26530 str 238 239

6.    Bitwa pod Somosierrą (1808), dzieło Piotra. Michałowskiego.

7.    Śmierć Cypriana Godebskiego pod Raszynem (1809), dzido Januarego Suchodolskiego.

8.    Olszyńka Grochowska, czyli bitwa pod Grodłowem (1831), dzieło Wojciecha Kossaka.

9.    Bitwa pod Stoczkiem (1831), dzido Józefa Rosena.

10. Pikieta powstańcza (1863—1864), dzido Maksymiliana Gierymskiego.

49.

LITERATURA I FILM

1.    Przytoczona scena pochodzi z powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Jelita i przedstawia epizod na pobojowisku po zwycięskiej bitwie z Krzyżakami pod Płowcami (27 września 1331 roku): król Władysław Łokietek rozmawia z ciężko rannym Florianem Szarym, legendarnym przodkiem Zamoyskich herbu Jelita.

2.    Jest to kadr z filmu Aleksandra Forda Krzyżacy, przedstawiający scenę z bitwy pod Grunwaldem (15 lipca 1410 roku).

3.    Przytoczony opis pochodzi z Potopu Henryka Sienkiewicza i przedstawia kulminacyjny moment bitwy pod Prostkami (8 października 1656 roku). W bitwie tej podskarbi wielki i hetman polny litewski Wincenty Gosiewski pobił Brandenburczyków i Szwedów, którymi dowodził zdrajca, książę Bogusław Radziwiłł.

4.    Jest to kadr z filmu Andrzeja Wajdy Popioły, przedstawiający polskich legionistów we Włoszech w 1797 roku.

5.    W przytoczonym fragmencie powieści Władysława Reymonta Rok 1794 (tom III — Insurekcja) przedstawiona jest scena z dnia 24 marca 1794 roku: Kościuszko i jego adiutant są podnieceni mającym nastąpić aktem przysięgi na Rynku Krakowskim, co — jak wiemy — było pierwszym aktem insurekcji. Tym adiutantem był Stanisław Fiszer (1769—1812), wychowanek warszawskiego Korpusu Kadetów, który w 1790 roku został przydzielony do sztabu Kościuszki. Podczas insurekcji nie odstępował go na krok. Awansowany na majora, został ciężko ranny w bitwie pod Maciejowicami i do 1796 roku znajdował się w niewoli. Był szefem batalionu w Legii Naddunajskiej, ale w 1801 roku podał się do dymisji, protestując w ten sposób przeciwko pominięciu sprawy polskiej przy zawieraniu pokoju z Austrią w Luneville. W końcu 1806 roku wrócił do służby: pułkownik, generał brygady, szef sztabu głównego i inspektor piechoty armii Księstwa Warszawskiego. Ciężko ranny pod Raszynem, awansował w 1810 roku na generała dywizji. Jako szef sztabu V (polskiego) korpusu Wielkiej Armii, poległ pod Win-kowem.

6.    Postać Naczelnika w filmie Kościuszko pod Racławicami kreował Tadeusz Białoszczyński.

7.    W przytoczonym fragmencie Pana Tadeusza jest między innymi mowa o przysiędze Kościuszki na Rynku Krakowskim, o generała Jasińskim i obronie Pragi. Jakub Jasiński (1759—1794), wychowanek warszawskiego Korpusu Kadetów, był dowódcą korpusu inżynierów litewskich, a podczas wojny z Rosją w 1792 roku szefem sztabu naczelnego wodza armii litewskiej, Szymona Zabiełły. W 1794 roku opanował Wilno (22 kwietnia) i stanął na czele insurekcji litewskiej. Mianowany generał-lejtnantem, dowodził północnym odcinkiem obrony Pragi i 4 listopada poległ na Zwierzyńcu koło Targówka.

8.    Twórcą filmu — Pan Wołodyjowski jest Jerzy Hofman.

9.    Jest w tym fragmencie Popiołów Żeromskiego mowa o generale Michale Sokolnickim i o działaniach przeciwko Austriakom pod Sandomierzem w 1809 roku.

10. Był to film Wierna rzeka. Występuje w tym filmie komisarz rządu powstańczego Hubert Olbromski, syn Rafała z Popiołów.

239