28523 IMG45 (4)

10 Kwa DomansKu

spojrzenie na narrację miało odmienny charakter. Nie inte- ] rcsował go jej eksplanacyjny charakter, ani też debata pomiędzy teoretykami covering-law model i narratywistami na temat statusu wyjaśniania historycznego. Czytając teksty Rolanda Barthes’a, Kennetha Burke’a, Northropa Frye’a, Romana Jakobsona i Paula de Mana, White zainteresował się sposo-- bem badania narracji, zaś samo jej rozumienie zapożyczył od Barthes’a, którego koncepcje stanowiły dla niego jedno z najważniejszych źródeł inspiracji. Narracja była dla White’a sposobem nadawania sensu światu i życiu.

Rok 1973 uważany jest za punkt zwrotny w dziejach teorii historii. Mając poprzedników w Droysenie, Nietzschem, a także w Gallie, Danto, Barthesie i Hexterze, White dokonał zwrotu, który włączył refleksję historyczną do dokonującego się wówczas w całej humanistyce zwrotu lingwistycznego. Wraz z nim debaty o prawach i wyjaśnianiu zastąpiły dyskusje o narracji i przedstawianiu.⁸ Melahistoiy⁹ przynosi White’owi sławę. Jest to książka uważana za najważniejszą pracę z dziedziny teorii historii od czasów The Idea ofHistory Collingwooda (1946). W ostatnich badaniach dzieło White’a, obok Mimesis Ericha Auerbacha, Sztuki i złudzenia Ernsta H. Gombricha i Temps et ricit Paula Ricoeura uznane zostało za jedno najważniejszych dzieł współczesnej humanistyki.¹⁰

Metahistory stała się wykładnią programu badawczego reprezentowanego przez narratywistyczną filozofię historii ^{1 2}

i centralnym tekstem dla wszelkich dyskusji na temat istoty pisarstwa historycznego." Dotknęła jednak wielu historyków, gdyż podważała rozróżnienie między faktem a fikcją, zdarzeniami realnymi i wyobrażonymi, zadając gwałt tym pryncypiom, które wyznaczone przez Arystotelesa, a potem potwierdzone w XIX wieku przez Rankego, zapewniały historii status dyscypliny „naukowej”. Rzecz jasna, historycy nie mogli jej lubić. Dominiek LaCapra napisał jednak, że „żaden inny badacz nie dokonał w Stanach Zjednoczonych swoim pisarstwem więcej, [niż Hayden White] budząc historyków z dogmatycznego snu”, zaś Frank Ankersmit dodał, że „bez Metahistory (...) teoria historii skazana byłaby na przedwczesną śmierć, która pozostałaby niezauważona przez współczesny świat intelektualny”.^{3 4}

I

Pisząc o Metahistory dzisiaj, w końcu lat dziewięćdziesiątych, powinno się wziąć pod uwagę zalecenie wieloletniego przyjaciela White’a — Fredrica Jamesona: „zawsze uhisto-ryczniąjmy”. Książka ta ukazała się w czasie, kiedy dyskusje

1

•Zob. Brian Fay, „Introduction: The Linguistic TUrn and Bcyond in Con-temporary Thcory of History”, w: Histoiy and Thcory. Contemporary Readings, cdi-ted by Brian Fay, Philip Pompcr and Richard T. Vann. Oxford: Blackwcll, 1998, a. 2.

2

Hayden Whilc, Metahistory. The His toń cal Imaginalion in Nineteenth-Centuiy Europę. Baltimore and London: Johns Hopkins Univcrsity Press, 1973. Numery airon w nawiasach odnoszą się do tego wydania.

'"Zob.JOrn StUckrath, jUrg Zbinden (Hrsg.), Metageschichte. Hayden White und Paul Ricoeur. Dargetlellte Wirklichkeit in der europdischen Kultur im Kontext non Husserl, Weber, Auerbach, Combrich. Nornos: Badcn-Badcn, 1997.

3

Na temat narratywistyczncj filozofii historii zob.: Franklin R. Ankersmw,

I „The Dilcmma of Contemporary Anglo-Saxon Philosophy of History² Histmy I and Tluoiy (1986). Bcihcft 25: Knouńng and Tilłing History. The Angin-Saturn Deha-I le oraz tegoż, „Six Thcscs on Narratmst Philosophy of History². mk tegoż, jSfe | sloty and Tłopology. The Rise and Fali of Metapkor. Berkeley; Los Angeles, London:

I University of California Press, 1994; Robert Berkhofcr, BryorU At Ornat Stary:

I Hisloty as 7ext andDiscourst. Cambridge, Mass.: Harvard Univcrsity Press, 1995;

I Alcx Callinicos, Theorias and Nanatitms: Ręfleetions on At PktlatapŁy tf I Oxford: Oxford Univcrsity Press, 1995; z koncepcjami Danio i Galtic dyskutn² I je Leon J. Goldstein, „The Narratmst Thesis", w: tegoż, Histmtal Knamag. I Austin and London: University of Texas Press, 1976, ss. 159-182.

4

¹¹ Zob. Dominiek LaCapra, „A Poctics of Histortography: Hayden Wbite ²s I Tropics ojDisco urn", w: tegoż, ReAinking InlrlUctuai History. llhaca, N Y Conse² I University Press, 1983, s. 72 oraz Ewa Domańska, ,.\n Encounter wuh Pml I Ailkersmit", w: tejże, Śncountm, ss. 91-92.