznościach obrządek łaciński przewiduje jego użycie. W czasie ostatniej wojny Stolica Św. pozwoliła na to kapelanom armii amerykańskiej (Welsh, 94). W roku 1947 została upoważniona Św. Kongr. Rozkrzewiema Wiary do pozwalania podległym jej misjonarzom, by w braku komunikacji kolejowej mogli w swych wędrówkach celebrować na antimensium w miejscach pozbawionych 'świątyń. Ma ono być sporządzone z płótna lnianego lub konopnego; powinno być rozmiarów zwyczajnego korporału i ma mieć przyszyty w prawym rogu woreczek z relikwiami św. (X. Paventi, Ephem Lur. can. III (1947) 250—253).

Kamień ołtarzowy musi być traktowany z odpowiednim szacunkiem. W czasie podróży powinien być ostrożnie transportowany i pilnie strzeżony, aby nie był narażony na niebezpieczeństwo profanacji oraz powinien być umieszczony w czystym pokrowcu (II, 9, f.). Instrukcja wymaga również, żeby stół, stanowiący przy celebrowaniu podstawę ołtarza, był schludny i by nie służył świeckim celom (II, 7). Nie można więc do Mszy św. przeznaczać stołu używanego do codziennych posiłków (Cappello, Periodica de re mor. et lit, 39 (1949) 420).

Sewatis de iure sewandis. W sprawie miejsca celebrowania prawo używa stale takich wyrażeń, jak: loco honesto atque decenti, excluso cubiculo. Instrukcja przez cubiculum rozumie wyraźnie tylko takie pomieszczenie, in quo

91