29565 IMG17

a tekstem jego odpisu za kryterium wyróżnienia obrał wszystko, co ma istotny związek z językowym kształtem dzieła i konsekwentnie podkreślił, że tekst przekazuje dzieło literackie za pomocą form języka. Na tej samej właściwej drodze do definicji tekstu były te sformułowania w różnych słownikach i encyklopediach, które akcentowały, że tekst stanowią własne, autentyczne słowa autora, że podaje on ich poprawne, dosłowne brzmienie.

Rozważania dotychczasowe pozwalają na sformułowanie dwóch definicji tekstu, odpowiadających dwom zasadniczym znaczeniom, jedynie ważnym dla ludzi zajmujących się tekstologią. Znaczenia te nie tylko nie wyłączają się nawzajem, ale są organicznie związane z procesem powstawania dzieła literackiego i jego utrwalania, a zarazem wyznaczają w sposób jasny i przejrzysty zadania tekstologii jako nowej, rozwijającej się samodzielnie gałęzi badań literackich.

A więc:

(''h)tekst)jest kj ostateczny kształt językowy nadany dziętu przez autora w wyniku twórczego procesu i wyrażający t£ realizację_inlencji twórczej, na której osiągnięcie pozwoliły warunki powstawania dzieła i możliwości pisarskie tegoż autora;

(tekst! jest to graficzne utrwalenie wyżej określonego kształtu językowego,- czyli po prostu zapis językowo-brzmieniowej warstwy utworu; możliwe dzięki współczesnej technice utrwalenie kształtu językowego dzieła za pomocą płyty gramofonowej czy taśmy magnetofonu nie ma z tym znaczeniem nic wspólnego.

A teraz kilka uwag do tak sformułowanych definicji.

Podkreślenie w pierwszej z nich związku między ostatecznym kształtem językowym i warunkami powstawania dzieła wynika stąd, że realizacja intencji twórczej może natrafić na różne przeszkody, skutkiem których kształt ostateczny wcale nie musi być kształtem wykończonym ani najlepszym. Takimi przeszkodami mogą być choroba albo śmierć pisarza, jego niechęć z różnych względów do ukończenia dzieła, a wreszcie interwencje czynników zewnętrznych, jak cenzura albo autocenzura, stosowana z tych czy innych powodów. Podobnie i możliwości pisarskie danego pisarza mogą prowadzić do znacznego dystansu między jego intencją twórczą i ostatecznym kształtem językowym tworzonego przezeń dzieła. Jeszcze raz należy podkreślić, że ostateczny kształt to nie znaczy najlepszy, tylko ostatni chronologicznie w procesie twórczym.

Czytelnika niniejszego rozdziału, w którym przytoczyłem tyle różnych definicji tekstu, liderzy niewątpliwie fakt, że znaczna większość z nich, jeśli nie wszystkie, kładzie nacisk na fakt utrwalenia jako istotną cechę tekstu. Natomiast w podanych tu definicjach na pierwsze miejsce zostaje wysunięte pojęcie tekstu jako kształtu językowego dzieła, czy — mówiąc