FASADA (WŁOCHY)
Rimini, kościół S. Francesco („Tempio Malate-stiano”), po 1472, Alberti. Trójdzielna fasada nawiązuje do antycznego Łuku Augusta w Rimini (półkolisty łuk z medalionami w przyłuczach). Nie ukończona.
Rimini, Łuk Augusta, 27 p.n.e., wzniesiony przez cesarza Augusta na Via Flaminia. Stan obecny. Pierwowzór dla kościoła S. Francesco w Rimini (il. po prawej).
Wenecja, kościół S. Zaccaria, 1480-1515, Co-dussi. Dolna, cokołowa kondygnacja inkrustowana marmurem, powyżej - jeszcze w gotyckim duchu - wielokondygnacyjna nadbudowa. Część środkowa ukształtowana na sposób weneckich fasad pałacowych.
Turyn, katedra, 1492-1498, Caprina. Dwukondygnacyjna część środkowa fasady z trójkątnym szczytem; części boczne z półszczytami. Artykulacja pilastrami bliźnimi. Pierwowzór dla wielu małych kościołów rzymskich.
Wenecja, kościół S. Giorgio Maggiore,, zaczęty 1565, Pailadio. Na niską, trójosiową fasadę, zdobioną trójkątnie i półkoliście zamkniętymi niszami, nałożony jest wielkoporządkowy fronton rzymskiej świątyni. Zdyscyplinowana artykulacja.
trójkątny szczyt gzyms koronujący woluty gierowane (przełamane) gzymsy
podwójny przyczółek (segmentowy i trójkątny)
nisze na figury
podział parami pilastrów
na dwu kondygnacjach
Rzym, kościół II Gesu, 1576-1584, G. della Porta. Dolna kondygnacja w wielkim porządku dzielona 4 parami pilastrów. Portyk z kolumnami i pilastrami. Kondygnacja górna węższa (4 pary bliźnich pilastrów) obramiona gierowanymi gzymsami i wolutami. Oś środkowa podkreślona przez szczyt i podwójny przyczółek portyku. Pierwowzór wielu fasad barokowych, zwłaszcza jezuickich.