26322 skanuj0057 (3)

4

Opracowanie ma następujący układ: w pierwszym rozdziale poddano krótkiej analizie środowisko rodzinne i szkolne jako miejsce wzbudzenia i rozwoju motywacji dziecka do nauki. Rozdział drugi stanowi część zasadniczą: schemat badania osobowości dziecka oraz struktury jego rodziny metodą rysunkową. Zakończenie zawiera podsumowania i wnioski.

4

i

1. WYBRANE SFERY ŻYCIA PSYCHOSPOŁECZNEGO

DZIECKA ISTOTNE W PROCESIE MOTYWACJI DO NAUKI

1.1. Struktura rodziny dziecka

Obecnie wielu autorów obiera rodzinę za przedmiot swoich prac naukowych (np. Poręba, 1981; Zaborowski, 1980), czy też popularnych (np. Sujak, 1982; 1987; 1988; Braun-Gałkowska, 1987). W przeciwieństwie do dawnych opracowań, współczesne ujmują rodzinę w aspekcie dynamicznym, uwzględniając strukturę i wzajemne oddziaływania poszczególnych osób. Podkreślają przy tym znaczenie wychowania w rodzinie dla rozwoju osobowości dziecka (por. Adamski, 1988). Wnikliwej analizy tego problemu dokonała J. Hennelowa (1988), analizując role wychowawcze rodziców na przestrzeni poszczególnych okresów rozwoju dziecka. Do rangi odrębnego zagadnienia w analizie ról wychowawczych rodziców podniosła odpowiedzialność, zaufanie i wzajemny szacunek. Stanowią one podstawowy warunek prawidłowego funkcjonowania rodziny.

Rodzina jest pierwszą i najbliższą dziecku grupą, w której rozpoczyna się jego rozwój. Właśnie w rodzinie dokonuje się z jednej strony wzbudzanie potrzeb, a z drugiej - uczenie ich zaspokajania. Ponieważ małe dziecko nie potrafi tworzyć własnych wzorów i modeli, dlatego też wszystkie jego zachowania biorą się z wzorów dostarczanych przez otoczenie. W procesie naśladownictwa największą rolę odgrywają rodzice. Obarcza ich to wielką odpowiedzialnością, ale jednocześnie daje możliwość sterowania rozwojem dziecka od pierwszych chwil jego życia.

Można w tym miejscu prześledzić zadania jakie stają przed rodzicami według schematu zaproponowanego przez H. Misiewicz (1986), która podkreśla rolę zabawy i książki w pierwszych latach życia dziecka, potrzebę kontaktu, jakość stosunków między matką i ojcem oraz problem nagrody i kary w wychowaniu. Każde z wymienionych zagadnień mogłoby stanowić przedmiot odrębnego opracowania. Tutaj zwrócimy uwagę jedynie na te aspekty wyżej wymienionych zagadnień, które mają znaczenie w kształtowaniu procesu motywacji dziecka do nauki.

Nie wszyscy rodzice zdają sobie sprawę z tego, jaką rolę w rozwoju dziecka odgrywa zabawa. Niektórzy sprowadzają ten problem do kupowania dziecku zabawek i pozostawiania go samego z całym ich bogactwem. A przecież nie na tym polega wartościowa zabawa. Przede wszystkim należy zadbać o kontakt z dzieckiem w czasie zabawy. Wspólna zabawa zacieśnia kontakt emocjonalny, który wyzwala poczucie zależności emocjonalnej, będącej podstawą wzbudzania potrzeb społecznych. A zatem wspólne zabawy wyrabiają w dziecku umiejętność współdziałania, co ułatwia mu późniejsze kontakty z rówieśnikami. Istotnym problemem jest tu również dobór zabawek, które powinny być takie, by mogły pełnić rolę stymulatora rozwoju i pobudzać aktywność poznawczą i twórczą dziecka. Ważne miejsce w tym względzie zajmują ilustrowane książki dla dzieci. Świat

7