sryle w arch!4

214 Architektura sakralna

Dziesięć ksiąg Witruwiusza „De architectura” z 23 p.n.e., odkrytych ponownie w 1414, staje się biblią budowniczych. Wiochy są przekopywane w poszukiwaniu rzeźb antycznych. Mierzy się antyczne świątynie, kolumny, kapitele i porównuje z proporcjami ciała ludzkiego, a nawet odwrotnie - w człowieku dopatruje się pierwotnych, naturalnych modułów architektury: im piękniejszy, doskonalszy człowiek, tym bardziej staje się miarą rzeczy.

Humanizm w Europie Północnej

W Europie Północnej renesans nie ma tak bogatych źródeł, inspirujących jego rozwój. Naukowe, filozoficzne i filologiczne aspekty humanizmu odgrywają tu pierwszoplanową rolę.

Włoscy studenci rozprzestrzenili go w XVI w. na terenach niemieckojęzycznych; środowiska naukowe Monachium, Pragi i - w XV w.

-    Wiednia, Norymbergi i Bazylei dokonują w języku łacińskim przezwyciężenia scholastyki poprzez studia matematyczno-przyrodnicze. Nowe odkrycia i wynalazki poszerzają obraz świata i człowieka. Podnoszone są problemy teologiczne. Tłumaczenie Biblii dokonane przez Lutra, kodyfikacja dzięki niemu języka gómoniemieckiego jest ogromnym, filologicznym dokonaniem. Ale pisze on także „O wolności chrześcijanina” w aspekcie bezpośredniego stosunku do Boga.

Sztuka drukarska wspiera szerzenie nowych myśli.

Mieszczanie protektorami kultury

Nie tylko kręgi mieszczaństwa, które dawno doszło do zamożności i osiągnęło poczucie własnej wartości, ale także mniej oświecone warstwy społeczeństwa, czerpiąc z przemyśleń humanistów, podejmują na swój użytek krytykę tradycyjnego feudalizmu, a nawet Kościoła. Prace budowlane przy nie skończonych gotyckich katedrach są prawie wszędzie i równocześnie zatrzymywane. Zamiast świątyń powstają kosztowne ratusze, siedziby cechów i domy mieszkalne. Mieszczanin jako protektor kultury zastępuje duchownego. W porywającym nurcie reformacji humanizm Północy przekształca się w ruch ludowy

-    w radykalizmie anabaptystów i wojen chłopskich zmienia się w swoje przeciwieństwo.

Zanik gotyckich form architektonicznych

Równolegle do tego duchowego i społecznego rozwoju, pierwotnie potężny impet budownictwa dojrzałego gotyku przechodzi w długą agonię - inaczej niż we Włoszech, gdzie gotyk już XV w. został definitywnie odrzucony.

Dążenie do wertykalizmu i wydłużania budowli osłabło w późnym gotyku na obszarach Niemiec, Anglii i Hiszpanii (najmniej we Francji).

Przejście od gotyku do renesansu

-    Zamiast bazylikowych katedr powstają w Niemczech i Hiszpanii kościoły halowe, w Anglii i południowo-zachodniej Europie - kościoły salowe. Spełniają one w szczególny sposób przedreformacyjne zapotrzebowanie na kościół kaznodziejski.

-    Stosunek szerokości do długości, który w dojrzałym gotyku wynosił jeszcze 1 : 4 i więcej, zbliża się w późnym gotyku coraz bardziej do kwadratu, a nawet w Kutnej Horze (184*) nawa, w Zwickau zaś cała budowla staje się szersza niż dłuższa (por. „kwadrat westfalski”, Soest, 157*).

-    Dekoracja sklepienia sieciowego późnego gotyku podporządkowana została uspokajającemu kształtowi kolebki. Zworniki angielskich sklepień wachlarzowych opadają ku dołowi.