28860 sryle w arch(3

Kopenhaga, kościół Grundtvig, proj. 1913, realizacja 1920-1940, J. Klint. Budowla ceglana, uproszczona wersja gotyckich pierwowzorów, plastyczna i monumentalna; wątek narodowy: Grundtvig - duński duchowny i reformator.

Raincy koło Paryża, kościół Notre-Dame, 1922-1923, A. Perret. System sklepień z betonu sprawia, że ściany boczne są zbędne. Wypełniają je okna z przeszklonych, prefabrykowanych elementów betonowych.

Secesja, architektura współczesna 283

ARCHITEKTURA

WSPÓŁCZESNA

Również w budownictwie sakralnym w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej daje się prześledzić proces mozolnego odchodzenia od histo-ryzmu, zwrotu ku nowym materiałom budowlanym i konstrukcjom oraz właściwej im nowej estetyce.

Architektura angielska pozostaje eklektyczna, z tradycyjnym zamiłowaniem do gotyku, co Doreen Yarwood określa jako „anachroniczne”, doprowadzające do stosowania uproszczonych i zapóź-nionych stylistycznie form (katedry w Truro, 273*, 1887-1910; w LiverpooI, 1901, proj. nie ukończony, G. Scott; w Guildford, 1936-1961, E. Maufe).

W Norwegii głównym zagadnieniem tego okresu nie jest budowa nowych kościołów, ale restauracja i rekonstrukcja katedry w Trondheim (179*). Por. też kościół w Hjerkinn, 279*.

W architekturze szwedzkich kościołów preferowane są naturalne materiały: granit, cegła i drewno. Całkowicie tradycjonalne formy tej architektury oddziaływają dzięki swojej plastycznej masywności (Sztokholm, Engelbrekt--Kirke, 1906-14, L.I. Wahlmann; Góte-borg, Masthugg-Kirke, 1916, S. Erik-son).

Kościół Grundtvig w Kopenhadze* o nowoczesnych, gotycyzujących formach, zbudowany z użyciem tradycyjnych materiałów, symbolizuje narodową dumę i historyczną samoświadomość Duńczyków.

Notre-Dame w Raincy* pod Paryżem jest pierwszym kościołem zbudowanym w całości z betonu. Stoi on u początku nowej architektury sakralnej, która uwalnia się zarówno spod wpływu XIX-wiecznej ornamentyki, jak i tradycyjnych materiałów budowlanych.

W związku z niedoskonałością ówczesnej techniki dziś jest w bardzo złym stanie. „Musi być prawie w całości zbudowany od nowa” - twierdzi proboszcz kościoła. Wśród licznych na-śladownictw budowli warto wymienić S. Antonius w Bazylei, 1926-1931,

K. Moser.

Niemiecki ekspresjonizm reprezentuje kościół Sw. Krzyża w Berlinie-Wilmers-dorfie, 1930, E. Paulus, oraz kościół